دیگر کاخ های سلطنتی تهران

تهران، پایتخت شلوغ و پرهیاهوی ما، توی خودش گنجینه های تاریخی زیادی رو پنهون کرده؛ گنجینه هایی که شاید خیلی ها از وجودشون خبر نداشته باشن. بله، ما همه کاخ گلستان، سعدآباد و نیاوران رو می شناسیم و شاید بارها هم ازشون دیدن کرده باشیم، اما واقعیت اینه که تهران پر از کاخ های دیگه ایه که هر کدومشون یه دنیا قصه از گذشته ایران برامون تعریف می کنن و حسابی ارزش دیدن دارن.

آماده اید تا با هم یه سفر هیجان انگیز به دل تاریخ تهران داشته باشیم و پرده از راز دیگر کاخ های سلطنتی تهران برداریم؟ کاخ هایی که شاید کمتر اسمشون رو شنیده باشید، اما شکوه و زیبایی شون دست کمی از اون مشهورها نداره و هر کدومشون می تونن شما رو به دوران قاجار و پهلوی ببرن. در این مقاله می خوایم قدم به قدم این کاخ های جذاب رو معرفی کنیم، از معماریشون بگیم، قصه ها و داستان هایی که پشت دیوارهاشون پنهونه رو براتون رو کنیم و حتی بهتون بگیم چطوری می تونید ازشون بازدید کنید.

مقدمه: گشتی در تاریخ پرشکوه تهران، شهر کاخ ها

تهران، این شهر دوست داشتنی که هر روز کلی آدم توی کوچه پس کوچه هاش در رفت وآمد هستن، یه جورایی یه موزه روباز بزرگه. همون طور که گفتم، وقتی اسم کاخ های تهران میاد، ناخودآگاه ذهن اکثر ما میره سمت سه تا اسم بزرگ: گلستان، سعدآباد و نیاوران. کاخ هایی که هر کدومشون مثل یه شناسنامه برای تاریخ معاصر ایران هستن و اتفاقات مهمی رو توی دل خودشون دیدن. اما اگه بهتون بگم داستان کاخ های تهران فقط به همین سه تا محدود نمیشه، باورتون میشه؟

تهران قاجاری و پهلوی، پر از عمارت ها و کاخ های ریز و درشته که هر کدومشون به دستور شاهان، شاهزاده ها یا آدم های مهم اون دوران ساخته شدن و هر گوشه شون، یه عالمه حرف نگفته و داستان شنیدنی داره. شناخت این کاخ های سلطنتی پنهان تهران ، کمک می کنه تا یه دید کامل تر و عمیق تر از تاریخ پایتخت پیدا کنیم و بفهمیم که این شهر چه روزهایی رو از سر گذرونده. پس کمربندهاتون رو ببندید که می خوایم یه سفر طولانی و پرماجرا رو شروع کنیم و از جاهایی دیدن کنیم که شاید حتی نمی دونستید وجود دارن!

کاخ های سلطنتی دوران قاجار: یادگارهای باشکوه از پادشاهان قاجار

دوران قاجار، دورانی پر از فراز و نشیب توی تاریخ ماست. شاهان این سلسله، به خصوص ناصرالدین شاه که به سفر اروپا علاقه زیادی داشت، کلی عمارت و کاخ توی تهران ساختن. این کاخ ها، ترکیبی از معماری اصیل ایرانی و ذوق اروپایی هستن که حسابی دیدنی اند. بریم که با چندتا از مهم ترین کاخ های قاجار تهران آشنا بشیم.

کاخ یاقوت (سرخه حصار): هدیه ای گرانبها از ناصرالدین شاه به خودش

تصور کنید یه شاه، به مناسبت تولدش، به خودش یه کاخ هدیه بده! ناصرالدین شاه قاجار دقیقاً همین کار رو کرد و دستور ساخت کاخ یاقوت رو توی منطقه خوش آب وهوای سرخه حصار داد. این کاخ که توی سال 1262 هجری شمسی ساخته شد، یه جورایی حرمسرای شاه بود و حدود 200 تا اتاق داشت. جالبه که بدونید معماریش کاملاً اروپاییه و اصلاً خبری از المان های ایرانی توش نیست؛ انگار یه تیکه از اروپا رو آوردن گذاشتن وسط تهران!

اما سرنوشت این کاخ جذاب چی شد؟ خب، بعد از قاجارها، این کاخ کاربریش عوض شد و تبدیل به بیمارستان شد. الان هم همون طور که می دونید، این بنا بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی هست و تحت مالکیت سازمان تامین اجتماعیه. برای همین، امکان بازدید عمومی ازش نیست و فقط می تونید نمای بیرونی باشکوهش رو از دور ببینید. البته اگه گذرتون به بیمارستان بیفته، می تونید از نزدیک تر محو این معماری قاجاری بشید.

آدرس: تهران، انتهای اتوبان همت شرق، ابتدای جاده آبعلی، بیمارستان شهید لواسانی.

کاخ عشرت آباد (عمارت کلاه فرنگی): از جشن های سلطنتی تا پادگان نظامی

یکی دیگه از یادگارهای ناصرالدین شاه، کاخ عشرت آباده. اسمش رو بشنوید، حس جشن و شادی بهتون دست میده، نه؟ و واقعاً هم همین طور بوده. این کاخ توی باغ های قشنگ عشرت آباد، برای تفریح و اقامت همسران شاه ساخته شده بود. عمارت اصلیش یه کلاه فرنگی چهار طبقه بود که حسابی دلبری می کرد.

اما این کاخ هم سرنوشت عجیب غریبی پیدا کرد. توی دوران پهلوی، کاربریش به پادگان و زندان عوض شد و توی دوران انقلاب اسلامی هم حسابی نقش آفرینی کرد. الان هم متاسفانه در اختیار نیروی هوایی سپاهه و نمی تونید ازش بازدید کنید. البته یه مدت حرف از مرمت و بازگشایی عمومی بود، ولی هنوز خبری نیست. تصور کنید چقدر قصه و خاطره پشت دیوارهای این کاخ پنهونه که ما نمی تونیم بشنویم!

کاخ فرح آباد (دوشان تپه): انعکاس پاریس در شرق تهران

مظفرالدین شاه قاجار، مثل پدرش، علاقه خاصی به اروپا و معماریش داشت. کاخ فرح آباد توی دهکده دوشان تپه، با الهام از کاخ تروکادرو پاریس ساخته شد. اصلاً وقتی عکس هاشو می بینید، باورتون نمیشه که این بنا توی ایرانه! یه معماری نیم دایره ای خیلی خاص، با ایوان های روباز و یه گنبد فیروزه ای قشنگ، که حسابی چشم رو خیره می کنه.

این کاخ هم مثل خیلی از کاخ های دیگه، بعد از قاجارها کاربری نظامی پیدا کرد و الان هم موزه نیروی دریایی سپاه هست. پس فعلاً امکان بازدید عمومی ازش نیست. حیفه واقعاً که این معماری های بی نظیر، این قدر از چشم مردم دور موندن.

آدرس: تهران، انتهای خیابان پیروزی (فرح آباد پیشین)، دهکده فرح آباد.

کاخ سلطنت آباد (رستم آباد): شکوهی در دل تاریخ که اکنون در اختیار ارتش است

ناصرالدین شاه قاجار توی سال 1265 هجری شمسی، کاخ سلطنت آباد رو توی رستم آباد شمیران ساخت. این کاخ نمادی از هنر و معماری دوره قاجار بود و چشم اندازهای بی نظیری به اطراف داشت. یه جورایی از کاخ های ییلاقی و محبوب شاه به حساب میومد.

اما متاسفانه، توی دوران رضا شاه پهلوی، بخش هایی از این کاخ تخریب شد و الان فقط حوض خانه، تالار آینه و برج اون باقی مونده. این بخش های باقی مونده هم الان در اختیار ارتش جمهوری اسلامی هستن و برای کارهای تشریفاتی استفاده میشن. پس باز هم، امکان بازدید برای عموم مردم فراهم نیست.

آدرس: تهران، خیابان پاسداران، نرسیده به میدان نوبنیاد، خیابان سلطنت آباد.

قصر قاجار (باغ موزه قصر): از کاخ سلطنتی تا زندان و موزه

یکی از کاخ های قدیمی تهران که سرگذشت خیلی پرفراز و نشیبی داشته، قصر قاجاره. این کاخ رو فتحعلی شاه قاجار توی سال 1177 هجری شمسی ساخت و اولش یه جای مسکونی بود. توی دوران ناصرالدین شاه، شد اردوگاه قزاق ها و بعداً توی دوران پهلوی، تبدیل به یکی از مشهورترین زندان های سیاسی ایران شد.

اما خوشبختانه، الان این مجموعه به باغ موزه قصر تبدیل شده و یکی از جاهای دیدنی خیلی محبوبه. وقتی واردش میشید، هم می تونید توی باغ ایرانی قشنگش قدم بزنید، هم برج های دیده بانی رو ببینید، هم از زندان سیاسی دیدن کنید و هم موزه مارکوف و نمایشگاه ماشین های قدیمی رو تماشا کنید. تازه کتابخونه، زورخونه و کافه هم داره. پس اینجا یکی از معدود کاخ های تهران که موزه شده اند و می تونید راحت ازش بازدید کنید و حسابی توی تاریخ غرق بشید.

آدرس: تهران، بزرگراه شهید صیاد شیرازی، انتهای خیابان شهید مطهری، میدان پلیس.

کاخ مظفری دارآباد: اقامتگاه شاه بیمار در شمیم خوش دارآباد

داستان کاخ مظفری دارآباد خیلی جالبه و حسابی دل آدم رو به درد میاره. مظفرالدین شاه قاجار به بیماری سل مبتلا شده بود و پزشک ها بهش توصیه کردن بره یه جای خوش آب وهوا زندگی کنه. برای همین، توی روستای دارآباد شمیران که اون موقع حسابی خوش آب وهوا بود، این کاخ دو طبقه رو براش ساختن.

معماری این کاخ فرانسویه و پر از گچ بری ها و تزئینات چوبی خاصه. یه جورایی انگار شاه می خواست توی آخرین سال های زندگیش، توی یه جای آروم و قشنگ استراحت کنه. اما این کاخ هم بعداً کاربریش عوض شد و تبدیل به مدرسه پرستاری شد و الان هم توی محوطه بیمارستان مسیح دانشوری قرار داره. متاسفانه بازدید عمومی ازش آسون نیست و برای دیدن داخلش باید معرفی نامه و مجوز از حراست بیمارستان بگیرید.

آدرس: محله دارآباد، میدان باهنر، انتهای خیابان پورابتهاج، بیمارستان مسیح دانشوری.

تهران، این شهر دوست داشتنی ما، پر از کاخ هایی است که هر کدامشان رازهای ناگفته ای از تاریخ پرفرازونشیب این سرزمین را در دل خود دارند و منتظرند تا با گوش جان به قصه هایشان بنشینید.

کاخ های سلطنتی و بناهای مرتبط در دوران پهلوی: نمادهای مدرنیته و قدرت

دوران پهلوی هم مثل قاجارها، کلی بنای با شکوه توی تهران از خودش به جا گذاشت. این کاخ ها و عمارت ها، نمادی از مدرنیته و تغییراتی بودن که توی اون دوران توی ایران اتفاق افتاد. بریم سراغ چند تا از مهم ترین کاخ های پهلوی تهران.

کاخ مرمر (موزه هنر ایران): تلفیق هنر شرقی و غربی در قلب پایتخت

کاخ مرمر یکی از اون کاخ هاییه که توی دل تهران جا خوش کرده و حسابی خاصه. رضا شاه پهلوی دستور ساختش رو داد و معماریش یه ترکیب جذاب از هنر شرقی و غربی هست. استادهای بزرگی مثل حسین لرزاده و محمدحسین صنیع خاتم توی ساخت و تزئینش نقش داشتن.

این کاخ اولش دفتر رسمی شاه بود و محل دیدارهای مهم. بعد از ترور نافرجام محمدرضا شاه، دفترش عوض شد و کاخ مرمر تبدیل به موزه شد. الان هم اسمش موزه هنر ایران هست و می تونید توی دو طبقه اون، کلی آثار هنری باارزش از دوران های مختلف ایران رو ببینید. از سفالینه های قدیمی گرفته تا جواهرات و تابلوهای نقاشی. این کاخ یکی از اون کاخ های تهران که موزه شده اند و به راحتی می تونید ازش بازدید کنید، البته باید از سه روز قبل بلیطتون رو از سایت رزرو کنید.

آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، بین خیابان های امام خمینی و جمهوری.

کاخ خرم (قصر سنگی/خانه ولیعهد): سرنوشت نامعلوم یک کاخ مهجور

یکی از کاخ های کمتر شناخته شده تهران که سرنوشت غم انگیزی داره، کاخ خرمه که بهش قصر سنگی هم میگن. این کاخ توی دوران پهلوی دوم ساخته شد و قرار بود هدیه ای باشه برای ولیعهد. معماریش خیلی خاصه و همون طور که از اسمش پیداست، تماماً از سنگ ساخته شده.

اما متاسفانه، الان این کاخ متروکه مونده و حسابی مهجوره. یه جورایی با اون همه عظمت، رها شده. حیف نیست که همچین بنایی که می تونست به یه جای دیدنی عالی تبدیل بشه، این طوری گوشه شهر خاک بخوره؟ متاسفانه الان امکان بازدید عمومی ازش نیست و فقط از دور می تونید نمای این کاخ سنگی رو ببینید.

آدرس: تهران، خیابان شهرآرا.

کوشک احمدشاهی (در مجموعه نیاوران): اقامتگاه ییلاقی و گنجینه اشیاء نفیس

شاید فکر کنید کوشک احمدشاهی هم جزء اون سه تا کاخ معروفیه که ازش حرف نمی زنیم، اما این کوشک توی مجموعه نیاوران، خودش یه داستان جداگونه داره. این بنا اواخر دوره قاجار برای احمدشاه ساخته شد و بعداً توی دوران پهلوی بازسازی شد و محل اقامت ولیعهد پهلوی بود. معماری دو طبقه با نمای آجری منقوشش، واقعاً چشم نوازه.

داخل این کوشک می تونید کلی اشیاء نفیس و کلکسیون های شخصی رو ببینید که متعلق به خاندان پهلوی بوده. از ظروف برنزی و نقره ای گرفته تا تابلوهای نگارگری و مدال ها. چون این کوشک بخشی از مجموعه نیاوران هست، می تونید به راحتی با همون بلیط نیاوران ازش بازدید کنید و لذت ببرید.

آدرس: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران.

عمارت ها و بناهای تاریخی مرتبط با دوران سلطنت: شکوهی فراتر از کاخ های صرف

تهران فقط پر از کاخ های سلطنتی نبوده، بلکه عمارت های خیلی مجلل و بناهای تاریخی دیگه ای هم داره که توی دوران سلطنت قاجار و پهلوی ساخته شدن. این بناها شاید مستقیماً محل اقامت پادشاه نبودن، اما به دستور شاهزاده ها یا افراد نزدیک به دربار ساخته شدن و نقش مهمی توی تاریخ سیاسی و اجتماعی اون دوران داشتن. معمولاً این ها رو هم در کنار کاخ های قدیمی تهران معرفی می کنن.

عمارت بهارستان (دارالشورای ملی ایران): از سکونتگاه سپهسالار تا قلب قانون گذاری ملت

عمارت بهارستان، که همه ما با اسم مجلس شورای اسلامی می شناسیمش، یه تاریخچه پر افتخار داره. این کاخ اولش به دستور میرزاحسین خان سپهسالار (صدراعظم ناصرالدین شاه) برای زندگی خودش ساخته شد. معماریش یه ترکیب فوق العاده از سبک های اروپایی و ایرانیه.

اما چیزی که این عمارت رو خاص می کنه، نقش تاریخی اونه. این همون جاییه که انقلاب مشروطه توی اون به ثمر نشست و اولین جلسات مجلس شورای ملی توش برگزار شد. واقعاً قلب تپنده تاریخ سیاسی ایرانه! الان این عمارت موزه مجلس و کتابخانه هست و خوشبختانه می تونید ازش بازدید کنید و توی راهروهاش حسابی قدم بزنید و یاد اون روزهای پرهیاهو بیفتید. خبر خوب اینکه بازدید ازش هم رایگانه!

آدرس: تهران، میدان بهارستان، ضلع شرقی میدان بهارستان، مجموعه بهارستان.

عمارت مسعودیه: یادگار ظل السلطان و پایه گذار اولین های فرهنگی

عمارت مسعودیه، یه اسم آشنا برای کسایی که اهل تهران گردی هستن. این عمارت به دستور مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان، پسر ناصرالدین شاه، ساخته شد. اونقدر قشنگه که اصلاً نمی تونید ازش چشم بردارید.

اما فقط زیباییش نیست که مهمه، عمارت مسعودیه توی تاریخ ما خیلی نقش داشته. می دونستید که اولین کتابخانه ملی و موزه ملی ایران توی همین عمارت پایه گذاری شده؟ بخش های مختلفی مثل دیوان خانه، سفره خانه، حوض خانه و کلی حیاط قشنگ داره. الان مرکز فرهنگی هست و می تونید ازش بازدید کنید. یه فضای عالی برای گشت وگذار و عکاسیه.

آدرس: تهران، میدان بهارستان، ضلع جنوب غربی، خیابان اکباتان.

کاخ شهربانی: معماری نئوکلاسیک با نقوش تخت جمشید در قلب تهران

اگه دلتون می خواد یه تیکه از تخت جمشید رو توی قلب تهران ببینید، حتماً یه سری به کاخ شهربانی بزنید. این کاخ توی دوران رضا شاه پهلوی ساخته شد و معماریش حسابی خاصه. یه معماری نئوکلاسیک ایرانی داره که از تخت جمشید الهام گرفته شده. می تونید نقوش فروهر و سپاه جاویدان رو روی نمای بیرونی اون ببینید.

کاخ شهربانی اولش مقر شهربانی کل کشور بود، اما الان در اختیار وزارت امور خارجه هست. متاسفانه امکان بازدید از داخلش وجود نداره و فقط می تونید از نمای بیرونی این معماری شگفت انگیز لذت ببرید. ولی همین نمای بیرونیش هم به قدری باشکوهه که شما رو میخ کوب می کنه.

آدرس: تهران، ضلع شمالی خیابان امام خمینی(ره).

عمارت باغ فردوس (موزه سینما): از اقامتگاه ییلاقی قاجار تا خانه سینمای ایران

عمارت باغ فردوس یکی از زیباترین عمارت هاییه که توی شمال تهران جا خوش کرده. این عمارت اولش به دستور محمدشاه قاجار ساخته شد، اما بعد از فوتش نیمه کاره موند و سرنوشت پر فراز و نشیبی داشت. دست به دست شد تا اینکه بالاخره تبدیل به موزه سینما شد و استاد عزت الله انتظامی فقید، اولین مدیرش بود.

الان این عمارت یه جای فوق العاده برای عاشقان سینما و همین طور کساییه که دلشون می خواد توی یه فضای تاریخی و سرسبز قدم بزنن. می تونید از باغ زیبای اون با اون حوض باریکش که آب توش جاریه، لذت ببرید و از موزه سینما هم دیدن کنید. واقعاً یکی از اون جاهاییه که حال آدمو خوب می کنه و میشه حسابی از تاریخ و هنر سینما با هم لذت برد.

آدرس: تهران، خیابان ولی عصر، بعد از سه راه زعفرانیه، نرسیده به تجریش، باغ فردوس.

کاخ سنا (ساختمان مجلس سنا): باشکوهی برای قانون گذاری

کاخ سنا، یه بنای باشکوه دیگه از دوران پهلوی دومه که برای برگزاری نشست های مجلس سنا توی ایران ساخته شد. توی معماری این بنا، از ساختمان سنای کشورهای اروپایی الگوبرداری شده و واقعاً عظمت و شکوه خاصی داره.

بعد از انقلاب، این کاخ اول برای نشست های مجلس خبرگان قانون اساسی و بعداً مجلس شورای اسلامی استفاده شد. اما الان فقط برای برگزاری گردهمایی های دولتی و جلسات سالیانه مجلس خبرگان رهبری استفاده میشه و بازدید عمومی ازش محدوده. حیفه که این معماری زیبا رو نمیشه از نزدیک دید.

آدرس: تهران، ضلع جنوبی میدان بهارستان.

کاخ دادگستری: عظمت و عدالت در معماری

یکی از بناهای عظیم و باشکوه تهران که شاید کمتر به عنوان یک کاخ بهش نگاه میشه، ساختمان اصلی دادگستری کل کشور هست. این بنا توی دوران پهلوی به دست یه معمار ارمنی به نام گابریل گورکیان ساخته شد و حسابی عظمت و زیبایی داره.

چیزی که این کاخ رو خاص می کنه، مجسمه های ارزشمندی مثل بانوی عدالت استاد ابوالحسن صدیقی و نقش برجسته انوشیروان دادگره. این بنا نمادی از عدالته و با اینکه کاربری گردشگری نداره، اما می تونید از زیبایی بیرونی و اهمیت تاریخیش لذت ببرید.

آدرس: تهران، خیابان خیام.

این عمارت ها، هرچند که شاید کاخ سلطنتی به معنای اقامتگاه اصلی پادشاه نبوده اند، اما گواه تاریخ پربار پایتخت و بخشی جدایی ناپذیر از جاهای دیدنی تاریخی تهران هستند.

نکات کاربردی برای بازدید از کاخ های تهران (برنامه ریزی یک تهران گردی تاریخی)

حالا که با کلی کاخ و عمارت جذاب آشنا شدیم، شاید دلتون بخواد یه برنامه تهران گردی حسابی بچینید و از نزدیک این گنجینه ها رو ببینید. چند تا نکته مهم هست که بهتره قبل از سفر به این کاخ های قدیمی تهران بدونید:

• بهترین زمان بازدید: برای اینکه هم هوا خوب باشه و هم زیاد شلوغ نباشه، بهار و پاییز بهترین زمان برای بازدید هستن. توی تابستون هوا خیلی گرم میشه و زمستون هم ممکنه سرد باشه.
• راه های دسترسی: تهران شهر بزرگیه، پس بهتره از مترو و اتوبوس استفاده کنید. سعی کنید قبل از رفتن، ایستگاه های نزدیک به هر کاخ رو پیدا کنید. خیلی از این کاخ ها نزدیک ایستگاه های مترو ۱۵ خرداد، امام خمینی یا تجریش هستن.
• بررسی به روز اطلاعات: یادتون باشه که ساعات کار و قیمت بلیط ها ممکنه عوض بشن، یا حتی بعضی از کاخ ها برای مرمت بسته بشن. پس حتماً قبل از رفتن، سایت یا شبکه های اجتماعی مجموعه رو چک کنید.
• برنامه ریزی بازدید ترکیبی: بعضی از کاخ ها بهم نزدیک هستن. مثلاً می تونید توی یک روز از عمارت بهارستان و عمارت مسعودیه که هر دو توی منطقه بهارستان هستن، بازدید کنید. این طوری توی وقتتون هم صرفه جویی میشه.
• امکانات رفاهی: توی بعضی از این مجموعه ها، مثل باغ فردوس یا قصر قاجار، کافه، سرویس بهداشتی و حتی فروشگاه صنایع دستی هم هست. پس نگران گرسنگی یا خستگی نباشید!

نتیجه گیری: تاریخی فراتر از آنچه می شناسیم

دیدید؟ تهران فقط اون چیزی نیست که ما هر روز توی شلوغیش زندگی می کنیم. این شهر، پر از کاخ های سلطنتی و عمارت هاییه که هر کدومشون یه تیکه از تاریخ پربار این سرزمین رو توی خودشون دارن. شاید ما اسم گلستان و سعدآباد و نیاوران رو بیشتر شنیده باشیم، اما حالا می دونیم که کلی گنجینه پنهون دیگه هم هست که منتظر کشف شدنن.

شناخت این دیگر کاخ های سلطنتی تهران ، باعث میشه دیدمون به تاریخ پایتخت وسیع تر بشه و بیشتر به عظمت و قدمت این شهر پی ببریم. پس چی میشه اگه یه روز تصمیم بگیریم از این کاخ های جذاب دیدن کنیم و یه تهران گردی تاریخی واقعی رو تجربه کنیم؟ قول میدم پشیمون نمیشید و با کلی داستان و خاطره شیرین برمی گردید خونه. همین امروز برای بازدید از این گنجینه های پنهان تهران برنامه ریزی کنید!