فهرست جرایم قابل گذشت: هر آنچه باید بدانید!

آیا می دانستید که در برخی جرایم، رضایت شاکی می تواند کل مسیر پرونده را عوض کند و حتی باعث بسته شدن آن شود؟ فهرست جرایم قابل گذشت دقیقاً به همین دسته از جرایم اشاره دارد که در آن ها، اگر شاکی از حق خودش بگذرد، پیگیری قضایی متوقف می شود. شناخت این جرایم برای هر شهروندی که نمی خواهد درگیر پیچیدگی های قانونی شود، حسابی مهم و ضروری است.

در زندگی روزمره، ممکنه برای هر کدوم از ما پیش بیاد که درگیر یه ماجرای حقوقی بشیم؛ چه به عنوان شاکی و چه به عنوان کسی که متهم شده. وقتی پای جرم و مجازات وسط میاد، خیلی ها فکر می کنن همه چیز دست دادگاه و قضات هست و دیگه راه برگشتی نیست. اما واقعیت اینه که قانون ما برای بعضی از جرایم، یه راهکار خیلی مهم به اسم گذشت شاکی گذاشته که می تونه مسیر پرونده رو کاملاً تغییر بده.

اینجا می خواهیم در مورد همین «فهرست جرایم قابل گذشت» باهاتون حرف بزنیم. به زبان خودمونی و ساده، طوری که هر کسی، چه دانشجو باشه چه یه شهروند عادی، بتونه مفهومش رو بفهمه و با جزئیاتش آشنا بشه. قراره ببینیم اصلا جرم قابل گذشت یعنی چی، چه فرقی با جرایم غیرقابل گذشت داره، لیست کامل این جرایم چیا هستن و وقتی شاکی رضایت میده، چه اتفاقی می افته. پس با ما همراه باشید تا یه دید کامل و کاربردی در مورد این موضوع مهم پیدا کنید.

اصلا «جرم قابل گذشت» یعنی چی؟ یه تعریف خودمونی و حقوقی!

ببینید، تو دنیای قانون، هر رفتاری که قانون براش مجازات تعیین کرده باشه، میشه جرم. حالا این جرایم رو میشه به دو دسته کلی تقسیم کرد: قابل گذشت و غیرقابل گذشت. جرم قابل گذشت، اون جرمی هست که شروع و ادامه رسیدگی بهش و حتی اجرای مجازاتش، وابسته به شکایت خود شاکیه. یعنی اگه شاکی شکایت نکنه، اصلاً پرونده ای تشکیل نمیشه؛ و اگه هم شکایت کرده باشه، هر وقت که از حقش بگذره و رضایت بده، پرونده متوقف میشه و متهم مجازات نمیشه یا مجازاتش متوقف میشه.

ماده ۱۰۰ قانون مجازات اسلامی هم دقیقاً همین رو میگه. به عبارت دیگه، تو این نوع جرایم، قانونگذار بیشتر به جنبه خصوصی جرم اهمیت داده و میگه تا خود فرد آسیب دیده (شاکی) نخواد، ما وارد ماجرا نمیشیم. این یعنی اگه شما مورد یه جرم قابل گذشت قرار گرفتید و تصمیم گرفتید شکایت نکنید، یا بعداً گذشت کنید، کسی نمی تونه شما رو مجبور به ادامه پیگیری کنه.

تفاوت جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت: یه جدول مقایسه ای ساده

برای اینکه فرق این دو دسته از جرایم رو بهتر متوجه بشید، یه نگاه به این جدول بندازید:

ویژگی	جرایم قابل گذشت	جرایم غیرقابل گذشت
جنبه جرم	اغلب جنبه خصوصی قوی تر است.	جنبه عمومی قوی تر است (جامعه متضرر شده).
نیاز به شکایت شاکی	بله، شروع و ادامه پرونده منوط به شکایت شاکی است.	خیر، حتی بدون شکایت شاکی هم دادستان می تواند پرونده را پیگیری کند.
تأثیر گذشت شاکی	باعث توقف تعقیب، رسیدگی یا اجرای مجازات می شود.	فقط می تواند باعث تخفیف مجازات شود، نه توقف کامل آن.
مثال	توهین ساده، خیانت در امانت، تهدید.	قتل عمد، سرقت مسلحانه، قاچاق مواد مخدر.

اصل بر «غیرقابل گذشت» بودنه، مگه قانون چیز دیگه ای بگه!

شاید براتون سوال پیش بیاد که چطور میشه تشخیص داد یه جرم قابل گذشت هست یا نه؟ ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی یه اصل خیلی مهم رو برای ما مشخص کرده: «چنانچه قابل گذشت بودن جرمی در قانون تصریح نشده باشد، غیرقابل گذشت محسوب می شود؛ مگر این که از حق الناس بوده و شرعاً قابل گذشت باشد.» این یعنی چی؟ یعنی به طور پیش فرض، همه جرایم غیرقابل گذشت هستند، مگر اینکه تو خود قانون صراحتاً گفته باشه که فلان جرم، قابل گذشت هست. پس ما نباید دنبال لیست جرایم غیرقابل گذشت باشیم، بلکه باید دنبال لیست جرایم قابل گذشت بگردیم.

حالا شاید بپرسید که اصلا چرا قانونگذار یه همچین تفکیکی رو انجام داده؟ دلیلش چیه که بعضی از جرایم رو قابل گذشت دونسته؟ فلسفه و اهداف پشت این قضیه خیلی مهمه:
اولین دلیل، کم کردن حجم پرونده های قضاییه. اگه برای هر جرم کوچیکی، قوه قضائیه مجبور بود خودش تا تهش بره، دیگه سنگ رو سنگ بند نمیشد!
دومیش، ترویج صلح و سازشه. قانون دوست داره که طرفین دعوا با هم کنار بیان و کدورت ها از بین بره. گذشت شاکی یه راه عالی برای رسیدن به این هدفه.
و سوم، اهمیت دادن به حقوق خصوصیه افراد. تو بعضی از جرایم، ضرر اصلی و مستقیم به یه نفر خاص میرسه، نه به کل جامعه. پس این حق اون فرده که تصمیم بگیره دنبال مجازات باشه یا نه.

خیلی وقت ها، وقتی دو طرف دعوا با هم به تفاهم میرسن و شاکی رضایت میده، نه تنها پرونده بسته میشه، بلکه روابط انسانی هم ترمیم میشه. این از جنبه های مثبت و انسانی قانون در حوزه جرایم قابل گذشت هست.

لیست کامل جرایم قابل گذشت: از قانون مجازات تا قوانین خاص

حالا که فهمیدیم جرم قابل گذشت یعنی چی و چه ویژگی هایی داره، وقتشه بریم سراغ بخش اصلی مقاله: شناخت دقیق مصادیق و فهرست جرایم قابل گذشت. بیشتر این جرایم تو ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی جمع آوری شدن، اما چند مورد هم در قوانین خاص دیگه هست که بهشون اشاره می کنیم. آماده اید؟

جرایم قابل گذشت در ماده 104 قانون مجازات اسلامی (با جزئیات کاربردی)

ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی، یه لیست بلندبالا از جرایم رو به عنوان جرایم قابل گذشت معرفی کرده. برای اینکه موضوع کاملاً براتون روشن بشه، هر کدوم رو جداگانه و با زبان ساده توضیح میدیم:

• جعل و تزویر در اسناد غیررسمی (ماده ۵۳۶ ق.م.ا.): اگه کسی یه سند غیررسمی (مثلاً یه دست نوشته، یه فاکتور عادی یا یه قولنامه دستی) رو جعل کنه یا توش دست ببره، این جرم قابل گذشت هست. اما حواستون باشه، جعل اسناد رسمی (مثل شناسنامه، سند ملکی یا گواهینامه رانندگی) اصلاً قابل گذشت نیست و جنبه عمومی داره.
• سوءاستفاده از ضعف نفس اشخاص (ماده ۵۹۶ ق.م.ا.): این جرم مربوط به حالتیه که یه نفر از سادگی، ضعف عقلی، بیماری یا نیازمندی یه شخص دیگه سوءاستفاده می کنه و با گول زدن، مال یا منفعتی رو ازش میگیره.
• توهین ساده (ماده ۶۰۸ ق.م.ا.) و توهین به مقامات با شرایط خاص (ماده ۶۰۹ ق.م.ا.) و نمایندگان سیاسی خارجی (ماده ۵۱۷ ق.م.ا.): توهین ساده (که بهش قذف نمیگن و تهمت زشت هم نیست) قابل گذشته. توهین به کارمندان دولت یا نمایندگان سیاسی خارجی هم در صورتی قابل گذشت هست که شرایط خاصی داشته باشه؛ مثلاً توهین تو حین انجام وظیفه نباشه یا جنبه عمومی خیلی پررنگی نداشته باشه. یادتون باشه توهین های مشدد یا همراه با تهمت (مثل قذف) معمولاً غیرقابل گذشت هستن.
• سقط جنین زن حامله به واسطه ضرب یا اذیت و آزار وی (ماده ۶۲۲ ق.م.ا.): اگه یه نفر با کتک زدن یا آزار و اذیت یه زن حامله، باعث سقط جنینش بشه، این جرم قابل گذشت محسوب میشه. اما سقط جنین توسط خود مادر یا پزشک (بدون مجوز قانونی) یا به هر شکل دیگه، غیرقابل گذشت هست و احکام خاص خودش رو داره.
• امتناع از استرداد طفل سپرده شده (ماده ۶۳۲ ق.م.ا.): اگه بچه ای رو به کسی بسپارید و اون شخص بعداً از برگردوندن بچه خودداری کنه، این جرم قابل گذشت هست.
• رها کردن طفل یا اشخاصی که قادر به محافظت از خود نیستند (ماده ۶۳۳ ق.م.ا.): اگه کسی یه بچه، یه سالمند ناتوان، یا یه بیمار رو که نمیتونه از خودش مراقبت کنه، تو یه جای خلوت یا بیابون رها کنه، این جرم هم با گذشت شاکی قابل پیگیری نیست.
• مزاحمت با تلفن یا دستگاه های مخابراتی (ماده ۶۴۱ ق.م.ا.): اگه کسی با تلفن، پیامک یا هر دستگاه مخابراتی دیگه برای شما مزاحمت ایجاد کنه (به شرطی که محتواش توهین مشدد یا تهدید جدی نباشه)، این جرم قابل گذشت هست.
• تدلیس در نکاح (ماده ۶۴۷ ق.م.ا.): اگه یکی از طرفین ازدواج (زن یا مرد) با فریب دادن و مخفی کردن عیوب اساسی خودش یا نشون دادن یه سری ویژگی های دروغین، طرف مقابل رو برای ازدواج گول بزنه، تدلیس در نکاح اتفاق افتاده که قابل گذشت هست.
• افشای اسرار مردم (ماده ۶۴۸ ق.م.ا.): اگه کسی بدون اجازه، اسرار شخصی یا حرفه ای شما رو که به واسطه شغل یا موقعیتش به دست آورده، افشا کنه، این جرم هم قابل گذشت هست.
• اخذ نوشته یا سند با جبر و قهر یا اکراه و تهدید (ماده ۶۶۸ ق.م.ا.): اگه کسی با زور، تهدید یا ترسوندن، شما رو مجبور کنه یه سند، نوشته یا امضایی رو بدید یا امضا کنید.
• تهدید به قتل یا ضررهای نفسی، شرفی، مالی یا افشای اسرار (ماده ۶۶۹ ق.م.ا.): اگه کسی شما رو تهدید به مرگ، آسیب جسمی، آبروریزی، ضرر مالی یا فاش کردن رازهای شخصیتون کنه، این جرم هم قابل گذشت هست.
• سوءاستفاده از سفید امضا یا سفید مهر (ماده ۶۷۳ ق.م.ا.): اگه شما یه کاغذ سفید رو امضا کنید یا مهر بزنید و به دست کسی بدید، و اون شخص بعداً تو اون کاغذ چیزی بنویسه و از امضا یا مهر شما سوءاستفاده کنه، این جرم قابل گذشت هست.
• خیانت در امانت (ماده ۶۷۴ ق.م.ا.): وقتی شما یه چیزی (مثل پول، سند، کالا) رو به کسی به امانت میسپارید و اون شخص به جای نگهداری یا برگردوندن، ازش سوءاستفاده می کنه، تصرف غیرقانونی انجام میده یا به ضرر شما استفاده اش می کنه.
• برخی مصادیق تخریب (ماده ۶۷۶ و ۶۷۷ ق.م.ا.): اگه کسی اموال غیردولتی شما رو خراب کنه یا به آتش بکشه. این شامل تخریب اموال عمومی یا دولتی نمیشه که غیرقابل گذشت هستن.
• کشتن حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیوانات ممنوع الصید (ماده ۶۷۹ ق.م.ا.): اگه کسی بدون مجوز، حیوانی رو که حلال گوشت هست و صاحب داره بکشه یا حیواناتی که شکارشون ممنوع اعلام شده رو شکار کنه، این جرم قابل گذشت هست.
• اتلاف اسناد غیردولتی (ماده ۶۸۲ ق.م.ا.): اگه کسی اسناد و مدارک مهم و غیردولتی شما رو از بین ببره (مثلاً مدرک تحصیلی، سند ملکی شخصی، قولنامه و…)، این جرم قابل گذشت هست. اما اتلاف اسناد دولتی (مثل اسناد یک اداره) غیرقابل گذشت هست.
• چراندن محصول دیگری، تخریب نخلستان، تاکستان، باغ، میوه آسیاب، درخت و نخل متعلق به دیگری (ماده ۶۸۴ و ۶۸۵ ق.م.ا.): اگه کسی به زمین کشاورزی، باغ یا نخلستان شما آسیب بزنه یا محصولتون رو بچرونه، این جرم قابل گذشت هست.
• تخریب زیست و منابع طبیعی، تصرف عدوانی، ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در اراضی و املاک خصوصی (ماده ۶۹۰ ق.م.ا.): اگه کسی بدون اجازه، ملک شخصی شما رو تصرف کنه، یا مانع استفاده شما از حقتون بشه، یا تو ملک شما مزاحمت ایجاد کنه، قابل گذشت هست.
• تصرف ملک دیگری به قهر و غلبه (ماده ۶۹۲ ق.م.ا.): وقتی کسی با زور و قلدری، ملک شما رو تصرف میکنه.
• تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق برای بار دوم (ماده ۶۹۳ ق.م.ا.): اگه کسی برای بار دوم مرتکب جرایم تصرف عدوانی، مزاحمت یا ممانعت از حق بشه.
• ورود به منزل یا مسکن دیگری به عنف یا تهدید (ماده ۶۹۴ ق.م.ا.): ورود غیرقانونی به منزل یا محل سکونت کسی با زور یا تهدید.
• افترا (ماده ۶۹۷ ق.م.ا.): اگه کسی به شما تهمت بزنه و یه جرم رو دروغی به شما نسبت بده و نتونه اثباتش کنه، این افترا قابل گذشت هست.
• نشر اکاذیب (ماده ۶۹۸ ق.م.ا.): اگه کسی دروغی رو به قصد تشویش اذهان عمومی یا ضرر رسوندن به شما منتشر کنه، قابل گذشت هست. اما نشر اکاذیب رایانه ای (مثلاً تو فضای مجازی) معمولاً غیرقابل گذشت هستن.
• افترای عملی (ماده ۶۹۹ ق.م.ا.): این جرم وقتیه که کسی کاری کنه که همه فکر کنن شما مجرمید، مثلاً یه وسیله جرم رو یواشکی تو خونه یا جیب شما بذاره.
• هجو و انتشار هجویه (ماده ۷۰۰ ق.م.ا.): هجو یعنی نوشتن یا گفتن مطالب تمسخرآمیز و توهین آمیز علیه کسی که با قصد تحقیر باشه.
• برخی از مصادیق تصادفات رانندگی (ماده ۷۱۶ و ۷۱۷ ق.m.ا.): اگه در اثر تصادف، آسیبی به بدن کسی وارد بشه که منجر به فوت نشه و عمدی هم نباشه، این جرایم قابل گذشت هستن. اما اگه تصادف منجر به فوت یا جراحات شدید غیرقابل جبران بشه، قضیه فرق می کنه.
• هتک حیثیت رایانه ای (ماده ۷۴۴ ق.م.ا.): اگه کسی با استفاده از سیستم های رایانه ای یا مخابراتی، آبروی شما رو ببره یا کاری کنه که حیثیتتون خدشه دار بشه.
• جرایم مالی قابل گذشت جدید: قانونگذار جدیداً برای بعضی از جرایم مالی هم امکان گذشت رو فراهم کرده:
  • سرقت های خاص با ارزش پایین: اگه ارزش مال دزدیده شده کمتر از ۲۰۰ میلیون ریال (۲۰ میلیون تومان) باشه و سارق هم سابقه مؤثر کیفری نداشته باشه، سرقت (چه ساده، چه جیب بری، چه سرقت حدی با شرایط خاص) قابل گذشت میشه. این یه تغییر مهم و کاربردیه.
  • کلاهبرداری ها و جرایم در حکم کلاهبرداری با شرایط خاص: اگه مبلغ کلاهبرداری کمتر از یک میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان) باشه، یا اینکه جرم در حکم کلاهبرداری باشه و حتماً شاکی خصوصی داشته باشه (صرف نظر از مبلغ)، این جرایم هم قابل گذشت هستن.
• حد قذف: قذف یعنی تهمت زدن ناروا به کسی مبنی بر زنا یا لواط که اگر اثبات نشه، حد داره. این حد با گذشت شاکی ساقط میشه.
• جرایم تعزیری در باب دیات: برخی از جرایمی که مجازاتشون به صورت دیه تعیین شده و جنبه تعزیری هم دارن.

جرایم قابل گذشت در قوانین خاص (موارد پرتکرار)

همونطور که قبلاً گفتیم، فقط ماده ۱۰۴ نیست که جرایم قابل گذشت رو مشخص کرده. تو بعضی از قوانین خاص هم مواردی هستن که قابل گذشت محسوب میشن:

• جرایم مربوط به صدور چک پرداخت نشدنی (قانون صدور چک): اگه کسی چک بی محل بکشه و شما شاکی بشید، پیگیری این جرم با گذشت شما متوقف میشه. البته این بخش خودش جزئیات و شرایط زیادی داره.
• ترک انفاق (ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده): اگه مردی از دادن نفقه به همسر و فرزندان واجب النفقه خودش خودداری کنه، این جرم قابل گذشت هست و با رضایت شاکی (زن یا فرزندان) پیگیری نمیشه.
• سوءقصد به جان رییس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن (با شرط گذشت): این یه مورد خاص و بین المللیه. اگه کسی به جان رئیس یه کشور خارجی یا نماینده سیاسیش در ایران سوءقصد کنه، اگه اون کشور گذشت کنه، پرونده در ایران هم می تونه متوقف بشه.

وقتی شاکی کوتاه میاد: آثار حقوقی گذشت در جرایم قابل گذشت

حالا که با فهرست جرایم قابل گذشت آشنا شدیم، بیایید ببینیم وقتی شاکی تصمیم میگیره از حقش بگذره، چه اتفاقی میفته و چه پیامدهای حقوقی ای داره. اینجاست که نقش شاکی پررنگ تر از همیشه میشه.

داستان پرونده از کجا به کجا می رسه؟

وقتی شاکی در یه جرم قابل گذشت، رضایت میده، دو اتفاق مهم میفته:

1. سقوط تعقیب کیفری: اگه پرونده هنوز در مرحله تحقیقات باشه و حکم قطعی صادر نشده باشه، با گذشت شاکی، دیگه نمیشه متهم رو تعقیب کرد. یعنی پرونده همینجا متوقف میشه و متهم از ادامه روند دادرسی خلاص میشه.
2. سقوط اجرای مجازات: حتی اگه حکم قطعی صادر شده باشه و متهم در حال گذروندن مجازاتش باشه (مثلاً در زندان باشه)، با گذشت شاکی، اجرای اون مجازات متوقف میشه. یعنی بقیه دوران محکومیتش رو دیگه لازم نیست بگذرونه.

گذشت شاکی باید به صورت کتبی یا شفاهی (و ثبت در صورتجلسه دادگاه) انجام بشه. نکته خیلی مهم اینه که گذشت شاکی، غیرقابل رجوع هست. یعنی اگه یه بار گذشت کردید، دیگه نمیتونید پشیمون بشید و دوباره شکایت کنید. پس قبل از گذشت، حسابی فکر کنید و با آگاهی کامل تصمیم بگیرید.

گذشت شاکی در قصاص، دیات و حدود: فرقش چیه؟

اینجا قضیه یه کوچولو فرق می کنه و پیچیده تر میشه:

• قصاص و دیات: قصاص و دیه، اساساً جزو حق الناس و حقوق خصوصی هستن. یعنی مستقیماً به خود فرد آسیب دیده (مجنی علیه) یا اولیای دم مربوط میشن. به همین دلیل، گذشت شاکی (یا اولیای دم) تأثیر مستقیم و کاملی داره و باعث سقوط مجازات قصاص یا دیه میشه. البته حواستون باشه، تو جرایم عمدی مثل قتل عمد، حتی با گذشت اولیای دم، جنبه عمومی جرم هنوز پابرجاست و قاتل به مجازات حبس (مثلاً سه تا ده سال) محکوم میشه.
• حدود: حدود، مجازات هایی هستن که شرع براشون تعیین کرده و معمولاً جنبه عمومی خیلی قوی دارن. به همین خاطر، گذشت شاکی تو این موارد معمولاً تأثیری نداره. اما دو مورد استثنا داریم:
  • حد قذف: همونطور که گفتیم، حد قذف با گذشت شاکی ساقط میشه.
  • سرقت حدی: اگه سارق قبل از اثبات سرقت، توبه کنه و مال رو برگردونه، حد سرقت ازش ساقط میشه. اما اگر بعد از اثبات باشه، گذشت تأثیری نداره.

موارد خاص و استثناها: کی به کیه؟

حالا بریم سراغ چند تا نکته و شرایط خاص که دونستن شون می تونه حسابی بهتون کمک کنه:

جرایم اطفال و نوجوانان: نگاهی دلسوزانه!

قانونگذار ما برای بچه ها و نوجوانان (افراد زیر ۱۸ سال) یه نگاه خاص و حمایتگرانه داره. تو ماده ۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری اومده که اگه یه بچه یا نوجوان مرتکب جرم تعزیری درجه ۵ تا ۸ بشه (این جرایم معمولاً مجازاتشون سبک تره و خیلی سنگین نیستن) و این جرم شاکی خصوصی هم داشته باشه، حتی اگه در حالت عادی اون جرم غیرقابل گذشت باشه، اینجا با گذشت شاکی، پرونده متوقف میشه! این یعنی یه جور حمایت و فرصت دوباره برای این افراد که وارد چرخه سنگین قضایی نشن و مسیر اصلاح براشون باز باشه.

شکایت از طرف افراد محجور: وقتی خودشون نمی تونن!

فرض کنید یه جرم قابل گذشت اتفاق افتاده و قربانی جرم، یه فرد محجوره؛ یعنی یه بچه، یه آدم سفیه (که تو امور مالی نمیتونه تصمیم درست بگیره) یا یه آدم مجنون. خب اینا که خودشون نمیتونن برن شکایت کنن! ماده ۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری برای این مواقع راهکار گذاشته:
اول از همه، ولی یا قیم این افراد باید برن و شکایت کنن.
حالا اگه ولی یا قیم نداشت، یا بهش دسترسی نبود و صبر کردن برای تعیین قیم هم باعث میشد فرصت از دست بره یا به محجور ضرر برسه، دادستان میتونه به عنوان قیم موقت وارد عمل بشه و پرونده رو پیگیری کنه.
حتی اگه ولی یا قیم خودش تو جرم دست داشته باشه، باز هم دادستان میاد وسط.
در مورد افراد سفیه هم باید بگیم که فقط تو جرایم مالی، ولی یا قیم باید شکایت کنه. اما اگه جرم مالی نباشه (مثلاً یه توهین ساده)، خود فرد سفیه میتونه شکایتش رو مطرح کنه.

نهادهای تخفیفی که در جرایم قابل گذشت کاربرد ندارند!

قانون ما یه سری نهادها و مکانیزم ها رو برای تخفیف مجازات مجرمین پیش بینی کرده که بهشون میگیم نهادهای تخفیفی. اینا برای این هستن که اگه یه مجرم اصلاح شد، بتونه زودتر به جامعه برگرده یا مجازاتش سبک تر بشه. اما بعضی از این نهادها تو جرایم قابل گذشت کاربردی ندارن و به قول معروف جاری نیستن. چرا؟ چون تو جرایم قابل گذشت، با یه گذشت ساده شاکی، دیگه اصلاً پرونده متوقف میشه و نیازی به این نهادها نیست. این نهادها شامل موارد زیر هستن:

• معافیت از کیفر (ماده ۳۹ قانون مجازات اسلامی)
• نظام نیمه آزادی
• اعمال مجازات جایگزین حبس در موارد اختیاری
• بایگانی کردن پرونده (ماده ۸۰ آیین دادرسی کیفری)
• طرح پرونده به صورت شفاهی و بدون کیفرخواست (ماده ۸۶ آیین دادرسی کیفری)

سوالات متداول در مورد جرایم قابل گذشت

تو این بخش، به چند تا از سوالات پرتکرار و مهم شما در مورد فهرست جرایم قابل گذشت پاسخ میدیم:

آیا جرم جعل قابل گذشت است؟

جرم جعل در اسناد غیررسمی (مثل فاکتور دستی، قولنامه عادی) قابل گذشت هست. اما اگر جعل مربوط به اسناد رسمی (مثل شناسنامه، سند ملکی) باشه، اصلاً قابل گذشت نیست.

آیا کلاهبرداری با هر مبلغی قابل گذشت است؟

خیر، کلاهبرداری به طور کلی غیرقابل گذشت محسوب میشه. اما طبق تغییرات جدید، اگر مبلغ کلاهبرداری کمتر از یک میلیارد ریال باشه، یا جرم در حکم کلاهبرداری باشه و حتماً شاکی خصوصی داشته باشه (صرف نظر از مبلغ)، قابل گذشت محسوب میشه.

آیا سرقت با هر نوعی قابل گذشت است؟

به طور کلی سرقت، جزو جرایم غیرقابل گذشت هست. اما باز هم بر اساس تغییرات جدید، سرقت های خاصی که ارزش مال مسروقه کمتر از دویست میلیون ریال باشه و سارق سابقه مؤثر کیفری نداشته باشه، قابل گذشت شناخته میشن. این شامل سرقت حدی، سرقت مقرون به شرایط مشدد، جیب بری و سرقت ساده میشه.

آیا توهین، تهدید، خیانت در امانت یا تخریب قابل گذشت هستند؟

بله، توهین ساده، تهدید به ضررهای مختلف (نفسی، شرفی، مالی یا افشای اسرار)، خیانت در امانت و برخی مصادیق تخریب (مخصوصاً اموال خصوصی و غیردولتی) جزو جرایم قابل گذشت محسوب میشن و با رضایت شاکی، پرونده متوقف میشه.

آیا جرایم رایانه ای (مانند هتک حیثیت رایانه ای، کلاهبرداری رایانه ای) قابل گذشت هستند؟

هتک حیثیت رایانه ای (ماده ۷۴۴ ق.م.ا.) قابل گذشت هست. اما کلاهبرداری رایانه ای هم مثل کلاهبرداری عادی، به طور کلی غیرقابل گذشت محسوب میشه، مگر اینکه شرایط خاص مربوط به مبلغ (کمتر از یک میلیارد ریال) یا وجود شاکی خصوصی برای جرایم در حکم کلاهبرداری فراهم باشه که در این صورت ممکن است قابل گذشت شود.

آیا رضایت شاکی پس از صدور حکم قطعی، تأثیری بر اجرای مجازات دارد؟

بله، در جرایم قابل گذشت، حتی اگر حکم قطعی صادر شده باشد و مجرم در حال گذراندن مجازات باشد، گذشت شاکی باعث توقف اجرای مجازات می شود.

در صورت گذشت، آیا جنبه عمومی جرم نیز از بین می رود؟

در جرایم کاملاً قابل گذشت، بله، با گذشت شاکی، هم جنبه خصوصی و هم جنبه عمومی جرم (از جهت پیگیری و مجازات) از بین می رود. اما در برخی جرایم (مثل قتل عمد که با رضایت اولیای دم، قصاص ساقط می شود ولی حبس باقی می ماند)، جنبه عمومی ممکن است به شکل دیگری باقی بماند و مجازات عمومی اجرا شود.

حرف آخر: بدون مشاور حقوقی، قدم برندارید!

همونطور که دیدید، شناخت «فهرست جرایم قابل گذشت» خیلی مهمه و می تونه در لحظات حساس زندگی، بهمون کمک کنه تصمیم های درستی بگیریم. این اطلاعات به شما این قدرت رو میده که حقوق خودتون رو بدونید و در مواجهه با چالش های قانونی، سردرگم نشید.

اما یه نکته اساسی رو هیچ وقت فراموش نکنید: دنیای حقوق، مثل یه اقیانوس بزرگه که گوشه و کنارهای پنهان زیادی داره. حتی با خوندن این مقاله جامع، ممکنه باز هم با شرایطی روبرو بشید که جزئیاتش نیاز به تفسیر دقیق حقوقی داشته باشه. قوانین مدام در حال تغییر هستن و هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره. پس اگه تو یه موقعیت حقوقی قرار گرفتید، هر چقدر هم که فکر می کنید ساده است، حتماً و حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. اینجا جای حدس و گمان نیست! یه اشتباه کوچیک می تونه پیامدهای بزرگی داشته باشه. مشاور حقوقی می تونه با توجه به شرایط خاص پرونده شما، بهترین راهنمایی رو بهتون ارائه بده و از حقوق شما به بهترین شکل دفاع کنه.