قسم خوردن در دادگاه چگونه است

قسم خوردن در دادگاه، یا همان اتیان سوگند، یکی از راه های اثبات یا رد یک ادعا در پرونده های حقوقی است. این کار یعنی با نام خداوند، به درست بودن یا نبودن یک موضوع مهم در دادگاه شهادت بدهیم. این سوگند زمانی به کار می آید که دلیل دیگری برای اثبات حرفمان نداریم و طرف مقابل هم موضوع را انکار می کند.

شاید براتون پیش اومده باشه که تو یه دعوای حقوقی گیر کردید و هر چی فکر می کنید، دلیلی برای اثبات حرفتون یا رد ادعای طرف مقابل ندارید. تو همچین شرایطی، قانون یه راه دیگه هم جلوی پاتون گذاشته: «قسم خوردن تو دادگاه» یا همون اتیان سوگند. این قضیه شاید تو فیلم ها و سریال ها زیاد دیده باشید، ولی تو دنیای واقعی دادگاه هم واقعاً اتفاق می افته و کلی قواعد و ریزه کاری داره که دونستنشون حسابی به دردتون می خوره.

قانون گذار، قسم رو یه دلیل اثباتی مهم تو دادگاه می دونه. یعنی اگه نتونید با سند و مدرک یا شاهد حرفتون رو ثابت کنید، تحت شرایط خاصی می تونید به قسم خوردن متوسل بشید. این مقاله رو نوشتیم که با هم یه نگاه جامع و کاربردی بندازیم به همه چی در مورد قسم خوردن تو دادگاه؛ از اینکه اصلا یعنی چی، چه انواعی داره، چطوری باید انجامش داد و اگه قسم دروغ بخوریم، چه بلایی سرمون میاد. پس اگه شما هم تو موقعیتی قرار گرفتید که ممکنه پاتون به این ماجرا باز بشه یا فقط دوست دارید اطلاعات حقوقی تون رو بیشتر کنید، با ما همراه باشید.

اصلاً قسم خوردن تو دادگاه یعنی چی؟ (مفاهیم پایه و قانونی)

قبل از اینکه بریم سراغ جزئیات، باید بدونیم که وقتی از «قسم خوردن تو دادگاه» حرف می زنیم، منظورمون دقیقا چیه. این یه واژه حقوقیه به اسم اتیان سوگند که برای خودش دنیایی از معنا و قاعده داره. بیاین با هم ببینیم.

سوگند (قسم)؛ تعریف ساده و جایگاه قانونی

سوگند یا قسم تو دنیای حقوقی، یعنی اینکه یه نفر، با اسم و یاد خدا، گواهی بده که یه چیزی واقعیت داره یا نداره. این کارو وقتی انجام می ده که می خواد حرف خودش رو ثابت کنه یا ادعای طرف مقابل رو رد کنه. تو قانون ما، سوگند یکی از مهم ترین دلایل اثبات دعوا حساب می شه، درست مثل سند، شهادت شاهدها یا اقرار خود طرف.

شاید بپرسید این حرفا که می زنید، تو کدوم قانون اومده؟ باید بگم که تو ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۱۳۲۵ قانون مدنی به صراحت به سوگند اشاره شده و اهمیتش رو نشون می ده. یعنی هرچی می گیم، پشتش قانون هست و از خودمون درنمیاریم.

حالا شاید این سوال پیش بیاد که سوگند چه فرقی با شهادت یا اقرار داره؟ ببینید، شهادت رو یه نفر دیگه (شاهد) برای اثبات حرف ما می ده. اقرار هم یعنی خود طرف مقابل، حرف ما رو قبول کنه. اما سوگند، یعنی خودمون برای اثبات حرفمون به خدا قسم بخوریم. یه جورایی آخرین تیر تو کمانه وقتی دیگه شاهدی نیست یا سندی نداریم.

قواعد کلی که باید برای سوگند خوردن بدونیم

خب، اینکه هرکسی همینطوری بلند شه و تو دادگاه قسم بخوره، که نمی شه. یه سری قواعد و اصول کلی هست که باید رعایت بشه:

• اول از همه، یادتون باشه که سوگند زمانی کاربرد داره که کسی که ادعایی کرده، هیچ دلیل و مدرک دیگه ای برای اثبات حرفش نداشته باشه. یعنی دستش از همه جا کوتاه باشه.
• دوم اینکه، طرف مقابل (کسی که علیهش ادعا شده) باید اون ادعا رو انکار کنه. اگه قبول کرد، دیگه نیازی به قسم نیست که!
• سوم، موضوع قسم باید یه چیز واقعی باشه که می تونه وجود داشته باشه یا نداشته باشه. مثلاً نمی شه برای اثبات یه فرضیه علمی قسم خورد!

سوگند، معمولاً آخرین راه برای اثبات یا رد یک ادعا در دادگاه است، وقتی که هیچ مدرک، شاهد یا اقراری در کار نیست و تنها راه باقی مانده، پناه بردن به ذات باری تعالی است.

پس، اگه فکر می کنید به قسم خوردن تو دادگاه احتیاج پیدا کردید، اول مطمئن بشید که این شرایط رو دارید. وگرنه، دادگاه درخواستتون رو قبول نمی کنه.

انواع سوگند قضایی: هر کدوم به چه دردی می خوره؟

سوگند تو دادگاه فقط یه مدل نیست؛ چند نوع مختلف داره که هر کدوم تو شرایط خاص خودش به کار می ره. اینکه کدوم نوع سوگند به درد پرونده شما می خوره، بستگی به جزئیات دعوا و مدارکی داره که دارید. بیاین با هم این انواع رو مرور کنیم.

تو جدول زیر، می تونیم یه نگاه کلی به انواع سوگند قضایی بندازیم و تفاوت های اصلی شون رو ببینیم:

نوع سوگند	موارد کاربرد اصلی	درخواست کننده سوگند	ویژگی اصلی
سوگند بتّی (قاطع دعوا)	دعاوی که مدعی سند یا شاهد نداره و مدعی علیه منکره.	مدعی	به تنهایی دعوا را اثبات یا رد می کند.
سوگند تکمیلی	دعاوی مالی که یک شاهد مرد یا دو زن وجود دارد.	مدعی	مکمل شهادت ناقص برای اثبات دعوا.
سوگند استظهاری	دعاوی مالی علیه متوفی (برای بقای حق).	خود دادگاه (مدعی نیازی به درخواست ندارد)	برای اطمینان از بقای حق متوفی.
سوگند بر نفی علم	عدم اطلاع از امری که به ثالث (معمولاً مورث) مربوط است.	مدعی	اثبات عدم آگاهی از موضوع.

سوگند بتّی (قاطع دعوا): وقتی دیگه حرفی نمی مونه

این سوگند، مهم ترین و شناخته شده ترین نوع قسم تو دادگاهه. اسمش روشه: «قاطع دعوا». یعنی وقتی این قسم خورده بشه، پرونده تموم می شه و دیگه هیچ حرفی باقی نمی مونه.

کی استفاده می شه؟ وقتی مدعی (کسی که ادعا کرده) هیچ سند، مدرک یا شاهدی برای اثبات حرفش نداره و طرف مقابلش (مدعی علیه) هم قاطعانه اون ادعا رو رد می کنه. تو این شرایط، مدعی می تونه از دادگاه بخواد که مدعی علیه قسم بخوره. اگه مدعی علیه قسم بخوره که ادعای مدعی دروغه، ادعای مدعی رد می شه و اون محکوم می شه. اگه قسم نخوره، خب داستانش فرق می کنه که جلوتر بهش می رسیم.

یه مثال ساده: فرض کنید شما از دوستتون ۱۰۰ میلیون تومن طلب دارید، اما هیچ رسید یا شاهد کتبی ندارید. دوستتون هم میگه: «من از تو پولی نگرفتم.» تو این شرایط، شما می تونید از دادگاه بخواید دوستتون قسم بخوره که از شما پولی نگرفته. اگه دوستتون قسم بخوره، دادگاه حکم به بی حقی شما می ده.

سوگند تکمیلی: کامل کننده پازل ناقص

گاهی اوقات، یه نیمچه مدرک یا یه شاهد نصفه و نیمه داریم، ولی برای اثبات کامل دعوا کافی نیست. اینجا سوگند تکمیلی به کمکمون میاد.

کی استفاده می شه؟ تو دعاوی مالی، اگه شما فقط یه شاهد مرد یا دو تا شاهد زن دارید که می تونن به نفع شما شهادت بدن، این شهادت به تنهایی برای اثبات کامل دعوا کافی نیست. قانون میگه این شهادت ها «ناقص» هستن. حالا شما می تونید این شهادت ناقص رو با یه دونه قسم خودتون تکمیل کنید. یعنی اون یک شاهد مرد یا دو شاهد زن شهادت می دن، و بعدش شما هم قسم می خورید تا ادعاتون ثابت بشه.

یه مثال: شما باز هم از کسی ۱۰۰ میلیون تومن طلب دارید و فقط یه شاهد مرد دارید که دیده شما پول رو دادید. این شاهد شهادت می ده، اما چون یه نفره، شهادتش ناقصه. حالا شما می تونید خودتون قسم بخورید که این پول رو طلب دارید تا ادعاتون تکمیل و ثابت بشه.

سوگند استظهاری: برای گرفتن حق از متوفی

این نوع سوگند یه کمی خاص تره و بیشتر تو پرونده هایی به کار می ره که یه نفر از دنیا رفته.

کی استفاده می شه؟ فرض کنید از یه نفر طلب دارید که فوت کرده. شما مدارک کافی برای اثبات اصل طلب دارید، اما دادگاه می خواد مطمئن بشه که این طلب هنوز پابرجا هست و قبل از فوتش تسویه نشده. تو این شرایط، دادگاه خودش از شما (مدعی) می خواد که قسم بخورید که طلبتون هنوز باقیه و متوفی اون رو پرداخت نکرده. تفاوت اصلیش با سوگند بتّی و تکمیلی اینه که تو سوگند استظهاری، شما نیازی نیست که درخواست قسم بدید؛ دادگاه خودش از شما می خواد که این کار رو انجام بدید.

یه مثال: شما یه چک از یه نفر داشتید که پاس نشده و اون فرد هم متاسفانه فوت کرده. شما چک رو دارید (سند اصل طلب)، اما دادگاه ممکنه ازتون بخواد قسم بخورید که این مبلغ رو هنوز از اون بنده خدا طلب دارید و ورثه اش پولی به شما نداده اند.

سوگند بر نفی علم: من که خبر نداشتم!

این سوگند هم یه حالت خاصه و کمتر پیش میاد.

کی استفاده می شه؟ وقتی موضوع دعوا مربوط به یه نفر سومیه (مثلاً پدر مرحوم شما) و طرف مقابل شما (مثلاً وارث پدرتون) میگه که از اون ماجرا خبر نداره. تو این شرایط، شما می تونید ازش بخواید که قسم بخوره که از اون قضیه بی خبره. هدف اینجا اثبات بی خبری یا عدم اطلاع از یه موضوعه.

یه مثال: شما ادعا می کنید که پدرتون (متوفی) به فلان شخص بدهکار بوده، اما اون شخص که الان وارث پدربزرگ شماست، میگه من از این بدهی خبر ندارم. شما می تونید ازش بخواید قسم بخوره که از بدهی پدر شما بی اطلاع بوده.

یه نکته مهم: یه سری قسم ها هم هستن که بهشون میگن سوگند عهدی. مثلاً قسمی که رئیس جمهور یا قاضی ها اول کارشون می خورن. اینا دیگه تو دادگاه به درد اثبات دعوا نمی خورن و موضوع بحث ما نیستن. اینا بیشتر یه جور تعهده برای انجام درست وظایف.

شرایط و مراحل قسم خوردن تو دادگاه (قدم به قدم)

خب، تا اینجا فهمیدیم قسم چیه و چند نوع داره. حالا بریم سراغ اینکه اگه بخوایم تو دادگاه قسم بخوریم، چه شرایطی باید داشته باشیم و مراحل کار چطوریه. این بخش خیلی مهمه چون اگه هر کدوم از این مراحل رو درست انجام ندیم، ممکنه قسممون بی اثر بشه.

چه کسی و چطور می تونه درخواست سوگند بده؟

درخواست سوگند، کار هر کسی تو دادگاه نیست. فقط مدعی (کسی که ادعا کرده و از دادگاه چیزی می خواد) می تونه درخواست قسم بده. این درخواست هم شفاهی یا کتبی، فرقی نمی کنه. اما شرط و شروطی داره:

• نبود دلیل کافی: شما باید برای اثبات ادعاتون، هیچ سند یا مدرک کافی ای نداشته باشید. اگه دارید، اول باید اونا رو ارائه بدید.
• انکار طرف مقابل: طرف مقابل شما (مدعی علیه) باید ادعای شما رو انکار کرده باشه. اگه قبول کرده، که نیازی به قسم نیست.
• ربط داشتن موضوع به قسم خورنده: موضوعی که قراره در موردش قسم خورده بشه، باید به خود اون شخصی که قسم می خوره مربوط باشه. مثلاً نمی تونیم از کسی بخوایم برای کاری قسم بخوره که اصلاً خودش نقشی توش نداشته یا ازش بی خبره.

کی ها نمی تونن قسم بخورن؟ (محدودیت ها)

بعضی از افراد هم هستن که نمی تونن قسم بخورن، حتی اگه شرایط بالا رو داشته باشن:

• ولی، وصی یا قیم صغیر و مجنون: این افراد نمی تونن به جای کسی که قیمومتش رو دارن (مثلاً یه بچه کوچیک یا یه فرد مجنون) قسم بخورن. مگر اینکه موضوع قسم مربوط به کارها و اعمال خودشون باشه و تا زمانی که هنوز سمت ولایت، وصایت یا قیمومت رو دارن.
• کلاً هر کسی که از نظر قانونی محدودیت داشته باشه، نمی تونه قسم یاد کنه.

طرز ادای سوگند: از الفاظ تا ثبتش تو صورت جلسه

حالا فرض کنیم همه شرایط رو داشتیم و دادگاه هم قبول کرده که باید قسم خورده بشه. مرحله بعدی چیه؟

1. صدور قرار اتیان سوگند: اول، دادگاه یه «قرار اتیان سوگند» صادر می کنه. تو این قرار، دقیقاً مشخص می شه که موضوع قسم چیه و کی باید قسم بخوره.
2. الفاظ سوگند: حالا اون شخصی که باید قسم بخوره، باید با «لفظ جلاله» یعنی «والله، بالله، تالله» یا نام خداوند به هر زبانی (مثلاً به ترکی یا کردی) قسم یاد کنه. مهم اینه که قسم به نام خداوند باشه.
3. تغلیظ سوگند: گاهی وقتا دادگاه ممکنه تشخیص بده که باید «سوگند رو تغلیظ» کنه. تغلیظ یعنی قسم رو سنگین تر کنه. مثلاً بگه: «باید تو فلان مکان مقدس یا فلان زمان خاص قسم بخوری» یا «با فلان الفاظ خاص» تا جدیت قضیه بیشتر بشه. این کار فقط با تشخیص دادگاه انجام می شه.
4. ثبت تو صورت جلسه: خیلی مهمه که تمام این مراحل و اینکه کی قسم خورده و چطوری، تو صورت جلسه دادگاه با دقت ثبت بشه. این صورت جلسه سند معتبریه.

این چیزایی که گفتیم، تو ماده ۲۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی هم بهش اشاره شده. پس بدونید که این ها قواعد رسمی و قانونی هستن.

کی و کجا قسم بخوریم؟

قسم خوردن باید تو جلسه دادگاه باشه. اگه اون شخصی که قراره قسم بخوره، تو جلسه دادگاه حضور داشته باشه، همونجا قسم می خوره. اما اگه غایب باشه، دادگاه یه وقت دیگه تعیین می کنه و بهش اطلاع می ده که برای ادای سوگند حاضر بشه.

مهلت برای قسم خوردن: عجله نکنید!

گاهی وقتا طرفین پرونده، ممکنه بخوان برای قسم خوردن مهلت بگیرن. مثلاً بگن: «آقای قاضی، من نیاز دارم بیشتر فکر کنم» یا «شاید بتونم یه مدرک دیگه پیدا کنم». دادگاه تو این شرایط می تونه یه مهلت مناسب بهشون بده، البته به شرطی که این مهلت باعث ضرر و زیان طرف مقابل نشه.

اصولاً اگه مهلت داده بشه، جلسه دادگاه دوباره تشکیل می شه تا قسم خورده بشه. دادگاه هم سعی می کنه طوری وقت رو تنظیم کنه که نه خیلی طولانی بشه و نه باعث مشکل برای کسی.

اطمینان از وجود شرایط قانونی و رعایت دقیق تشریفات ادای سوگند، از اصول حیاتی برای اعتبار بخشیدن به قسم و جلوگیری از تبعات احتمالی در دادگاه است.

واکنش های طرف مقابل و نتایج حقوقی اون ها

حالا فرض کنید دادگاه قرار اتیان سوگند رو صادر کرده و نوبت به طرف مقابل رسیده که قسم بخوره. اینجا چند تا حالت ممکنه پیش بیاد که هر کدومش، نتیجه حقوقی خاص خودش رو داره. بیاین با هم این حالت ها رو بررسی کنیم.

بله قربان، قسم می خورم! (پذیرش و ادای سوگند)

این ساده ترین حالته. یعنی کسی که ازش خواسته شده قسم بخوره، می پذیره و طبق تشریفات و الفاظی که دادگاه گفته، قسم می خوره. مثلاً میگه: «والله که این ادعا صحت ندارد.»

نتیجه حقوقی: اگه قسم بخوره، ادعای طرف مقابل (مدعی) رد می شه و دادگاه بر اساس همین قسم، حکم صادر می کنه. یعنی قسمش معتبره و پرونده رو به نفع خودش تموم می کنه.

نه قسم می خورم، نه قسم رو پس می دم! (نکول)

اینجا داستان کمی پیچیده تر می شه. به این حالت میگن «نکول از سوگند». یعنی کسی که باید قسم بخوره:

• نه حاضر می شه قسم بخوره.
• نه قسم رو به مدعی پس می ده (یعنی نمیگه حالا تو بیا قسم بخور!).
• و دلیل موجهی هم برای این کارش نداره.

تو این شرایط، دادگاه بی خیال نمی شه. اول سه بار بهش اخطار می ده. میگه: «آقا/خانم، یا قسم بخور، یا قسم رو به مدعی پس بده!» اگه باز هم لجبازی کنه و جواب نده یا هیچ کاری نکنه، دادگاه اون رو «ناکل» اعلام می کنه. بعد چی می شه؟

نتیجه حقوقی: طبق ماده ۲۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اگه ناکل شناخته بشه، دادگاه حق قسم خوردن رو به مدعی واگذار می کنه. یعنی مدعی خودش می تونه قسم بخوره. اگه مدعی قسم بخوره، ادعاش ثابت می شه و دادگاه به نفع اون حکم می ده. ولی اگه مدعی هم قسم نخوره، ادعاش ساقط می شه و پرونده به ضررش تموم می شه.

حواستون باشه، اگه کسی بدون عذر موجه تو جلسه ادای سوگند حاضر نشه، این هم از نظر قانون در حکم نکول از سوگنده.

قسم نمی خورم، خودت بخور! (رد سوگند به مدعی)

این هم یکی دیگه از راه هاست. کسی که ازش خواسته شده قسم بخوره، به جای اینکه خودش قسم بخوره، میگه: «من قسم نمی خورم، اگر واقعا راست میگی، خودت قسم بخور!» به این کار میگن رد سوگند به مدعی.

نتیجه حقوقی: تو این حالت، توپ می افته تو زمین مدعی. طبق ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی، اگه مدعی قسم بخوره، ادعاش ثابت می شه و دادگاه به نفع اون حکم می ده. اما اگه مدعی هم از قسم خوردن امتناع کنه (نکول کنه)، ادعاش ساقط می شه و دعواش رد می شه.

اگه کسی لال باشه یا اذیت کنه، تکلیف چیه؟

گاهی اوقات ممکنه کسی که باید قسم بخوره، لال باشه یا مثلاً لجبازی کنه و سکوت کنه تا طرف مقابل رو اذیت کنه. اینجا قانون یه راه حل داره:

• اگه شخص لال باشه، دادگاه سعی می کنه با کمک مترجم یا افراد متخصص، بفهمه که منظورش چیه.
• اگه سکوتش از روی لجبازی و اذیت باشه، دادگاه اول بهش اخطار می ده و عواقب شرعی و قانونی کتمان حقیقت رو بهش گوشزد می کنه. بعدش مثل حالت نکول، سه بار بهش اخطار می ده و اگه باز هم قسم نخوره یا قسم رو رد نکنه، ناکل شناخته می شه و حق قسم به مدعی واگذار می شه.

چه پرونده هایی رو میشه با قسم پیش برد و چه محدودیت هایی وجود داره؟

اینکه گفتیم قسم یه دلیل اثباتیه، به این معنی نیست که تو هر پرونده ای می شه ازش استفاده کرد. نه، قسم هم مثل بقیه ادله، محدودیت ها و موارد کاربرد خاص خودش رو داره. بیاین ببینیم کجاها به دردمون می خوره و کجاها نه.

کجاها قسم به دردمون می خوره؟

به طور کلی، تو اکثر دعاوی مالی و حقوق الناس (حقوقی که مربوط به افراد می شه، مثل ازدواج، طلاق، ارث، وکالت و …) می شه از قسم استفاده کرد. شرط اصلیش چیه؟ اینکه اون دعوا از اون دسته دعواهایی باشه که بشه با شهادت شاهدها هم اثباتش کرد. اگه دعوایی رو بشه با شهادت ثابت کرد، پس می شه با قسم هم پیش بردش. مثلاً:

• دعاوی مربوط به طلب و قرض.
• دعاوی نکاح (ازدواج) و طلاق (تو بعضی موارد خاص).
• دعاوی مربوط به نسب (مثلاً اثبات فرزند بودن).
• دعاوی مربوط به وصیت و وکالت.

یعنی هر جایی که سند و مدرک کافی نداریم، ولی موضوع دعوا از اون دست مسائلیه که عرفاً و شرعاً می شه با شهادت آدم ها ثابتش کرد، می تونیم از قسم استفاده کنیم.

کجاها قسم کارساز نیست؟ (موارد استثنا)

حالا برعکس، یه سری جاها هم هستن که قسم دیگه به کارمون نمیاد و اصلاً نمی شه ازش استفاده کرد. این ها رو باید خوب به خاطر سپرد:

1. دعاوی مستند به سند رسمی: اگه شما یه سند رسمی و محکم (مثلاً سند مالکیت، یا یه قولنامه رسمی که تو دفترخونه ثبت شده) دارید، دیگه نمی تونید از طرف مقابل بخواید قسم بخوره. چون سند رسمی خودش از قوی ترین دلایله و نیازی به قسم نیست.
2. دعاوی که اساساً با شهادت قابل اثبات نیستند: یه سری از دعاوی هستن که ماهیتشون طوریه که اصلاً نمی شه با شهادت شاهدها هم اونا رو ثابت کرد. تو این موارد، طبیعتاً با قسم هم نمی شه کاری از پیش برد.
3. سوگند در دعاوی کیفری: این یه نکته خیلی مهمه. به طور کلی، تو پرونده های کیفری (جرم و جنایت)، قسم برای اثبات جرم، کاربرد نداره. تنها استثنای خیلی خیلی خاص و نادری که میشه اسم برد، بحث «قسامه» هست که اون هم قواعد و تشریفات کاملاً متفاوتی داره و فقط تو بعضی از جرایم خاص (مثل قتل و جراحات) به کار می ره و با سوگند حقوقی کاملاً فرق می کنه. پس حواستون باشه که تو پرونده های جزایی، دنبال قسم خوردن برای اثبات جرم نباشید.

به عبارتی، قسم یه ابزار قدرتمنده، اما مثل هر ابزار دیگه ای، باید بدونی کجا و چطوری ازش استفاده کنی تا بهترین نتیجه رو بگیری و به دردسر نیفتی.

عواقب و دردسرهای قسم دروغ چیست؟

حالا می رسیم به قسمت حساس و مهم قضیه: اگه کسی قسم دروغ بخوره، چه اتفاقی می افته؟ این کار هم تبعات شرعی داره که جاش اینجا نیست راجع بهش صحبت کنیم، هم تبعات حقوقی که حسابی می تونه کار آدم رو خراب کنه.

وقتی بعدا می گیم قسم دروغ خوردم…

فرض کنید یه نفر قسم دروغ خورده و بعداً پشیمون شده یا لو رفته. بسته به اینکه این اقرار به قسم دروغ تو کدوم مرحله از پرونده اتفاق بیفته، نتایجش متفاوته:

• قبل از صدور حکم: اگه کسی قبل از اینکه دادگاه حکم نهایی رو صادر کنه، اقرار کنه که دروغ قسم خورده، دادگاه دیگه بر اساس اون قسم دروغ حکم نمیده و بر اساس همین اقرار جدید، پرونده رو بررسی و حکم صادر می کنه.
• بعد از صدور حکم اما قبل از قطعیت (تجدیدنظرخواهی): اگه حکم دادگاه بر اساس قسم دروغ صادر شده باشه و هنوز فرصت اعتراض و تجدیدنظرخواهی باقی باشه، کسی که به ضررش حکم صادر شده، می تونه به استناد همین اقرار به دروغ بودن قسم، درخواست تجدیدنظر بده و دوباره پرونده رو به جریان بندازه.
• بعد از قطعی شدن حکم: اگه حکم دیگه قطعی شده باشه و فرصت اعتراض هم تموم شده باشه، اوضاع یه کمی فرق می کنه. تو این حالت، ممکنه بشه یه دعوای جدید رو مطرح کرد. مثلاً کسی که با قسم دروغ چیزی رو به ناحق به دست آورده، حالا می تونه ازش پس گرفته بشه. اما این دعوای جدید، به خاطر «اقرار به قسم دروغ» مطرح می شه، نه خود اون قسم قبلی.

آیا قسم دروغ جرمه؟ (جنبه کیفری)

اینجاست که خیلی ها رو تو دادگاه می بینیم که اشتباه می کنن و فکر می کنن قسم دروغ همیشه یه جرم کیفریه و بابتش به زندان می افتیم. اما باید بگم:

معمولاً تو دعاوی حقوقی، قسم دروغ به خودی خود، مجازات کیفری جداگانه و مشخصی نداره. یعنی مثل «شهادت دروغ» نیست که تو قانون مجازات اسلامی، براش مجازات زندان و جریمه در نظر گرفته شده باشه. تو پرونده های حقوقی، بیشتر عواقبش همون باطل شدن ادعا یا از دست دادن چیزیه که به ناحق به دست اومده.

البته یه استثنای خیلی جزئی هست، مثلاً ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی تو بحث نکاح (ازدواج)، اگه کسی با قسم دروغ، طرف مقابل رو گول بزنه و باهاش ازدواج کنه، ممکنه براش مجازات کیفری داشته باشه. ولی این مورد خاصه و عمومی نیست.

پس، اگه تو یه پرونده حقوقی، قسم دروغ خوردید، نباید انتظار داشته باشید که دادگاه کیفری براتون پرونده جداگانه تشکیل بده. اما عواقب حقوقی سنگینش سر جاشه و می تونه خیلی چیزا رو ازتون بگیره. این همون چیزیه که خیلی ها نمی دونن.

ادای قسم دروغ، حتی اگر در بسیاری از موارد حقوقی جنبه کیفری مستقیمی نداشته باشد، از نظر شرعی و اخلاقی گناهی نابخشودنی و از نظر حقوقی دارای پیامدهای سنگین و غیرقابل جبرانی است.

نتیجه گیری؟ هیچ وقت تو دادگاه قسم دروغ نخورید. نه به خاطر ترس از مجازات کیفری (که اکثراً وجود نداره)، بلکه به خاطر وجدانتون، اعتبار خودتون و البته عواقب حقوقی جبران ناپذیری که ممکنه براتون داشته باشه.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا با هم مفصل در مورد قسم خوردن در دادگاه چگونه است صحبت کردیم. دیدیم که اتیان سوگند، یکی از راه های مهم و البته حساس برای اثبات یا رد ادعاها تو پرونده های حقوقیه. این راهکار، وقتی به کار میاد که دستمون از بقیه دلایل مثل سند و شاهد، کوتاه باشه و طرف مقابل هم منکر ادعای ماست. فهمیدیم که سوگند انواع مختلفی مثل بتّی، تکمیلی، استظهاری و نفی علم داره که هر کدوم تو شرایط خاص خودش به دردمون می خوره.

اینکه چطوری باید قسم بخوریم، چه کسی می تونه درخواست بده، چه کسانی نمی تونن قسم یاد کنن و حتی واکنش های طرف مقابل به درخواست قسم، هر کدوم قواعد و ریزه کاری های خودشون رو دارن که اگه درست انجام نشن، ممکنه تمام زحماتمون به باد بره. از صدور قرار اتیان سوگند با الفاظ جلاله گرفته تا ثبت دقیقش تو صورت جلسه دادگاه، همه و همه جزو مراحل مهمی هستن که باید با دقت رعایت بشن.

در نهایت، مهم ترین نکته ای که باید همیشه تو ذهنمون باشه، حساسیت و اهمیت قسم دروغ هست. با اینکه در اکثر دعاوی حقوقی، قسم دروغ مجازات کیفری مستقیمی نداره، اما تبعات حقوقی بسیار سنگینی رو به دنبال داره و می تونه همه چیز رو به ضرر کسی که دروغ قسم خورده، تغییر بده. علاوه بر این، از جنبه شرعی و اخلاقی هم، قسم دروغ یه کار بسیار ناپسنده و عواقب خودش رو داره.

پس، اگه خدای نکرده تو موقعیتی قرار گرفتید که پای قسم خوردن تو دادگاه به میون اومد، هرگز عجله نکنید. خوب فکر کنید، با یه وکیل متخصص مشورت کنید و بعد تصمیم بگیرید. صداقت و درستی، نه فقط تو زندگی شخصی، که تو راهروهای دادگاه هم بهترین راه و چاره است.