شرایط نوشتن سفته ضمانت

سفته ضمانت یکی از اون اسنادی هست که این روزا خیلی توی معاملات، قراردادهای کاری و حتی وام گرفتن ازش استفاده میشه. اگه قصد دارید سفته ای رو به عنوان ضمانت بدید یا از کسی بگیرید، خیلی مهمه که با تمام ریزه کاری ها و شرایط نوشتن سفته ضمانت آشنا باشید. رعایت نکردن همین نکات به ظاهر ساده می تونه مشکلات حقوقی بزرگی براتون درست کنه و کلی دردسر ساز بشه. پس حواستون باشه که سفته رو کاملا درست و با دقت پر کنید تا خدای نکرده دچار گرفتاری نشید و بعداً پشیمونی به بار نیاد.

توی این مقاله قراره با هم قدم به قدم پیش بریم و ببینیم چطور باید یک سفته ضمانت رو جوری پر کنیم که هم از نظر قانونی معتبر باشه و هم جلوی هرگونه سوءاستفاده یا ابهام رو بگیره. از تعریف سفته و فرقش با چک بگیرید تا چالش های حقوقی احتمالی و راه های حلشون، همه رو شفاف و به زبانی ساده براتون توضیح می دیم تا دیگه هیچ جای ابهامی نمونه و با خیال راحت سفته تون رو تنظیم کنید. پس اگه شما هم از اون دسته افرادی هستید که دنبال یه راهنمای کامل و جامع برای نوشتن سفته ضمانت می گردید، جای درستی اومدید. آماده اید که شروع کنیم؟

سفته چیه؟ یه توضیح ساده و کاربردی

قبل از اینکه بریم سراغ سفته ضمانت و پیچیدگی هاش، بهتره اول ببینیم اصلاً سفته یعنی چی. سفته یا همون فته طلب، یه سند تجاریه که توش یکی متعهد میشه یه مبلغ مشخصی رو در یه تاریخ معین یا هر وقت که طرف مقابل خواست (عندالمطالبه)، به خودش یا به کسی که اون مشخص کرده، پرداخت کنه.

توی قانون تجارت خودمون، تو ماده 308 سفته رو اینجوری تعریف کردن: فته طلب سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید. یعنی چی؟ یعنی کسی که سفته رو امضا می کنه، قبول می کنه که یه پولی رو به اون کسی که تو سفته اسمش نوشته شده (یا کسی که سفته رو داره اگه در وجه حامل باشه)، بده. حالا این پرداخت می تونه سر یه تاریخ مشخص باشه یا هر وقت که گیرنده سفته بخواد.

قبلاً سفته بیشتر برای جابجایی پول بین تجار استفاده می شد تا خطرات حمل و نقل پول نقد کم بشه. اما الان کاربردش خیلی گسترده تر شده و برای ضمانت کار، ضمانت وام، یا حتی تو خرید و فروش های بزرگ استفاده میشه. خیلی از ماها ممکنه تا حالا یک بار هم که شده با سفته سر و کار داشته باشیم، مثلاً برای گرفتن وام از بانک یا وقتی که می خوایم یه کاری رو شروع کنیم و کارفرما ازمون سفته ضمانت میخواد.

فرق سفته با چک چیه؟ یه مقایسه دوستانه

سفته و چک هر دو سند تجاری هستن و کارشون تقریباً شبیه هم هست، یعنی هر دو تعهد پرداخت یه مبلغی رو نشون میدن. ولی فرق های مهمی هم با هم دارن که دونستنشون خالی از لطف نیست:

• ماهیت و کاربرد:
  • چک: بیشتر یه ابزار پرداخته. یعنی کسی که چک صادر می کنه، به بانک دستور میده که از حسابش به دارنده چک پول بده.
  • سفته: بیشتر یه ابزار اعتباری یا ضمانته. صادرکننده سفته، خودش متعهد میشه که پول رو پرداخت کنه، نه اینکه به بانک دستور بده.
• نحوه وصول و ضمانت اجرا:
  • چک: اگه چک برگشت بخوره، می تونید هم از طریق حقوقی و هم از طریق کیفری پیگیری کنید. یعنی ممکنه صادرکننده چک به زندان هم بیفته (البته با شرایط خاص).
  • سفته: اگه سفته وصول نشه، فقط از طریق حقوقی قابل پیگیریه و جنبه کیفری نداره. یعنی فقط می تونید مطالبه پول رو بکنید و طرف بابتش زندان نمیره.
• تاریخ:
  • چک: هم می تونه تاریخ روز باشه (برای پرداخت فوری) هم تاریخ آینده (چک مدت دار).
  • سفته: تاریخ صدور حتماً باید قید بشه. تاریخ پرداخت هم می تونه مشخص باشه یا به صورت عندالمطالبه (هر وقت خواستی) باشه. اما خیلی مهمه که توی سفته ضمانت، تاریخ پرداخت رو خالی بذارید یا بنویسید بابت ضمانت.
• خرید و فروش:
  • چک: فقط از طریق بانک صادر میشه.
  • سفته: از بانک ملی و حتی بعضی دکه های روزنامه فروشی قابل خریدنه. البته مبلغی که موقع خرید سفته میدید، مالیاتشه.

خلاصه که سفته یه کم انعطاف پذیرتره و برای ضمانت کارایی بیشتری داره، چون لازم نیست حتماً حساب بانکی داشته باشید تا بتونید سفته صادر کنید.

سفته ضمانت: مفهوم، انواع و ضرورت ها

خب، حالا که فهمیدیم سفته چیه، بریم سراغ سفته ضمانت که موضوع اصلی بحثمونه. سفته ضمانت، همونطور که از اسمش پیداست، یه سفته ایه که برای تضمین انجام یه کاری یا تعهدی صادر میشه، نه برای پرداخت مستقیم یه پول مشخص. یعنی هدف اصلیش این نیست که همون الان پول پرداخت بشه، بلکه برای اینه که اگه یه اتفاقی افتاد و تعهد انجام نشد، گیرنده سفته بتونه از طریق اون حق و حقوقش رو پیگیری کنه.

سفته ضمانت به چه دردهایی می خوره؟

کاربردهای سفته ضمانت خیلی گسترده ست و تو موقعیت های مختلفی ممکنه باهاش برخورد کنید:

• ضمانت کاری یا حسن انجام کار: خیلی از کارفرماها وقتی شما رو استخدام می کنن، یه سفته ضمانت حسن انجام کار ازتون می گیرن. این سفته برای اینه که مطمئن بشن شما وظایفتون رو درست انجام میدید، به شرکت وفادارید و اسرار کاری رو فاش نمی کنید.
• ضمانت وام: وقتی از یه مؤسسه مالی، بانک یا حتی یه آشنا وام می گیرید، ممکنه ازتون سفته ضمانت بخوان تا مطمئن بشن که اقساط رو سر وقت پرداخت می کنید و وام رو پس میدید.
• حفظ اموال شرکت: اگه شغلتون جوریه که ابزار، وسایل یا حتی ماشین شرکت دست شماست، ممکنه ازتون سفته ضمانت بگیرن تا مطمئن بشن از اون اموال درست مراقبت می کنید و بهشون آسیبی نمی رسونید.
• حفظ اسرار شرکت: تو بعضی مشاغل که با اطلاعات محرمانه یا حساس سر و کار دارید (مثل برنامه نویسی، حسابداری یا بخش تحقیق و توسعه)، سفته ضمانت برای حفظ اسرار شرکت ازتون گرفته میشه.
• حسن انجام قرارداد: تو هر نوع قراردادی (مثلاً پیمانکاری یا خرید و فروش های بزرگ) ممکنه یکی از طرفین برای اطمینان از اینکه طرف دیگه به تعهداتش عمل می کنه، سفته ضمانت بگیره.

چرا کارفرما یا وام دهنده سفته ضمانت می خواد؟

دلیل اصلی اینه که اونا می خوان یه تضمین محکم داشته باشن. اگه شما به تعهداتتون عمل نکنید، اونا می تونن از طریق این سفته، خسارتشون رو ازتون بگیرن. سفته یه ابزار حقوقیه که به گیرنده این امکان رو میده که اگه ضرری بهش رسید، از طریق قانون اون رو جبران کنه.

متأسفانه، این روزها تو قانون کار ما جایگاه مشخصی برای سفته ضمانت حسن انجام کار در نظر گرفته نشده. همین خلأ قانونی باعث شده که گاهی اوقات سوءتفاهم ها و مشکلاتی بین کارگر و کارفرما پیش بیاد. مثلاً ممکنه کارفرما بدون دلیل موجه، سفته رو به اجرا بذاره یا بعد از اتمام همکاری، از پس دادن سفته خودداری کنه. به خاطر همین، دونستن شرایط نوشتن سفته ضمانت و رعایت دقیق اون ها برای هر دو طرف خیلی مهمه تا بتونن از حقوق خودشون دفاع کنن.

یادتون باشه که سفته ضمانت مثل یه شمشیر دولبه ست؛ اگه درست و حسابی پر نشه، ممکنه هم برای اونی که سفته رو میده و هم برای اونی که سفته رو می گیره، دردسر بشه.

آموزش تصویری (تصور کنید) و قدم به قدم شرایط نوشتن سفته ضمانت

خب، رسیدیم به بخش اصلی و مهم ماجرا: چطور یک سفته ضمانت رو درست و اصولی بنویسیم. تصور کنید الان یه برگه سفته خام جلوتونه و ما می خوایم قدم به قدم با هم پرش کنیم. این بخش ها رو با دقت بخونید، چون هر کدومشون کلی اهمیت دارن.

بخش ۱: مبلغ سفته (همون عدد و رقم مهم)

اینجا جاییه که باید مشخص کنید برای چه مبلغی سفته صادر می کنید. دقت کنید که این بخش باید هم به عدد و هم به حروف نوشته بشه و هر دو کاملاً با هم تطابق داشته باشن. مثلاً اگه می خواید سفته برای مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان باشه، هم باید عدد ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان رو بنویسید و هم با حروف یکصد میلیون تومان.

یه نکته مهم: روی هر برگه سفته یه مبلغ اسمی چاپ شده (مثلاً سفته تا مبلغ ده میلیون ریال). این مبلغ، سقف اعتباری اون سفته رو نشون میده. یعنی شما نمی تونید مبلغی بیشتر از اون مبلغ اسمی روی سفته بنویسید. اگه این کار رو بکنید، اعتبار سفته از بین نمیره ولی فقط تا همون مبلغ اسمی قابل مطالبه هستش. پس بهتره همیشه مبلغی که می نویسید، کمتر یا مساوی با مبلغ اسمی سفته باشه.

یادتون باشه، مبلغی که برای خرید سفته می پردازید، در واقع مالیات اون هست که مجلس شورای اسلامی تعیین می کنه و هر چقدر مبلغ اسمی سفته بیشتر باشه، مالیات و قیمت خریدش هم بیشتر میشه.

بخش ۲: نام گیرنده وجه (به کی داری سفته میدی؟)

این بخش خیلی مهمه، به خصوص توی سفته ضمانت. باید نام و نام خانوادگی یا اسم کامل شرکت/مؤسسه ای که سفته رو بهش میدید، دقیق و کامل اینجا نوشته بشه. مثلاً اگه سفته رو به یه شرکت میدید، بنویسید در وجه شرکت [نام کامل شرکت] و اگه به یه شخص میدید، بنویسید در وجه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی].

چرا اینقدر تأکید داریم؟ چون اگه این بخش رو خالی بذارید یا بنویسید در وجه حامل، سفته تبدیل میشه به یه سفته در وجه حامل. یعنی هر کسی که سفته دستش باشه، می تونه وجه اون رو مطالبه کنه! تصور کنید سفته ضمانت شما دست کسی بیفته که نباید؛ اون وقت ممکنه کلی دردسر بشه. پس حتماً نام گیرنده رو با دقت بنویسید.

بخش ۳: تاریخ (اینجا خیلی حساسه!)

این بخش دو تا تاریخ داره که هر کدومشون داستان خودشون رو دارن:

1. تاریخ صدور سفته: این تاریخ، روزیه که شما سفته رو صادر و امضا می کنید. حتماً باید تاریخ کامل (روز، ماه، سال) به عدد و حروف اینجا نوشته بشه. اگه تاریخ صدور رو ننویسید، سفته اعتبار تجاری خودش رو از دست میده و تبدیل به یه سند عادی میشه که پیگیری حقوقیش سخت تره.
2. تاریخ پرداخت سفته: اینجا همون جاییه که باید خیلی حواس جمع باشید! توی سفته ضمانت، بخش تاریخ پرداخت (تاریخی که باید پول سفته پرداخت بشه) نباید پر بشه. اگه تاریخ پرداخت رو مشخص کنید، سفته از حالت ضمانت خارج میشه و تبدیل به یه سفته عادی میشه که گیرنده می تونه تو اون تاریخ برای وصولش اقدام کنه، حتی اگه شما هیچ تخلفی نکرده باشید.

   به جای تاریخ پرداخت، باید عباراتی مثل بابت ضمانت حسن انجام کار، بابت ضمانت بازپرداخت وام، بابت حفظ اموال شرکت یا بابت تضمین قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] بنویسید. این کار نشون میده که هدف از این سفته فقط ضمانته و نه پرداخت وجه در یه تاریخ مشخص. این نکته به شدت حیاتیه و رعایت نکردنش می تونه به ضررتون تموم بشه.

بخش ۴: محل پرداخت (اختیاری ولی خوبه که بنویسید)

این بخش که معمولاً اسم یه شهر یا محل خاصه، از نظر قانونی اجباری نیست که پر بشه. ولی اگه پرش کنید، بهتره. مثلاً می تونید بنویسید تهران یا دفتر شرکت [نام شرکت]. این کار کمک می کنه که اگه سفته به مرحله مطالبه رسید، مشخص باشه که تو کدوم حوزه قضایی باید پیگیری بشه.

بخش ۵: مشخصات صادرکننده (مشخصات خودت)

تو این قسمت باید مشخصات کامل کسی که سفته رو صادر می کنه، یعنی خودتون، نوشته بشه. این شامل:

• نام و نام خانوادگی کامل
• شماره ملی
• آدرس دقیق و کامل
• شماره تماس (اختیاری ولی توصیه میشه)

هر چقدر این اطلاعات دقیق تر باشن، هم برای خودتون شفافیت ایجاد می کنه و هم برای گیرنده سفته. این اطلاعات کمک می کنن که هویت صادرکننده کاملاً مشخص باشه.

بخش ۶: امضا یا مهر صادرکننده (حجت رو تمام کن!)

این آخرین و مهم ترین بخش سفته ست. بدون امضا یا مهر، سفته هیچ اعتبار قانونی نداره، حتی به عنوان یک سند عادی! پس حتماً باید سفته رو امضا کنید. اگه شرکت هستید، مهر شرکت و امضای مدیران مجاز لازمه. بعضی وقت ها هم اثر انگشت میزنن که اون هم معتبره.

خطرات سفته سفید امضا: هرگز، هرگز و باز هم هرگز سفته رو سفید امضا تحویل ندید. یعنی سفته ای که هنوز مبلغ، نام گیرنده و تاریخش پر نشده باشه. اگه سفته سفید امضا بدید، یعنی این اختیار رو به گیرنده سفته میدید که هر مبلغی رو با هر تاریخی و در وجه هر کسی بنویسه. این کار میتونه عواقب فاجعه باری داشته باشه و تمام حقوق شما رو از بین ببره.

نکات حقوقی و عملی تکمیلی برای حداکثر امنیت در سفته ضمانت

پر کردن درست سفته فقط نیمی از راهه. برای اینکه مطمئن بشید سفته ضمانت شما کاملاً امن و بی دردسر باشه، باید چند تا نکته حقوقی و عملی دیگه رو هم رعایت کنید. این نکات مثل یه سپر دفاعی عمل می کنن و از شما در برابر مشکلات احتمالی محافظت می کنن:

۱. قید صریح جهت ضمانت روی سفته (این از نون شب واجب تره!)

مهم ترین کاری که برای سفته ضمانت باید بکنید اینه که حتماً و حتماً روی متن سفته (جایی که خالیه) یا پشت سفته، قید کنید که این سفته بابت ضمانت [حسن انجام کار/بازپرداخت وام/حفظ اموال/حفظ اسرار و…] صادر شده است و صرفاً در صورت اثبات تخلف و پس از طی مراحل قانونی قابل وصول است.

با این کار، عملاً ماهیت سفته رو از یک سند تجاری عادی که بلافاصله قابل وصوله، به یک سند ضمانتی تغییر میدید. این نوشته به دادگاه نشون میده که هدف شما از صدور سفته، پرداخت وجه در یک تاریخ مشخص نبوده، بلکه صرفاً تضمین یک تعهد بوده. این عبارت نجات بخشه و می تونه جلوی خیلی از سوءاستفاده ها رو بگیره.

۲. اهمیت ذکر شماره و تاریخ قرارداد

اگه سفته ضمانت رو بابت یه قرارداد خاص (مثلاً قرارداد کار یا وام) میدید، حتماً تو همون متنی که بالا گفتیم جهت ضمانت، به شماره و تاریخ اون قرارداد هم اشاره کنید. مثلاً: این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار طبق قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] صادر شده است. این کار یه ارجاع حقوقی محکم ایجاد می کنه و پیوند سفته رو با اون قرارداد خاص مشخص می کنه.

۳. تهیه کپی یا عکس از سفته (قبل از تحویل)

قبل از اینکه سفته رو تحویل بدید، حتماً یه کپی یا عکس واضح از تمام قسمت های پر شده و امضا شده اون بگیرید و پیش خودتون نگه دارید. این کپی یه مدرک فوق العاده مهم برای شماست که نشون میده سفته با چه شرایطی و برای چه هدفی صادر شده. اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، این کپی میتونه دست شما رو باز بذاره.

۴. دریافت رسید از گیرنده سفته (مدرک داشته باش!)

هم موقع تحویل سفته و هم موقع بازپس گیری سفته (بعد از اتمام کار یا تسویه وام)، حتماً از گیرنده سفته یه رسید کتبی بگیرید. تو رسید تحویل، باید مشخصات سفته (شماره سفته، مبلغ، تاریخ صدور، هدف ضمانت) و اینکه تحویل چه کسی داده شده، قید بشه. موقع بازپس گیری هم حتماً رسید بگیرید که سفته به شما برگشت داده شده و هیچ ادعایی باقی نمونده.

نمونه متن رسید تحویل سفته ضمانت:

اینجانب [نام و نام خانوادگی گیرنده سفته]، سفته شماره [شماره سریال سفته] به مبلغ [مبلغ به حروف] ریال را به عنوان ضمانت [حسن انجام کار/بازپرداخت وام/…] طبق قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] از آقای/خانم [نام و نام خانوادگی صادرکننده سفته] دریافت نمودم. تاریخ دریافت: [تاریخ]

امضا و مهر گیرنده سفته

۵. وضعیت ضامن در سفته ضمانت (اگه ضامن شدی، حواست باشه!)

اگه شما قراره برای کسی ضامن بشید و پشت سفته ضمانت رو امضا می کنید، خیلی مهمه که حتماً قید کنید که این امضا بابت ضمانت هست. مثلاً بنویسید این امضا بابت ضمانت آقای/خانم [نام صادرکننده سفته] می باشد. اگه این عبارت رو ننویسید، امضای شما به عنوان ظهرنویسی تلقی میشه که مسئولیت حقوقی دیگه ای داره و ممکنه شما رو مستقیماً بدهکار سفته کنه، نه فقط ضامن.

۶. سفته سفید امضا: کابوس حقوقی!

باز هم تأکید می کنیم: تحویل سفته سفید امضا مثل دادن کلید خونتون به یک غریبه ست. هرگز این کار رو نکنید. سفته باید قبل از امضا و تحویل، کاملاً و با دقت پر شده باشه. هیچ وقت اجازه ندید که کسی بعد از امضای شما، مبلغ، تاریخ یا نام گیرنده رو اضافه کنه.

چالش های حقوقی و راه های حل مشکلات سفته ضمانت

حتی با رعایت تمام نکات، گاهی اوقات ممکنه مشکلات حقوقی پیش بیاد. شناخت این چالش ها و دونستن راه های مقابله باهاشون، می تونه شما رو توی موقعیت بهتری قرار بده.

۱. خیانت در امانت سفته ضمانت (وقتی سفته رو پس نمیدن!)

سفته ای که شما به عنوان ضمانت به کسی میدید، مثل یک امانته دست اون شخص. اگه گیرنده سفته بدون اینکه شما تخلفی کرده باشید یا تعهدتون رو زیر پا گذاشته باشید، سفته رو به اجرا بذاره یا پس از اتمام قرارداد به شما برش نگردونه، مرتکب جرم خیانت در امانت شده.

• تعریف خیانت در امانت: یعنی کسی که یه مالی (اینجا سفته) رو به امانت پیشش گذاشتن، بدون اجازه صاحبش و به ضرر اون، اون مال رو استفاده کنه، از بین ببره، یا پس نده.
• شرایط تحقق: برای اینکه خیانت در امانت ثابت بشه، باید ثابت کنید که:
  1. سفته به قصد امانت (یعنی ضمانت) به اون شخص داده شده. (اینجا همون نوشتن جهت ضمانت روی سفته و داشتن رسید، خیلی کمکتون می کنه).
  2. هیچ تخلفی از سوی شما انجام نشده که وصول سفته رو توجیه کنه.
  3. گیرنده سفته از پس دادن اون خودداری کرده یا اقدام به وصولش کرده.
• نحوه اثبات و شکایت: اگه این اتفاق افتاد، باید اول از طریق دادسرای عمومی و انقلاب شکایت کیفری (با عنوان خیانت در امانت) مطرح کنید. مدارکی مثل کپی سفته، قرارداد اصلی، رسید تحویل سفته و هر مدرکی که نشون بده شما به تعهداتتون عمل کردید، لازمه.
• مجازات قانونی: جرم خیانت در امانت، مجازات حبس (بین شش ماه تا سه سال) داره.

۲. زمان و نحوه بازپس گیری سفته ضمانت

بعد از اینکه تعهدتون رو کامل انجام دادید (مثلاً قرارداد کاری تموم شد یا وام رو تسویه کردید)، حق دارید که سفته ضمانتتون رو پس بگیرید. اینجا باید به چند نکته توجه کنید:

• به محض اتمام تعهد: بلافاصله بعد از اتمام قرارداد یا تسویه حساب، سفته رو مطالبه کنید.
• دریافت سفته فیزیکی: حتماً سفته فیزیکی رو از گیرنده بگیرید و از سالم بودن و اینکه خط خوردگی یا دست کاری نشده باشه، مطمئن بشید.
• گرفتن رسید: حتی بعد از گرفتن سفته هم، یه رسید از گیرنده بگیرید که توش قید شده سفته به شما برگشت داده شده و هیچگونه ادعایی باقی نمونده.

۳. اگه کارفرما/وام دهنده سفته رو پس نده، چه کنیم؟

گاهی اوقات طرف مقابل به هر دلیلی از پس دادن سفته خودداری می کنه. تو این شرایط، اقدامات زیر رو می تونید انجام بدید:

1. ارسال اظهارنامه: اولین قدم، ارسال یه اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات قضایی به گیرنده سفته ست. تو اظهارنامه بهش اخطار میدید که سفته شما رو برگردونه و اعلام می کنید که شما تمام تعهداتتون رو انجام دادید.
2. شکایت کیفری (خیانت در امانت): اگه با اظهارنامه هم سفته رو پس نداد، می تونید شکایت کیفری خیانت در امانت رو مطرح کنید.
3. شکایت حقوقی ابطال سفته: می تونید همزمان یا جداگانه، یه دادخواست حقوقی برای ابطال سفته به دادگاه بدید و از دادگاه بخواید که سفته رو بی اعتبار اعلام کنه.

۴. ابطال سفته ضمانت: شرایط و مراحل

اگه سفته شما گم شد یا به هر دلیلی گیرنده سفته از پس دادنش امتناع کرد و نگران بودید که ازش سوءاستفاده بشه، می تونید درخواست ابطال سفته رو به دادگاه بدید.

• شرایط: گم شدن سفته، دزدیده شدن سفته، یا خودداری گیرنده از پس دادن سفته بعد از اتمام تعهد.
• روش ها: باید یه دادخواست به دادگاه حقوقی بدید و تمام مدارک و مستنداتتون (کپی سفته، قرارداد، رسیدها، اظهارنامه) رو ضمیمه کنید. دادگاه بعد از بررسی، ممکنه حکم به ابطال سفته صادر کنه و جلوی هرگونه اقدام برای وصول اون رو بگیره.

۵. تبدیل سفته ضمانت به سند عادی (چه زمانی سفته تجاری اعتبار خودش رو از دست میده؟)

سفته ای که ما ازش صحبت می کنیم، یه سند تجاریه که مزایا و ضمانت اجراهای خاص خودش رو داره. اما اگه بعضی از شرایط قانونی برای نوشتن سفته رعایت نشه، سفته از حالت تجاری خارج میشه و تبدیل به یک سند عادی میشه. فرقش چیه؟ پیگیری وصول سند عادی سخت تره و از اون مزایای خاص سند تجاری (مثل واخواست یا امکان طرح دعوا در دادگاه های تجاری) برخوردار نیست.

مهم ترین مواردی که باعث میشه سفته تبدیل به سند عادی بشه:

• عدم درج تاریخ صدور سفته: همونطور که گفتیم، تاریخ صدور حتماً باید قید بشه.
• عدم درج نام گیرنده وجه: اگه سفته در وجه حامل باشه، هنوز تجاریه، اما اگه کلاً نام گیرنده نوشته نشده باشه، ممکنه مشکل ساز بشه.
• عدم امضا یا مهر صادرکننده: بدون امضا که اصلاً هیچی نیست!

۶. عواقب حقوقی عدم رعایت هر یک از شرایط فوق

اگه هر کدوم از این نکاتی که گفتیم رو رعایت نکنید، ممکنه با عواقب زیر روبرو بشید:

• برای صادرکننده:
  • اگر تاریخ پرداخت در سفته ضمانت قید شود، گیرنده می تواند در آن تاریخ سفته را وصول کند، حتی اگر تخلفی نکرده باشید.
  • سفته سفید امضا می تواند به شما اجازه سوءاستفاده بدهد و مبلغی بیش از تعهد شما روی آن نوشته شود.
  • عدم قید جهت ضمانت روی سفته، می تواند باعث شود سفته به سرعت به اجرا گذاشته شود.
• برای گیرنده:
  • عدم درج صحیح مشخصات صادرکننده یا مبلغ، می تواند در روند وصول سفته مشکل ایجاد کند.
  • اگر سفته به درستی تکمیل نشده باشد، ممکن است اعتبار تجاری خود را از دست بدهد و پیگیری آن سخت تر شود.

سوالات متداول

حالا که حسابی راجع به شرایط نوشتن سفته ضمانت گپ زدیم، بریم سراغ چند تا سوال پرتکرار که ممکنه تو ذهنتون باشه:

سوالات متداول

آیا سفته ضمانت تاریخ انقضا دارد؟

نه، سفته ضمانت تاریخ انقضا به اون معنا که اعتبارش از بین بره، نداره. اما برای اینکه بتونید از امتیازات سند تجاری استفاده کنید و اقدامات قانونی لازم رو انجام بدید، یه مهلت هایی وجود داره. مثلاً برای واخواست سفته (اگه تاریخ پرداخت داشته باشه) ۱۰ روز فرصت دارید و برای مطالبه وجه سفته (در صورتی که واخواست شده باشه) هم تا ۵ سال بعدش می تونید اقدام کنید. اما برای سفته ضمانت که معمولاً تاریخ پرداخت نداره، تا وقتی که تعهد اصلی (مثل قرارداد کار یا وام) ادامه داره، سفته هم اعتبار ضمانتی خودش رو حفظ می کنه.

اگر مبلغ سفته از مبلغ اسمی آن بیشتر نوشته شود، اعتبار سفته از بین می رود؟

اگه مبلغی که شما روی سفته می نویسید، بیشتر از مبلغ اسمی چاپ شده روی برگه سفته باشه (مثلاً روی سفته نوشته تا مبلغ ۱۰ میلیون ریال و شما ۱۲ میلیون ریال بنویسید)، اعتبار سفته از بین نمیره. اما فقط تا همون سقف مبلغ اسمی که روی سفته چاپ شده، قابل مطالبه خواهد بود. یعنی اگر سفته ۱۰ میلیون ریالی داشته باشید و ۱۲ میلیون بنویسید، فقط می تونید ۱۰ میلیون ریال رو مطالبه کنید.

آیا سفته ضمانت قابل انتقال (ظهرنویسی) به شخص دیگری است؟

به طور کلی، سفته (هم عادی و هم ضمانت) قابل انتقال از طریق ظهرنویسی (پشت نویسی) به شخص دیگری هست. یعنی گیرنده سفته می تونه با پشت نویسی، سفته رو به فرد دیگه ای واگذار کنه. اما در مورد سفته ضمانت، این کار می تونه پیچیدگی هایی ایجاد کنه. اگه سفته رو به اسم شخص خاصی (نه در وجه حامل) صادر کرده باشید و روی اون هم قید شده باشه که بابت ضمانت…، ظهرنویسی اون به شخص ثالث باید با دقت و با آگاهی صادرکننده سفته باشه و در صورت بروز مشکل، اثبات ماهیت ضمانتی اون برای دارنده جدید سفته سخت تر خواهد شد.

در صورت مفقود شدن سفته ضمانت، چه اقداماتی باید انجام داد؟

اگه سفته ضمانت شما گم شد، خیلی سریع باید اقدام کنید. اولین قدم، مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست ابطال سفته هست. شما باید جزئیات سفته (شماره، مبلغ، مشخصات طرفین) و نحوه گم شدن اون رو به دادگاه اعلام کنید و ازش بخواید که حکم به ابطال سفته بده تا از هرگونه سوءاستفاده احتمالی جلوگیری بشه. داشتن کپی از سفته، اینجا خیلی به کارتون میاد.

تفاوت سفته ضمانت و سفته امانی چیست؟

از نظر ماهیت، سفته ضمانت و سفته امانی هر دو برای تضمین یک تعهد یا اعتماد داده میشن و نه پرداخت فوری پول. اما در عمل، وقتی از سفته ضمانت صحبت می کنیم، بیشتر به جنبه تضمین انجام یک کار یا بازپرداخت وام اشاره داریم، در حالی که سفته امانی بیشتر برای مواردی به کار میره که سفته رو صرفاً به عنوان امانت به کسی میدید تا در شرایط خاصی (مثلاً فروش یک کالا) ازش استفاده کنه. البته از نظر حقوقی هر دو ماهیت مشابهی دارن و باید با دقت و با قید بابت ضمانت یا بابت امانت تکمیل بشن تا جلوی سوءاستفاده گرفته بشه.

چه زمانی می توانم برای مطالبه وجه سفته ضمانت اقدام کنم؟

برای سفته ضمانت، شما فقط زمانی می تونید برای مطالبه وجه اقدام کنید که تعهد اصلی که سفته بابت اون صادر شده، نقض شده باشه و این نقض تعهد هم قابل اثبات باشه. یعنی مثلاً اگه سفته بابت حسن انجام کار بوده، باید ثابت کنید که کارمند وظایفش رو درست انجام نداده و به شما خسارت وارد کرده. تا وقتی که تخلفی ثابت نشه، نمی تونید وجه سفته ضمانت رو مطالبه کنید. حتی بعد از اثبات تخلف هم، معمولاً باید اول از طریق دادگاه اقدام کنید.

آیا سفته ضمانت در قانون کار ایران جایگاهی دارد؟

متاسفانه، قانون کار ایران به طور صریح و مشخص، موضوع دریافت سفته ضمانت حسن انجام کار رو پیش بینی نکرده و هیچ ماده ای در این خصوص وجود نداره. همین خلأ قانونی باعث میشه که گاهی اوقات چالش هایی بین کارگر و کارفرما پیش بیاد. با این حال، با توجه به عرف و رویه موجود، کارفرماها همچنان از سفته برای تضمین تعهدات کارمندان استفاده می کنن. به خاطر همین، رعایت نکات حقوقی و قید صریح جهت ضمانت روی سفته خیلی اهمیت پیدا می کنه تا کارگر بتونه از حقوق خودش دفاع کنه و کارفرما هم نتونه به راحتی از سفته سوءاستفاده کنه.

نتیجه گیری: سفته ضمانت، سندی با مسئولیت بالا

همونطور که دیدید، سفته ضمانت یه سند ساده نیست که بشه سرسری از کنارش گذشت. ریزه کاری های حقوقی و فنی زیادی داره که اگه بهشون بی توجه باشیم، ممکنه کلی دردسر برامون درست کنه. چه شما که سفته رو به عنوان ضمانت می دید و چه شما که سفته رو دریافت می کنید، باید تمام حواس تون رو جمع کنید و با آگاهی کامل این کار رو انجام بدید.

مهم ترین چیزی که توی شرایط نوشتن سفته ضمانت باید تو ذهن تون حک کنید اینه که: اولاً، تاریخ پرداخت رو خالی بذارید یا بنویسید بابت ضمانت…؛ دوماً، حتماً روی خود سفته قید کنید که این سفته بابت ضمانت [هدف دقیق ضمانت] صادر شده است؛ و سوماً، هیچ وقت سفته سفید امضا تحویل ندید. این سه نکته، مثل ستون های اصلی خیمه ضمانت شما هستن.

همیشه قبل از امضای هر سند حقوقی، به خصوص سفته، وقت بگذارید، اطلاعات کافی به دست بیارید و اگه لازم بود، حتماً با یک مشاور حقوقی صحبت کنید. آگاهی، بهترین دفاع شماست و می تونه شما رو از خیلی از دردسرها نجات بده. با رعایت این نکات، می تونید با خیال راحت از سفته ضمانت استفاده کنید و از حقوق خودتون محافظت کنید.