ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است

بله، در برخی شرایط خاص می شود هزینه های دادرسی را هم از مراجع قضایی پس گرفت و هم از طرف مقابل دعوا مطالبه کرد. اما این برگشت یا مطالبه، قواعد و ضوابط خودش را دارد و به عوامل مختلفی مثل مرحله پرونده، نوع درخواست و حتی دلیل پرداخت هزینه بستگی دارد. پس بیایید ببینیم ماجرا از چه قرار است.

فکرش را بکنید، درگیر یک پرونده حقوقی یا قضایی شده اید. از همان اول کار، هزینه های مختلفی مثل هزینه دادرسی روی دستتان می ماند. این هزینه ها گاهی کم نیستند و حسابی جیب آدم را خالی می کنند. خب طبیعی است که این سوال پیش بیاید: «آیا این هزینه هایی که پرداخت کردم، قابل برگشت است؟» اصلا چه می شود که کسی مجبور می شود پول برای دادرسی بپردازد؟ این ها سوالات مهمی هستند که خیلی ها را درگیر می کند و راستش را بخواهید، جوابش هم کمی پیچیده است و باید حسابی حواسمان جمع باشد. در این مطلب قرار است این موضوع را از هر دو جنبه اصلی بررسی کنیم: هم استرداد هزینه از خود مراجع قضایی (مثلاً دولت) و هم مطالبه آن از طرف مقابل دعوا. با ما همراه باشید تا گام به گام با شرایط و قوانین آشنا شوید و سرتان کلاه نرود.

هزینه دادرسی؛ از کجا شروع شد؟

برای اینکه بفهمیم ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است یا نه، اول باید اصلا بدانیم این هزینه دادرسی چیست و چرا باید پرداختش کنیم. این مبلغی است که مثل یک عوارض، برای استفاده از خدمات قضایی و اینکه دادگاه به حرف ما گوش کند و پرونده مان را بررسی کند، ازمان می گیرند.

اصلا هزینه دادرسی یعنی چی؟

هزینه دادرسی در واقع پولی است که شما بابت انجام کارهای قضایی و رسیدگی به پرونده تان در دادگاه ها و مراجع مختلف پرداخت می کنید. هدف اصلی از گرفتن این پول، تأمین بخشی از هزینه های اداره دادگستری و همچنین جلوگیری از طرح دعاوی بی اساس و بی مورد است. یعنی اگر قرار باشد هرکسی بدون هیچ هزینه ای هر دعوایی را مطرح کند، دادگاه ها حسابی شلوغ می شوند. قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م.) توی ماده ۵۰۲ به صراحت گفته که این هزینه شامل هزینه های مربوط به برگه هایی می شود که به دادگاه تقدیم می کنیم و همچنین هزینه های مربوط به صدور قرارها و احکام دادگاه.

چه چیزهایی تو چرتکه هزینه دادرسی میرن؟

هزینه دادرسی فقط مربوط به ثبت اولین دادخواست نیست. خیلی چیزهای دیگر هم هستند که باید بابتشان پول پرداخت کنید. مثلاً:

• تقدیم هر نوع دادخواست، چه دادخواست اصلی (بدوی)، چه اعتراض به حکم غیابی، چه دادخواست متقابل، یا حتی وقتی پای ورود یا جلب شخص ثالث وسط می آید.
• دادخواست تجدیدنظر، فرجام خواهی و اعاده دادرسی.
• هزینه های مربوط به وکالت نامه هایی که تقدیم دادگاه می شود.
• برگه های اجرایی که برای اجرای حکم صادر می شوند.

در واقع، هر وقت پای یک کار رسمی قضایی به میان بیاید، احتمالاً باید هزینه ای هم بابت آن بپردازید. این ها همه جزو هزینه های دادرسی محسوب می شوند و روی هم رفته مبلغی را تشکیل می دهند که باید پرداخت کنید.

دعواها فرق دارن، هزینه ها هم فرق دارن

شاید فکر کنید هزینه دادرسی برای همه پرونده ها یکسان است، اما این طور نیست. نوع دعوای شما (مالی یا غیرمالی) حسابی روی مبلغی که باید بپردازید، تأثیر می گذارد.

دعوای مالی: پای پول که وسط میاد

دعوای مالی به پرونده هایی گفته می شود که خواسته اصلی شما مطالبه پول یا هر چیز باارزش اقتصادی دیگری است. مثلاً اگر می خواهید بدهی کسی را پس بگیرید، خسارتی را مطالبه کنید، مهریه بگیرید، یا حتی ملکی را به نام خودتان کنید (که ارزش مالی دارد)، این ها همه جزو دعاوی مالی هستند. توی این جور پرونده ها، مبلغ هزینه دادرسی بستگی به «ارزش خواسته» شما دارد. یعنی هر چقدر پولی که می خواهید یا ارزش مالی چیزی که برایش دعوا می کنید بیشتر باشد، هزینه دادرسی هم بیشتر می شود. طبق بند ۳ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، خود خواهان باید ارزش خواسته خود را در دادخواست مشخص کند. این قیمت گذاری فقط برای هزینه دادرسی نیست، بلکه روی اینکه رأی دادگاه قابل تجدیدنظرخواهی هست یا نه هم تأثیر دارد.

دعوای غیرمالی: وقتی ارزش پولی مطرح نیست

برعکس دعاوی مالی، در دعاوی غیرمالی، خواسته شما مستقیماً پول یا ارزش اقتصادی نیست. اینجا پای مسائل غیرمالی و حتی عاطفی در میان است. مثلاً اگر دنبال طلاق هستید، می خواهید حضانت فرزندتان را بگیرید، اثبات کنید که با کسی زن و شوهر هستید (اثبات زوجیت)، یا حتی اعسار خودتان از پرداخت محکوم به را ثابت کنید، این ها همه جزو دعاوی غیرمالی محسوب می شوند. در این نوع دعاوی، دیگر نیازی نیست ارزش خواسته را مشخص کنید، چون خواسته شما قابل ارزش گذاری پولی نیست. بنابراین، هزینه دادرسی برای این پرونده ها معمولاً یک مبلغ ثابت و مقطوع است، فارغ از اینکه پرونده چقدر پیچیده باشد.

حساب و کتاب هزینه دادرسی در مراحل مختلف پرونده

هزینه دادرسی فقط یک بار و در شروع پرونده پرداخت نمی شود. هر مرحله ای که پرونده شما پیش می رود، ممکن است هزینه های جدیدی روی دستتان بگذارد. بیایید ببینیم این حساب و کتاب چطور انجام می شود.

مرحله اول: دادگاه بدوی

وقتی اولین بار دادخواستتان را به دادگاه تقدیم می کنید، در مرحله بدوی هستید. برای دعاوی مالی در این مرحله، نحوه محاسبه هزینه دادرسی فرق می کند:

• اگر ارزش خواسته شما تا ۲۰۰ میلیون ریال (۲۰ میلیون تومان) باشد، باید ۲.۵ درصد ارزش خواسته را به عنوان هزینه دادرسی بپردازید.
• اگر ارزش خواسته بیشتر از ۲۰۰ میلیون ریال باشد، باید ۳.۵ درصد ارزش خواسته را بپردازید.

پس، می بینید که هر چقدر دعوای مالی تان بزرگ تر باشد، سهم بیشتری از هزینه دادرسی به شما تعلق می گیرد.

مراحل بعدی: تجدیدنظر، فرجام خواهی و بقیه

اگر از رأی دادگاه بدوی راضی نباشید، می توانید به مراحل بعدی بروید که هر کدام هزینه های خاص خودشان را دارند:

• مرحله تجدیدنظرخواهی و واخواهی: اگر می خواهید به رأی دادگاه بدوی اعتراض کنید، باید ۴.۵ درصد ارزش خواسته را به عنوان هزینه دادرسی تجدیدنظر بپردازید.
• مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی: اگر پرونده به دیوان عالی کشور برود (فرجام خواهی) یا بخواهید رأی قطعی را دوباره بررسی کنید (اعاده دادرسی)، باید ۵.۵ درصد ارزش خواسته تقویمی را بپردازید.

این درصدها نشان می دهند که هر چقدر به مراحل بالاتر و پیچیده تر قضایی می روید، هزینه ها هم بیشتر می شوند.

توی شوراهای حل اختلاف چطور؟

شوراهای حل اختلاف برای پرونده های کوچک تر و ساده تر ایجاد شده اند تا بار دادگاه ها کمتر شود. هزینه دادرسی در شوراهای حل اختلاف هم کمتر است. طبق ماده ۱۹ قانون شوراهای حل اختلاف، برای دعاوی مالی در این شوراها، باید ۵۰ درصد هزینه دادرسی در محاکم دادگستری را پرداخت کنید. یعنی نصف پولی که در دادگاه های عادی می پردازید.

کی باید هزینه دادرسی رو پرداخت کنی و اگه ندی چی میشه؟

معمولاً هزینه دادرسی باید همان اول کار، یعنی موقع ثبت دادخواست یا شکوائیه، پرداخت شود. بدون پرداخت این هزینه (مگر در موارد استثنایی)، رسیدگی به پرونده شما ممکن نیست و دادگاه پرونده را به جریان نمی اندازد.

اما اگر خدای نکرده دستتان تنگ باشد و نتوانید این هزینه را پرداخت کنید، چه می شود؟ اینجا پای چیزی به نام «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» به میان می آید. اگر واقعاً ثابت کنید که توانایی مالی برای پرداخت هزینه ها را ندارید، دادگاه می تواند شما را به طور موقت از پرداخت این هزینه ها معاف کند یا مهلت بیشتری برای پرداخت به شما بدهد. اما حواستان باشد، اگر ادعای اعسار شما رد شود و باز هم هزینه ها را پرداخت نکنید، دادخواست شما رد خواهد شد و پرونده تان پیش نمی رود. در واقع، این یک نوع امتیاز است که فقط برای کسانی که واقعاً توانایی مالی ندارند، در نظر گرفته شده است.

استرداد هزینه دادرسی از مراجع قضایی: پولت رو از دولت پس بگیری؟

حالا رسیدیم به قسمت اصلی بحثمان: ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است و آیا می توان پول را از همان جایی که پرداخت کرده ایم، یعنی از صندوق دولت یا دادگستری پس گرفت؟ این بخش کمی پیچیده تر است، چون قانون برای برگشت پول از دولت، خیلی محتاط عمل می کند.

قانون کلی: معمولا پس نمیدن!

راستش را بخواهید، اصل بر این است که وقتی هزینه دادرسی را پرداخت کردید و پرونده شروع به رسیدگی شد، دیگر این پول قابل برگشت نیست. یعنی حتی اگر بعداً از دعوایتان منصرف شوید یا به هر دلیلی پرونده به نتیجه دلخواهتان نرسد، معمولاً نمی توانید این پول را از دادگستری پس بگیرید. چرا؟ چون دادگاه برای بررسی پرونده شما، وقت و منابعی را صرف کرده است. اما همیشه هم این طور نیست و چند استثنای مهم وجود دارد.

پس کی میشه پول رو از دادگستری پس گرفت؟ (مواردی که قابل استرداده)

خوشبختانه، قانون برای برخی شرایط خاص، امکان استرداد هزینه دادرسی را فراهم کرده است. ماده ۴۹ قانون محاسبات عمومی و همچنین نظریات مشورتی اداره حقوقی دادگستری، این موارد را مشخص کرده اند. بیایید ببینیم چه وقت هایی می توانید امید به پس گرفتن پولتان داشته باشید:

1. انصراف از تقدیم دادخواست قبل از ثبت رسمی: فکر کنید دادخواست را آماده کرده اید و هزینه اش را هم پرداخته اید، اما قبل از اینکه دادخواست شما در دفتر دادگاه یا سیستم ثنا ثبت شود، پشیمان می شوید و کلاً منصرف می شوید. اینجا چون پرونده ای رسماً شروع نشده، می توانید هزینه تان را پس بگیرید. حواستان باشد، این فرق می کند با اینکه دادخواست ثبت شود و بعد انصراف دهید.
2. پرداخت وجه اضافی یا مازاد بر تعرفه: گاهی اوقات، به اشتباه یا به دلیل عدم اطلاع، مبلغی بیشتر از آنچه قانون تعیین کرده، به عنوان هزینه دادرسی پرداخت می کنید. در این حالت، شما حق دارید مبلغ اضافه را پس بگیرید. برای این کار باید ثابت کنید که مبلغ پرداختی تان بیشتر از تعرفه قانونی بوده است.
3. صدور قرار عدم صلاحیت ذاتی یا محلی دادگاه: اگر دادگاه رسیدگی کننده تشخیص دهد که صلاحیت رسیدگی به پرونده شما را ندارد (مثلاً پرونده باید در دادگاه دیگری یا در شهر دیگری بررسی شود)، و قرار عدم صلاحیت صادر کند، در این وضعیت هم می توانید درخواست استرداد هزینه دادرسی را بدهید. چون دادگاه اصلاً وارد ماهیت دعوا نشده است.
4. قرار رد دادخواست به دلیل نقص شکلی (با قصد عدم طرح مجدد): اگر دادخواست شما به خاطر یک نقص شکلی (مثل کامل نبودن مدارک یا رعایت نکردن فرم خاصی) رد شود و دادگاه اصلاً وارد ماهیت دعوا نشود، و شما هم دیگر قصد نداشته باشید دوباره همان دعوا را مطرح کنید، اینجا هم امکان استرداد هزینه دادرسی وجود دارد. یعنی چون رسیدگی ماهوی انجام نشده، می توان پول را پس گرفت.
5. اشتباه مأمور وصول در دریافت هزینه: گاهی ممکن است مأمور مربوطه در محاسبه یا دریافت هزینه اشتباه کند و مبلغی را به اشتباه از شما بگیرد. اگر ثابت شود که اشتباه از جانب مأمور بوده، شما حق استرداد آن مبلغ را خواهید داشت.

ماده ۴۹ قانون محاسبات عمومی کشور می گوید: سپرده های قابل استرداد و وجوهی که زائد بر میزان مقرر وصول شود اعم از این که منشاء این دریافت اضافی، اشتباه پرداخت کننده، مامور وصول یا عدم انطباق مبلغ وصولی با مورد باشد … باید از درآمد جاری مربوط … به ذی نفع رد شود. این ماده یکی از پشتوانه های اصلی برای استرداد هزینه های اضافی یا اشتباهی است.

کی نمیشه پول رو از دادگستری پس گرفت؟ (مواردی که قابل استرداد نیست)

همان طور که گفتیم، موارد استرداد هزینه دادرسی استثنا هستند و در بیشتر اوقات، اگر پرونده به جریان افتاده باشد، پول شما برگردانده نمی شود. این ها مواردی هستند که نباید انتظار برگشت پول را داشته باشید:

• استرداد دعوا یا دادخواست پس از ثبت و شروع رسیدگی: اگر دادخواست شما ثبت شده و رسماً پرونده ای تشکیل شده باشد، حتی اگر هیچ جلسه ای هم برگزار نشده باشد، دیگر با انصراف شما، هزینه دادرسی پس داده نمی شود.
• صدور قرار ابطال دادخواست، رد یا بطلان دعوا (پس از ورود به ماهیت): وقتی دادگاه وارد ماهیت پرونده شما می شود و سپس قرار ابطال دادخواست یا رد دعوا را صادر می کند (مثلاً چون مدارک کافی نبوده یا حق با شما نبوده)، دیگر هزینه دادرسی قابل استرداد نیست.
• صدور حکم به نفع یا علیه خواهان: چه شما در پرونده برنده شوید و چه ببازید، هزینه های دادرسی که پرداخت کرده اید، از سوی مراجع قضایی به شما برگردانده نمی شود. در این صورت، اگر برنده شده اید، ممکن است بتوانید از طرف مقابل مطالبه کنید که به آن می پردازیم.
• سازش طرفین پس از شروع رسیدگی: اگر طرفین دعوا بعد از اینکه پرونده به جریان افتاد، با هم سازش کنند، معمولاً هزینه دادرسی قابل استرداد نیست. مگر اینکه هنگام سازش، توافق خاصی در مورد استرداد هزینه دادرسی یا تقسیم آن کرده باشند.

چطور درخواست استرداد هزینه دادرسی بدیم؟

اگر جزو آن دسته از افراد هستید که شرایط استرداد هزینه دادرسی را دارید، باید مراحل زیر را طی کنید تا به پولتان برسید:

1. جمع آوری مدارک لازم:
   • اصل فیش های واریزی هزینه دادرسی (این مهم ترین مدرک شماست).
   • قرار یا رأی دادگاه که نشان دهنده دلیل استرداد باشد (مثلاً قرار عدم صلاحیت یا رد دادخواست شکلی).
   • درخواست کتبی یا لایحه استرداد هزینه دادرسی که باید خطاب به مرجع صالح نوشته شود.
2. تعیین مرجع صالح: معمولاً درخواست استرداد باید به شعبه ای که پرونده شما در آن رسیدگی می شده یا به واحد مالی دادگستری همان حوزه قضایی ارائه شود. قاضی پرونده یا مسئولین مالی، درخواست شما را بررسی می کنند.
3. تنظیم لایحه یا درخواست: لایحه شما باید کاملاً مشخص باشد و در آن دلایل و مستندات شما برای استرداد هزینه دادرسی به روشنی توضیح داده شود. مثلاً می توانید بنویسید: احتراماً، اینجانب [نام و نام خانوادگی]، در پرونده کلاسه [شماره پرونده] به مبلغ [مبلغ پرداختی] بابت هزینه دادرسی پرداخت نموده ام که به دلیل [ذکر دلیل استرداد مانند پرداخت اضافی یا صدور قرار عدم صلاحیت] مطابق ماده ۴۹ قانون محاسبات عمومی و نظریه مشورتی شماره …، قابل استرداد است. لذا، تقاضای صدور دستور استرداد مبلغ فوق الذکر را از صندوق دولت دارم.
4. پیگیری: بعد از ارائه درخواست، باید پیگیری های لازم را انجام دهید. مدت زمان استرداد ممکن است کمی طول بکشد، پس صبور باشید.

مطالبه هزینه دادرسی از طرف مقابل: پولت رو از باخته بگیری؟

بخش دوم ماجرا کاملاً با استرداد هزینه دادرسی از مراجع قضایی فرق می کند. اینجا صحبت از این است که شما، اگر در پرونده پیروز شوید، بتوانید هزینه هایی که کرده اید را از کسی که در پرونده باخته است، یعنی طرف مقابل دعوا، مطالبه کنید. این بخش به عنوان «خسارات دادرسی» شناخته می شود.

فرق اساسی بین استرداد و مطالبه

خیلی ها این دو مفهوم را با هم اشتباه می گیرند، اما تفاوتشان از زمین تا آسمان است:

• استرداد هزینه دادرسی: یعنی شما پولتان را از مراجع قضایی (دادگستری/دولت) پس می گیرید، آن هم در شرایط خاص و محدود که معمولاً پرونده به ماهیت نرسیده باشد.
• مطالبه هزینه دادرسی (خسارات دادرسی): یعنی شما پولی که خرج پرونده کرده اید را از طرف مقابل دعوا (کسی که دادگاه او را محکوم کرده) می گیرید. اینجا دیگر دولت هیچ پولی به شما پس نمی دهد، بلکه محکوم علیه (طرف باخته) باید آن را بپردازد.

قانون چی میگه؟

مبانی قانونی مطالبه خسارات دادرسی، توی مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده است. این مواد به شما این حق را می دهند که هزینه هایی که برای اثبات حقتان کرده اید، از کسی که باعث این دعوا شده و محکوم شده، پس بگیرید. در واقع، این یک نوع جبران خسارت است.

چه کسی می تونه این هزینه ها رو از طرف مقابل بخواد؟

مطالبه خسارات دادرسی، فقط حق برنده پرونده است:

• اگر شما خواهان (کسی که دعوا را شروع کرده) باشید و در نهایت دادگاه به نفع شما رأی دهد، می توانید هزینه هایتان را از خوانده (طرف مقابل) مطالبه کنید.
• اگر شما خوانده (کسی که علیه او دعوا شده) باشید و دادگاه رأی دهد که حق با شما بوده و خواهان بی جهت دعوا را مطرح کرده، شما هم می توانید هزینه هایتان را از خواهان مطالبه کنید. به قول معروف، «هرکس که به خاطر دعوای دیگری متضرر شود، حق مطالبه دارد.»

چه هزینه هایی قابل مطالبه است؟ (خسارات دادرسی)

خسارات دادرسی فقط شامل پول دادخواست نیست، بلکه شامل موارد دیگری هم می شود که برای پیگیری پرونده ضروری بوده اند:

1. هزینه دادرسی پرداختی: این همان پولی است که شما بابت ثبت دادخواست و مراحل مختلف به دادگاه پرداخت کرده اید.
2. حق الوکاله وکیل: اگر وکیل گرفته اید، می توانید حق الوکاله اش را هم مطالبه کنید. البته حواستان باشد که این مطالبه معمولاً بر اساس «تعرفه قانونی» است، نه لزوماً مبلغی که شما با وکیل تان توافق کرده اید. یعنی اگر با وکیل تان خیلی بیشتر از تعرفه قانونی توافق کرده باشید، فقط می توانید تا سقف تعرفه را از طرف مقابل بگیرید.
3. دستمزد کارشناس و خبره: اگر برای روشن شدن پرونده، نیاز به نظر کارشناس (مثلاً کارشناس خط، ملک، حسابداری و…) بوده و شما دستمزد او را پرداخته اید، می توانید آن را هم مطالبه کنید.
4. هزینه های تحقیقات محلی، معاینه محل و سایر هزینه ها: هر هزینه ای که برای اثبات دعوا یا دفاع از خودتان ضروری بوده (مثل هزینه های مربوط به شهادت شهود، احضار گواهان، تهیه رونوشت اسناد و…) را می توانید مطالبه کنید.

چه شرایطی برای مطالبه خسارات دادرسی لازمه؟

برای اینکه بتوانید خسارات دادرسی را از طرف مقابل بگیرید، دو شرط اصلی لازم است:

• پیروزی در دعوا و صدور حکم قطعی: مهم ترین شرط این است که شما در دعوا برنده شوید و حکم دادگاه به نفع شما صادر و قطعی شود. تا زمانی که حکم قطعی نشده باشد، نمی توانید خسارات را مطالبه کنید.
• وجود رابطه سببیت: باید ثابت شود که ضرری که به شما وارد شده (یعنی همین هزینه های دادرسی)، مستقیماً ناشی از فعل یا تقصیر طرف مقابل بوده است. اگر او حق شما را نمی داد یا دعوای بی اساس مطرح نمی کرد، شما هم مجبور به این هزینه ها نمی شدید.

کی و چطور باید درخواست مطالبه بدیم؟

برای مطالبه خسارات دادرسی، چند راه وجود دارد:

1. ضمن دادخواست اصلی: این رایج ترین و بهترین راه است. یعنی همان اول که دادخواست اصلی تان را می نویسید، یک بند هم اضافه کنید و صراحتاً مطالبه خسارات دادرسی را هم بخواهید.
2. در اثنای رسیدگی: اگر یادتان رفت یا بعداً تصمیم گرفتید، می توانید در طول رسیدگی به پرونده، با ارائه یک لایحه جداگانه، درخواست مطالبه خسارات دادرسی را بدهید.
3. به طور مستقل پس از صدور حکم قطعی: اگر حکم قطعی صادر شده و شما قبلاً مطالبه خسارات نکرده اید، باز هم می توانید با یک دادخواست جداگانه، صرفاً مطالبه خسارات دادرسی را مطرح کنید. اما این روش معمولاً زمان برتر است و هزینه جداگانه دارد.

چه چیزهایی رو نمیشه از طرف مقابل خواست؟

بعضی از هزینه ها یا خسارات هم هستند که نمی توانید از طرف مقابل مطالبه کنید:

• در صورت سازش طرفین: اگر شما و طرف مقابل با هم سازش کنید و پرونده خاتمه یابد، معمولاً نمی توانید خسارات دادرسی را مطالبه کنید. مگر اینکه در همان توافق نامه سازش، صراحتاً در مورد پرداخت خسارات دادرسی هم توافق کرده باشید.
• خسارت ناشی از عدم النفع: این یکی کمی فنی است. طبق تبصره ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی، خسارت ناشی از عدم النفع (یعنی سودی که اگر طرف مقابل به تعهدش عمل می کرد، شما به دست می آوردید و حالا به دست نیاورده اید) قابل مطالبه نیست.
• خسارت تأخیر تأدیه: این خسارت (که بابت دیرکرد در پرداخت پول گرفته می شود) شرایط خاص خودش را دارد و مستقیماً جزو خسارات دادرسی به حساب نمی آید، بلکه خودش یک دعوای مالی جداگانه است.

چند تا نکته مهم که باید بدونی!

در مورد هزینه های دادرسی و ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است چند نکته مهم دیگر هم هست که حواستان به آن ها باشد تا سرتان کلاه نرود:

• هزینه دفتر خدمات قضایی: سوال رایجی است که آیا هزینه ای که بابت ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی پرداخت می کنیم، قابل برگشت است؟ این هزینه جزو هزینه های دادرسی محسوب می شود و در همان چارچوب استرداد یا مطالبه قرار می گیرد. یعنی اگر شرایط استرداد فراهم باشد، آن هم قابل برگشت است.
• چگالی وکیل: حق الوکاله ای که به وکیل پرداخت می کنید، مبلغی است که با او به توافق رسیده اید. همان طور که گفتیم، اگر بخواهید آن را از طرف مقابل مطالبه کنید، معمولاً بر اساس تعرفه قانونی حساب می شود و نه مبلغ توافقی شما. پس اگر وکیل شما مثلاً ۵۰ میلیون تومان گرفته باشد و تعرفه قانونی برای آن پرونده ۲۰ میلیون تومان باشد، فقط می توانید همان ۲۰ میلیون را از طرف مقابل بگیرید.
• زمان مطالبه: مطالبه هزینه دادرسی از طرف مقابل، حتی بعد از صدور حکم قطعی هم امکان پذیر است، اما بهتر است همان ابتدا و در دادخواست اصلی مطرح شود تا کارتان راحت تر باشد.
• مشورت با وکیل: قوانین و مقررات مربوط به ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است و مطالبه آن، ریزه کاری های زیادی دارد. بهترین کار این است که قبل از هر اقدامی، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید. او می تواند با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین راهکار را نشانتان دهد و کمک کند تا حقتان ضایع نشود.

نتیجه گیری

همان طور که دیدیم، پاسخ به این سوال که ایا هزینه دادرسی قابل برگشت است ، یک «بله» یا «خیر» ساده نیست و بستگی به شرایط مختلف دارد. گاهی اوقات می شود هزینه های پرداختی را از مراجع قضایی پس گرفت (استرداد) و گاهی هم می توان آن را از طرف مقابل دعوا مطالبه کرد (خسارات دادرسی). هر کدام از این دو حالت، قواعد، مدارک و مراحل خاص خودش را دارد که باید به دقت رعایت شود.

مهم این است که بدانید در سیستم قضایی، هر قدمی هزینه و عواقب خودش را دارد. پس بهتر است قبل از هر اقدامی، از قوانین و حقوق خودتان مطلع باشید. پیچیدگی های این موضوع باعث می شود که مشورت با یک وکیل متخصص، نه تنها یک گزینه، بلکه یک ضرورت باشد. یک وکیل خوب می تواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیم را بگیرید و از هدر رفتن پول و وقتتان جلوگیری کنید.