ماده 669 قانون مجازات اسلامی

ماده 669 قانون مجازات اسلامی درباره جرم تهدید صحبت می کنه و می گه اگه کسی، چه برای باج گیری یا هر دلیل دیگه ای، شما یا خانواده تون رو به قتل، آسیب بدنی یا روحی، آبروریزی، ضرر مالی یا فاش کردن رازی تهدید کنه، مجازات زندان یا شلاق در انتظارشه. در واقع، صرف همین حرف یا عمل تهدیدآمیز، بدون اینکه تهدیدکننده چیزی بخواد یا واقعاً قصد انجامش رو داشته باشه، جرم محسوب می شه و قانون باهاش برخورد می کنه.

تاحالا شده که از کسی بترسید و حس کنید امنیت روانیتون به خطر افتاده؟ یا شاید خودتون ناخواسته حرفی زدید که بوی تهدید می داده و حالا نگرانید؟ بحث جرم تهدید، یکی از اون موضوعاتیه که خیلی ها باهاش درگیر میشن و متاسفانه اونقدر که باید و شاید، درباره جزئیاتش نمی دونن. این موضوع فقط به ترسوندن ساده ختم نمی شه، بلکه ابعاد حقوقی پیچیده ای داره که اگه ندونید، ممکنه هم حق تون پایمال بشه و هم ناخواسته خودتون رو تو دردسر بندازید.

اصلاً مهم نیست وکیل باشید یا دانشجوی حقوق، یا یک آدم عادی که فقط می خواد حق و حقوقش رو بدونه؛ ماده 669 قانون مجازات اسلامی یکی از اون مواد قانونیه که دونستنش برای همه ما واجبه. چرا که هر کدوم از ما ممکنه در موقعیت شاکی یا متهم این جرم قرار بگیریم. تو این مقاله، می خوایم صفر تا صد این ماده قانونی رو با هم بررسی کنیم؛ از متن دقیق قانون گرفته تا اینکه چه چیزهایی تهدید محسوب می شه و چه چیزهایی نه، مجازاتش چیه، چطور باید شکایت کرد و چطور از خودمون دفاع کنیم. پس تا آخر با من باشید که کلی نکته بدردبخور و کاربردی براتون دارم.

ماده 669 قانون مجازات اسلامی دقیقاً چی می گه؟ (متن و شرح اولیه)

اول از همه، بریم سراغ خود قانون. بهتره همیشه اول از همه متن اصلی رو بدونیم تا بعد بریم سراغ تفسیر و جزئیاتش. این ماده، یه جورایی پایه و اساس بحث ماست:

متن کامل ماده 669 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این و اسطه تقاضای و جه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (74) ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

ببینید، این ماده از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده) اومده و اصلاحاتش هم در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ انجام شده. پس چیزی که الان خوندید، آخرین ورژن این قانونه.

ماده 669 به زبان ساده: یه توضیح خودمونی

خیلی خب، شاید متن قانونی یکم خشک و رسمی باشه و همه کلماتش رو متوجه نشید. بیاین این ماده رو به زبان خودمونی و ساده تر باز کنیم:

این ماده میگه اگه یه نفر، به هر شکلی (با حرف، با پیامک، با تماس تلفنی، با حرکت دست و حتی با یه نگاه خاص!)، یه نفر دیگه رو یا حتی اعضای خونوادش رو تهدید کنه، چه به مرگ، چه به کتک زدن یا آسیب زدن بهش، چه به آبروریزی، چه به خراب کردن مال و اموالش، یا حتی تهدید کنه که یه رازی رو ازش فاش می کنه، فرقی نمی کنه که این تهدید برای باج گیری باشه یا فقط برای ترسوندن و اذیت کردن، به هر حال این کار جرمه.

مهم اینه که خود تهدید اتفاق بیفته، نه اینکه حتماً اون کسی که تهدید کرده، موفق بشه یا از این راه به چیزی برسه. همین که تهدید رو انجام بده، دیگه کارش تمومه و قانون باهاش برخورد می کنه. مجازاتش هم می تونه شلاق باشه (تا 74 ضربه) یا زندان (از یک ماه تا یک سال). حالا قاضی بسته به شرایط پرونده، یکی از این دو تا رو انتخاب می کنه.

یه نگاه گذرا به گذشته: ریشه های جرم تهدید در قانون

جرم تهدید چیز جدیدی نیست که همین الان اختراع شده باشه. از قدیم الایام، وقتی جوامع شکل گرفتن، حس امنیت و آرامش برای آدما یه موضوع حیاتی بوده. هر چیزی که این حس رو از بین ببره، طبیعتاً با واکنش منفی جامعه و قانون روبرو می شه.

قبل از این ماده، تو قوانین جزایی قبلی هم مواد مشابهی وجود داشت که به جرم تهدید می پرداخت. قانون گذار همیشه سعی کرده با وضع چنین قوانینی، جلوی سوءاستفاده افراد از ترس و نگرانی دیگران رو بگیره. این ماده در واقع یه جور به روزرسانی و تکمیل همون قوانین قبلیه تا پوشش کامل تری به مصادیق جدید تهدید (مثلاً تو فضای مجازی) بده و راه رو برای عدالت هموارتر کنه.

چی باعث می شه یه تهدید، جرم بشه؟ (ارکان تشکیل دهنده جرم تهدید)

توی حقوق، برای اینکه بگیم یه جرمی اتفاق افتاده، باید سه تا رکن اصلی داشته باشه: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. جرم تهدید هم از این قاعده مستثنی نیست. بیاین با هم این سه رکن رو برای ماده 669 بررسی کنیم.

اول: رکن قانونی (پشتوانه حقوقی تهدید)

رکن قانونی جرم تهدید، خود ماده 669 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) هست. یعنی همین ماده ای که در بالا متن کاملش رو خوندیم، پایه و اساس حقوقی برای محکوم کردن یک تهدیدکننده ست. بدون این ماده، عملاً نمی تونیم کسی رو به جرم تهدید مجازات کنیم.

دوم: رکن مادی (اونی که واقعاً اتفاق می افته!)

رکن مادی، یعنی اون کاری که از نظر بیرونی قابل مشاهده ست و مجرم انجام می ده. تو جرم تهدید، رکن مادی خودش چند تا بخش کوچیک تر داره که باید بهشون توجه کنیم:

الف) «به هر نحو» یعنی چی؟ (فعل تهدید)

وقتی قانون می گه به هر نحو، یعنی راه و روش تهدید اصلاً مهم نیست. مهم اینه که فعل تهدید انجام بشه. این هر نحو می تونه شامل موارد زیر باشه:

• تهدید کلامی (شفاهی): مثلاً یه نفر زنگ می زنه یا رو در رو به شما میگه اگه این کارو نکنی، می کشمت! یا آبروتو می برم!.
• تهدید کتبی: از قدیم با نامه های تهدیدآمیز مواجه بودیم، ولی امروز می تونه شامل پیامک، ایمیل، پیغام تو واتساپ، تلگرام، اینستاگرام یا هر شبکه اجتماعی دیگه ای باشه. حتی یه کامنت زیر پست هم می تونه تهدید محسوب بشه.
• تهدید رفتاری (عملی): گاهی اوقات نیاز به حرف نیست. مثلاً یه نفر چاقو می کشه یا اسلحه نشون میده، یا با حرکات دست و صورت، شما رو به آسیب تهدید می کنه. حتی فرستادن عکس های تهدیدآمیز هم جزء این دسته قرار می گیره.

یه نکته مهم: تهدید با توهین فرق می کنه. توهین فقط شامل الفاظ رکیک یا تحقیرآمیز می شه که ضرر خاصی رو به شما وعده نمیده. اما تهدید، حتماً باید شامل وعده یه ضرر مشخص باشه که بعداً بهش می رسیم.

ب) موضوع تهدید: چه ضرری؟ (قتل، نفسی، شرفی، مالی، افشای سر)

قانون گذار پنج نوع ضرر رو مشخص کرده که اگه تهدید به یکی از این ها باشه، جرم تهدید محقق می شه:

1. قتل: خب این که مشخصه، یعنی تهدید به کشتن. مثلاً بگه کاری می کنم بمیری یا نابودت می کنم.
2. ضررهای نفسی: این ضررها مربوط به جان و سلامت بدنی یا روانی شماست.
   • آسیب جسمانی: مثل تهدید به کتک زدن، ضرب و جرح، زخمی کردن و کلا هر آسیبی که به بدن شما برسه.
   • آسیب روانی: مثل تهدید به ایجاد ترس و وحشت شدید، اضطراب دائمی یا بیماری روانی. البته باید این آسیب جدی باشه و صرف آزار روانی که از هر توهین یا درگیری کلامی پیش میاد، معمولاً اینجا منظور نیست.
3. ضررهای شرفی: این نوع تهدید به آبرو، حیثیت و اعتبار شما برمی گرده. مثلاً تهدید کنه آبروتو تو محل می برم، همه جا می گم چه آدم بدی هستی یا اسمتو خراب می کنم. این تهدید می تونه هم جنبه عمومی داشته باشه (مثلاً در یک جمع) و هم جنبه خصوصی (مثلاً فقط جلوی چند نفر خاص).
4. ضررهای مالی: یعنی تهدید به از بین بردن اموال شما یا ضرر زدن به وضعیت اقتصادی تون.
   • تخریب اموال: مثلاً بگه خونه تو آتیش می زنم یا ماشینتو می شکونم.
   • ضرر اقتصادی: مثل تهدید به ورشکست کردن کسب وکار شما، از بین بردن مشتری ها یا کاری که باعث بشه شما پول زیادی از دست بدید.

   تفاوت با اخاذی و کلاهبرداری: دقت کنید که تهدید مالی با اخاذی و کلاهبرداری فرق داره. تو اخاذی، تهدید می کنید تا پول یا مالی رو به زور از کسی بگیرید. تو کلاهبرداری هم با فریب و حقه، مال کسی رو می برید. اما تو ماده 669، صرفاً تهدید به ضرر مالی، بدون اینکه شما چیزی بخواید، خودش جرمه. البته اگه باج گیری هم توش باشه، باز هم این ماده شاملش می شه ولی شاید جرایم دیگه ای هم کنارش اضافه بشن.

5. افشای سر: سر یا راز یعنی اطلاعاتی که شخص نمی خواد بقیه بدونن و افشاش باعث ضرر به اعتبار، حیثیت یا موقعیتش می شه.
   • تعریف سر: می تونه یه راز شخصی، خانوادگی، کاری یا حتی مالی باشه. مثلاً اطلاعات بیماری، مشکلات خانوادگی، ضعف های کاری و …
   • شرایط افشا: تهدید به افشای راز باید درباره چیزی باشه که واقعاً راز محسوب بشه، نه اطلاعات عمومی یا چیزی که همه می دونن.

   تفاوت با اعلام جرم: اگه کسی شما رو تهدید کنه که اگه فلان کار رو نکنی، می رم جرمت رو به پلیس میگم، این معمولاً جرم تهدید محسوب نمی شه. چون اعلام جرم، خودش یه وظیفه قانونیه و اگه طرف واقعاً جرمی مرتکب شده باشه، تهدید به اعلام اون جرم، جرم نیست. اما اگه کسی شما رو تهدید کنه اگه این کارو نکنی، رازی رو که ازت می دونم، (که جرم هم نیست)، فاش می کنم، این دیگه جرم تهدیده.

ج) قربانی تهدید کیه؟ (شخص مورد تهدید)

تهدید می تونه مستقیماً علیه خود شما باشه (مثلاً بهتون بگه خودت رو می کشم)، یا علیه بستگانتون. منظور از بستگان، شامل خویشاوندان سببی (مثل همسر، پدر و مادر همسر) و نسبی (مثل پدر، مادر، فرزند، خواهر و برادر) میشه. قانون گذار این دامنه رو گسترده در نظر گرفته تا از امنیت روانی خانواده ها هم حمایت کنه.

د) آیا تهدیدکننده باید واقعاً توانایی انجامش رو داشته باشه؟ (قابلیت تحقق تهدید)

این یکی از سوالات مهمیه که همیشه مطرح میشه. آیا اگه یه آدم لاغر و ضعیف به یه ورزشکار هیکلی بگه می کشمت، بازم جرم تهدید محسوب میشه؟

نظرات مختلفی هست. بعضی از حقوقدان ها میگن باید تهدیدکننده توانایی اجرای تهدید رو داشته باشه. یعنی تهدید باید جدی به نظر برسه.

اما رویه قضایی و دکترین حقوقی امروز بیشتر بر این تأکید داره که مهم تأثیر روانی تهدید بر قربانی هست. یعنی اگه حرف یا رفتار تهدیدآمیز به قدری باشه که شما واقعاً بترسید و امنیت روانیتون مختل بشه، حتی اگه تهدیدکننده واقعاً نتونه کاری از پیش ببره، بازم جرم تهدید محقق میشه. مثلاً اگه یه بچه، شما رو به کشتن تهدید کنه، معمولاً شما نمی ترسید و تهدید محقق نیست. اما اگه یه آدم روانی با ظاهر ترسناک شما رو تهدید کنه، با اینکه شاید توانایی واقعی نداشته باشه، اما شما می ترسید و اینجا جرم محقق می شه.

ه) تهدید باید به گوش برسه! (ابلاغ تهدید)

این خیلی نکته مهمیه. تا وقتی که تهدید به گوش قربانی نرسه، عملاً جرمی اتفاق نیفتاده. مثلاً اگه یه نفر توی دفتر کارش بشینه و تهدیدنامه بنویسه که شما رو بکشه، اما اون نامه هرگز به دست شما نرسه، شما که نترسیدید و از وجود چنین تهدیدی خبر ندارید، پس جرمی هم در کار نیست. تهدید باید به هر شکلی (حضوری، تلفنی، پیامکی، کتبی و…) به اطلاع قربانی برسه.

و) مهمترین نکته: برای جرم شدن تهدید، لازم نیست اتفاقی بیفته یا چیزی خواسته بشه!

این بخش رو حتماً تو ذهنتون حک کنید: ماده 669 میگه اعم از اینکه به این و اسطه تقاضای و جه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد. این یعنی چی؟

یعنی جرم تهدید، یه جرم مطلق هست. صرف اینکه شما تهدید رو انجام بدید، جرم اتفاق افتاده. مهم نیست که آیا در ازای این تهدید چیزی درخواست کرده اید یا نه، و مهم نیست که آیا واقعاً قصد داشتید تهدیدتون رو عملی کنید یا نه، و مهم نیست که آیا قربانی از ترس تهدید شما کاری رو انجام داده یا نه. همین که دهانتون رو باز کردید و تهدید کردید یا حرکتی تهدیدآمیز انجام دادید، جرم تهدید محقق شده و دیگه کاری نمی تونید بکنید!

سوم: رکن معنوی (قصد و نیت پشت تهدید)

رکن معنوی به نیت و قصد مجرم برمی گرده. تو جرم تهدید:

• سوءنیت عام: یعنی تهدیدکننده باید قصد و اراده انجام فعل تهدید رو داشته باشه. یعنی عمداً و با اختیار کامل، اون حرف یا حرکت تهدیدآمیز رو انجام داده باشه.
• عدم نیاز به سوءنیت خاص: اینجا یه تفاوت مهم وجود داره. لازم نیست تهدیدکننده واقعاً قصد اجرای تهدیدش رو داشته باشه، یا قصد داشته باشه نتیجه خاصی از اون تهدید بگیره (مثلاً قصد باج گیری). همین که بدونه داره تهدید می کنه و به انجام این فعل آگاه باشه، کافیه.

حالا اگه کسی به خاطر جنون، اکراه (زیر فشار و تهدید خودش) یا اجبار (مثلاً مجبورش کرده باشن) دست به تهدید بزنه، معمولاً رکن معنوی از بین میره و ممکنه جرم محقق نشه یا مجازاتش تخفیف پیدا کنه. اما این ها خودشون شرایط خاصی دارن که باید تو دادگاه بررسی بشن.

عاقبت تهدید چیست؟ (مجازات جرم تهدید و مسائل مرتبط)

حالا که فهمیدیم چی تهدید محسوب می شه، بریم سراغ بخش اصلی که خیلیا نگرانش هستن: مجازاتش چیه و چه مسائلی کنارش مطرح می شه؟

مجازات ها: از شلاق تا زندان!

طبق ماده 669، مجازات جرم تهدید یکی از دو مورد زیره:

1. شلاق تا 74 ضربه: این شلاق، از نوع تعزیریه و میزانش رو قاضی مشخص می کنه.
2. حبس از یک ماه تا یک سال: یعنی حداقل یک ماه و حداکثر یک سال زندان.

مجازات های جایگزین حبس: تو بعضی شرایط و با نظر قاضی، ممکنه به جای حبس، مجازات های جایگزین مثل خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، یا دوره های آموزشی برای متهم در نظر گرفته بشه. البته این موضوع بستگی به نوع جرم، سابقه متهم، و نظر قاضی داره.

دست قاضی بازه: تخفیف، تعلیق، و تشدید مجازات

قاضی در تعیین مجازات، دستش بازه و می تونه عوامل مختلفی رو در نظر بگیره:

• سابقه کیفری: اگه تهدیدکننده قبلاً سابقه جرم داشته باشه، مجازاتش ممکنه شدیدتر باشه.
• اوضاع و احوال وقوع جرم: اینکه تهدید در چه شرایطی اتفاق افتاده؟ مثلاً آیا تحت تأثیر عصبانیت شدید بوده یا با برنامه ریزی قبلی؟
• میزان تأثیر تهدید بر قربانی: آیا تهدید باعث ترس و اضطراب شدید قربانی شده یا نه؟
• جبران خسارت: اگه متهم خسارت قربانی رو جبران کنه، می تونه تو تخفیف مجازاتش مؤثر باشه.
• ندامت و پشیمانی: ابراز پشیمانی و ندامت هم می تونه یکی از عوامل تخفیف باشه.

قاضی حتی می تونه مجازات رو تعلیق کنه (یعنی فعلاً اجرا نکنه و در صورت عدم تکرار جرم در یک دوره مشخص، کاملاً ببخشه) یا حتی آزادی مشروط بده.

جنبه عمومی و خصوصی: آیا می شه از تهدید گذشت کرد؟

یه سوال خیلی مهم اینه که آیا جرم تهدید از اون دسته جرایمیه که با گذشت شاکی پرونده بسته می شه؟

جواب اینه که جرم تهدید، یک جرم قابل گذشت نیست، بلکه دارای جنبه عمومی است. یعنی چی؟ یعنی حتی اگه کسی که تهدید شده (شاکی) از تهدیدکننده گذشت کنه و بگه دیگه شکایتی ندارم، دادگاه باز هم می تونه به پرونده رسیدگی کنه و مجازات رو برای تهدیدکننده در نظر بگیره.

البته، گذشت شاکی بی تأثیر هم نیست. معمولاً گذشت شاکی می تونه یکی از عوامل مهم در تخفیف مجازات یا حتی در نظر گرفتن مجازات های جایگزین حبس باشه. اما پرونده رو کاملاً نمی بنده. مدعی العموم (دادستان) به نمایندگی از جامعه، همچنان می تونه پیگیر پرونده باشه.

اگه چند بار تهدید کنی یا با جرم دیگه قاطی بشه چی؟ (تعدد و تکرار جرم)

گاهی اوقات یه نفر چندین بار دست به تهدید می زنه (تکرار جرم) یا همزمان با تهدید، جرم های دیگه ای هم مرتکب می شه (تعدد جرم). تکلیف این ها چیه؟

• تکرار جرم: اگه کسی بعد از اینکه به جرم تهدید محکوم شد و مجازاتش اجرا شد، دوباره دست به تهدید بزنه، مجازات شدیدتری براش در نظر گرفته می شه.
• تعدد جرم: فرض کنید یه نفر هم شما رو تهدید می کنه و هم همزمان با تهدید، مال شما رو می بره (سرقت) یا کتکتون می زنه (ضرب و جرح) یا با دروغ ازتون کلاهبرداری می کنه. در این حالت، دادگاه به همه این جرایم رسیدگی می کنه و مجازات های جداگانه ای برای هر کدوم از اون ها در نظر می گیره (یا طبق قوانین تعدد جرم، مجازات اشد رو اجرا می کنه). اینجا بحث تداخل جرایم و نحوه رسیدگی بهشون یه بحث حقوقی پیچیده ست که معمولاً وکیل باید توش دخالت کنه.

ریزه کاری ها، تفسیرها و رأی و نظر دادگاه ها (نکات کلیدی، تفاسیر و رویه های قضایی)

تا اینجا با کلیات ماده 669 آشنا شدیم. اما این قانون، مثل هر قانون دیگه ای، تو عمل ریزه کاری ها و تفسیرهای خاص خودش رو داره. بیاین با هم به چند تا از مهم ترینشون نگاه کنیم.

تهدید تو دنیای مجازی: از واتساپ تا اینستاگرام!

امروزه با گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی، خیلی از تهدیدها دیگه رو در رو یا تلفنی نیستن. پیامک، واتساپ، تلگرام، اینستاگرام، فیسبوک و … همگی ابزارهایی شدن که می تونن بستری برای جرم تهدید باشن.

خبر خوب اینه که دادگاه ها و قانون گذاران بیکار ننشستن. طبق نظریه مشورتی شماره 7/1400/185 مورخ 1400/03/31 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، شرط تحقق جرائم توهین یا تهدید از طریق تلفن، اینه که الفاظ یا اعمال موضوع جرم به مخاطب برسه. یعنی همین که پیام تهدیدآمیز شما تو واتساپ یا تلگرام به دست طرف مقابل برسه و اون بخوندش، جرم محقق شده. پس فکر نکنید اگه تو فضای مجازی تهدید کردید، ردی از خودتون جا نمی ذارید یا قانون با شما کاری نداره!

مصادیق تهدید در فضای مجازی:

• پیامک و مسنجرها: ارسال پیامک، پیغام در واتساپ، تلگرام، بله، ایتا و سایر مسنجرها.
• شبکه های اجتماعی: کامنت های تهدیدآمیز زیر پست ها، ارسال پیام خصوصی (دایرکت) در اینستاگرام، فیسبوک و توییتر.
• تماس های صوتی و تصویری: تهدید کلامی از طریق تماس های صوتی یا تصویری در فضای مجازی.

مهم: برای اثبات این نوع تهدیدات، معمولاً اسکرین شات از پیام ها، ضبط صدای مکالمات (در صورت امکان و با رعایت قوانین)، و گزارش های پلیس فتا می تونه به کمک شما بیاد.

تهدید به اعلام جرم: آیا خودش جرمه؟

این یکی از نکات ظریفه که خیلی ها توش اشتباه می کنن. فرض کنید یه نفر یه جرمی مرتکب شده (مثلاً دزدی) و شما از اون خبر دارید. حالا اگه شما بهش بگید اگه فلان کارو نکنی، میرم دزدیت رو به پلیس میگم! آیا این تهدید، خودش یه جرمی تهدید محسوب می شه؟

عموماً خیر! تهدید به اعلام جرمی که واقعاً اتفاق افتاده، خودش جرم نیست. چون اعلام جرم، وظیفه قانونی هر شهرونده و در راستای نظم عمومی جامعه ست. کسی که جرمی رو اطلاع میده، از نظر قانون کار بدی نکرده. پس تهدید به انجام یک وظیفه قانونی، جرم محسوب نمی شه.

استثنا: اما اگه شما با تهدید به اعلام جرم (که اون جرم هم واقعاً اتفاق افتاده) قصد اخاذی یا کسب منفعت غیرقانونی داشته باشید، یعنی بگید اگه فلان مبلغ رو ندی، می رم می گم که تو دزدی کردی! اینجا علاوه بر تهدید، ممکنه جرم اخاذی هم محقق بشه و کارتون پیچیده تر بشه.

نکته مهم اینه که بین افشای سر (که جزء موضوعات ماده 669 بود) و اعلام جرم تفاوت بزرگی هست. سر، یعنی رازی که افشاش ضررآوره ولی جرم نیست. اعلام جرم، یعنی برملا کردن جرمی که واقعاً اتفاق افتاده.

آیا شرکت ها هم می تونن تهدید بشن؟ (شمول ماده 669 بر اشخاص حقوقی)

ماده 669 به صراحت از کلمه دیگری و بستگان او استفاده کرده که به ظاهر منظور اشخاص حقیقی (یعنی آدم ها) هستن. اما سوال پیش میاد که آیا اگه یه نفر یه شرکت یا سازمان رو تهدید کنه (مثلاً تهدید کنه که به اعتبار شرکت لطمه می زنه یا اطلاعات محرمانه شرکت رو فاش می کنه)، بازم این ماده شاملش می شه؟

ببینید، بر اساس نظر بعضی حقوقدان ها و با توجه به ماده 588 قانون تجارت که به مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی اشاره داره، در مواردی که تهدید علیه اعتبار، حیثیت یا دارایی های یک شخص حقوقی (مثل شرکت) باشه، می تونیم از ظرفیت ماده 669 (البته با تفسیر و تحلیل خاص) و ماده 588 قانون تجارت برای پیگیری استفاده کنیم. هرچند که معمولاً تهدید مستقیماً علیه مدیران یا کارکنان شرکت (اشخاص حقیقی) انجام می شه و اون ها شاکی قرار می گیرن.

مهم ترین نظرات مشورتی و آرای قضایی

اداره کل حقوقی قوه قضائیه، برای اینکه ابهامات قانونی رو برطرف کنه، نظرات مشورتی زیادی ارائه میده. این نظرات، راهنمایی های خوبی برای قضات و وکلا هستن. مثلاً همون نظریه مشورتی که درباره تهدید در فضای مجازی گفتم (شماره 7/1400/185). آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور هم حکم قانون رو داره و برای همه دادگاه ها لازمه که ازش پیروی کنن. این آرا به استانداردسازی رویه قضایی کمک می کنن و نمی ذارن هر دادگاهی سلیقه ای عمل کنه.

بحث رویه قضایی و آرای دیوان عالی کشور، بحث های تخصصی هستن و معمولاً وکلای مجرب ازشون برای دفاع تو پرونده ها استفاده می کنن. مثلاً ممکنه رایی صادر شده باشه که تأکید کنه توانایی واقعی تهدیدکننده اهمیت نداره و صرف ایجاد رعب و وحشت برای تحقق جرم کافیه. یا رایی باشه که مرز بین تهدید و یه جرم دیگه رو مشخص کرده باشه.

اشتباه نگیرید! تفاوت تهدید با اخاذی، کلاهبرداری و توهین

خیلی مهمه که جرم تهدید رو با یه سری جرایم مشابه قاطی نکنید:

• تهدید و توهین: همونطور که گفتم، توهین صرفاً آسیب به حیثیت از طریق الفاظ رکیک یا تحقیرآمیزه. تو توهین، هیچ ضرر آتی ای به شما وعده داده نمی شه. اما تو تهدید، حتماً وعده یه ضرر مشخص (قتل، مالی، شرفی و…) داده می شه.
• تهدید و اخاذی: اخاذی (به زور گرفتن مال) وقتی اتفاق میفته که تهدید می کنید تا از این طریق پول یا مال خاصی رو از کسی بگیرید. تهدید جزء رکن مادی اخاذیه. ماده 669 می گه حتی اگه چیزی هم نخواین، صرف تهدید جرمه. اما اگه چیزی هم بخواین، می تونه علاوه بر تهدید، جرم اخاذی هم باشه.
• تهدید و کلاهبرداری: کلاهبرداری با فریب و حقه انجام می شه، نه با ترسوندن. یعنی تو کلاهبرداری، طرف رو با دروغ و ترفند مجاب می کنید که مالش رو به شما بده. اما تو تهدید، مستقیماً طرف رو می ترسونید. البته ممکنه یه نفر همزمان از هر دو روش استفاده کنه که تو این صورت با تعدد جرم روبرو هستیم.

چی کار کنم؟ (مراحل قانونی شکایت و دفاع در پرونده های تهدید)

خب، تا اینجا کلی با ماده 669 آشنا شدیم. حالا اگه خدای نکرده درگیر این موضوع شدید، چه به عنوان شاکی و چه به عنوان متهم، باید چی کار کنید؟ این بخش، یه راهنمای عملی و قدم به قدم براتون آماده کرده.

اگه تهدید شدید: چطور شکایت کنید؟

فرض کنید شما قربانی تهدید شدید و می خواید از حق خودتون دفاع کنید. این مراحل رو دنبال کنید:

1. اولین گام ها پس از تهدید:
   • آرامش خودتون رو حفظ کنید: می دونم سخته، ولی عصبانیت و ترس، بدترین مشاوره ست.
   • تهدید رو مستند کنید: اگه تهدید تلفنی بود، اگه تونستید ضبطش کنید. اگه پیامکی یا تو فضای مجازی بود، بلافاصله ازش اسکرین شات بگیرید و آرشیو کنید. اگه نامه بود، نگهش دارید. اگه شاهدی دارید، مشخصاتش رو یادداشت کنید. این مدارک، طلا هستن!
   • به هیچ عنوان به تهدیدکننده پاسخ ندهید: سعی کنید به بحث ادامه ندید و هیچ حرفی که ممکنه علیه خودتون استفاده بشه، نزنید.
2. مراحل تنظیم شکواییه:

   باید یه شکواییه (یعنی فرم شکایت کیفری) تنظیم کنید. این فرم ها تو دفاتر خدمات قضایی و دادسراها موجودن. تو شکواییه باید:

   • مشخصات کامل خودتون و تهدیدکننده (اگه می شناسیدش) رو بنویسید.
   • ماجرا رو با جزئیات کامل، دقیق و بدون اغراق تعریف کنید. کی، کجا، چطور، با چه الفاظی یا عملی تهدید شدید؟
   • نوع ضرری که بهش تهدید شدید رو مشخص کنید (قتل، مالی، شرفی و…).
   • مدارکتون رو (اسکرین شات، فایل صوتی، نامه ها و…) ضمیمه شکواییه کنید.
3. مدارک و مستندات مورد نیاز:
   • مدارک شناسایی خودتون (کارت ملی).
   • همون اسکرین شات ها، فایل های صوتی/تصویری، نامه ها یا هر مدرک کتبی دیگه.
   • مشخصات شهود (اگه کسی شاهد تهدید بوده).
   • اگه تهدید خیلی جدی بوده و شما به کلانتری مراجعه کردید، گزارش کلانتری هم خیلی مفیده.
4. مرجع صالح برای طرح شکایت:

   برای شکایت از جرم تهدید، باید به دادسرا مراجعه کنید. می تونید اول به نزدیک ترین کلانتری برید و گزارش اولیه بدید یا مستقیماً به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و شکواییه خودتون رو ثبت کنید. کلانتری ها هم پس از دریافت گزارش، پرونده رو به دادسرا ارجاع میدن.

5. نقش و اهمیت مشاوره با وکیل:

   اینجا دیگه نقش وکیل خیلی پررنگ می شه. وکیل متخصص می تونه:

   • بهتون کمک کنه شکواییه رو درست و کامل بنویسید.
   • بهتون بگه چه مدارکی واقعاً لازم و مؤثره.
   • در تمام مراحل دادرسی، از جمله تحقیقات دادسرا و دادگاه، از شما دفاع کنه.
   • جلوی اشتباهاتی که ممکنه ناخواسته انجام بدید رو بگیره.

اگه متهم شدید: چطور از خودتون دفاع کنید؟

حالا فرض کنید شما متهم به تهدید هستید و باید از خودتون دفاع کنید. نگران نباشید، هر متهمی حق دفاع داره:

1. دفاعیات موجه و مؤثر:
   • عدم تحقق ارکان جرم: مهم ترین دفاعیه اینه که نشون بدید یکی از ارکان سه گانه جرم تهدید (قانونی، مادی، معنوی) محقق نشده. مثلاً بگید:
     • اون حرف یا عمل تهدیدآمیز نبوده و صرفاً یه شوخی یا عصبانیت لحظه ای بوده که قصد ضرررسانی نداشته.
     • تهدید جدی نبوده و قربانی هم واقعاً نترسیده.
     • تهدید اصلا به گوش قربانی نرسیده.
     • اون چیزی که گفته شده، تهدید به افشای سر نبوده، بلکه تهدید به اعلام جرم بوده.
   • فقدان سوءنیت: مثلاً نشون بدید که در حالت جنون بودید، یا تحت اکراه و اجبار دیگران دست به تهدید زدید.
   • دفاع مشروع: اگه تهدید شما در دفاع از خودتون یا دیگران بوده، می تونه قابل دفاع باشه (البته با شرایط خاص خودش).
2. نقش وکیل در ارائه دفاعیه قوی و مؤثر:

   باز هم تاکید می کنم، حضور وکیل اینجا خیلی حیاتیه. وکیل می تونه:

   • پرونده رو با جزئیات کامل بررسی کنه و بهترین نقاط ضعف و قوت دفاعیه شما رو پیدا کنه.
   • از قوانین و رویه های قضایی به نفع شما استفاده کنه.
   • در جلسات بازپرسی و دادگاه، به بهترین شکل ممکن از شما دفاع کنه و نذاره که حرف هاتون به ضررتون تمام بشه.
   • برای تخفیف مجازات، تعلیق اون یا درخواست مجازات جایگزین، تلاش کنه.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر این بحث پر و پیمون! همونطور که با هم دیدیم، ماده 669 قانون مجازات اسلامی، یه چتر حمایتی قوی برای حفظ امنیت روانی و حقوق شهروندان در برابر تهدیدات مختلفه. از تهدید به قتل و آسیب جسمی و روانی گرفته تا آبروریزی، ضررهای مالی و افشای رازها؛ این قانون همه این موارد رو پوشش میده و برای متخلفین، مجازات هایی از شلاق تا حبس در نظر می گیره.

مهمترین درسی که از این مقاله گرفتیم، اینه که برای تحقق جرم تهدید، لازم نیست حتماً تهدیدکننده قصد اجرای تهدیدش رو داشته باشه یا چیزی از قربانی بخواد. صرف همین عمل تهدیدآمیز که به گوش قربانی برسه و باعث ترس و نگرانیش بشه، کافیه تا جرم محقق بشه. پس حواسمون به حرف ها و کارهامون باشه، مخصوصاً تو دنیای امروز که فضای مجازی هم بستر مناسبی برای این نوع جرایم شده.

همیشه یادتون باشه، دانش حقوقی، یه ابزار قدرتمنده برای محافظت از خودتون و دیگران. اگه مورد تهدید قرار گرفتید یا ناخواسته درگیر پرونده ای شبیه این شدید، بهترین کار اینه که بدون فوت وقت، با یه وکیل متخصص مشورت کنید. نذارید ترس یا ناآگاهی، حق شما رو پایمال کنه. قانون هست که از شما حمایت کنه، فقط باید راه و رسم استفاده ازش رو بلد باشید.