۱۰ نکته درس هشتم ادبیات دوازدهم | آمادگی امتحان و کنکور

۱۰ نکته درس هشتم ادبیات دوازدهم | آمادگی امتحان و کنکور

نکات درس هشتم ادبیات دوازدهم

درس هشتم ادبیات دوازدهم، یعنی «از پاریز تا پاریس»، یکی از جذاب ترین و پرنکته ترین درس های کتاب فارسیه که هم برای امتحانات نهایی و هم برای کنکور اهمیت خیلی زیادی داره. این درس پر از ظرافت های زبانی، ادبی و فکریه که اگه خوب یادشون بگیری، می تونی حسابی تو امتحان نمره بگیری. در ادامه قراره تمام نکات مهم و امتحانی این درس رو با هم مرور کنیم تا خیالت از بابت این بخش از کتاب راحت باشه.

خب بچه ها، رسیدیم به یکی از درس های پرماجرای کتاب فارسی دوازدهم، درس از پاریز تا پاریس که نوشته استاد بی بدیل ادبیات، مرحوم محمدابراهیم باستانی پاریزیه. این درس، یه جورایی هم سفرنامه ست، هم تاریخ نگاریه و هم پر از نکته های ظریف و فکری که حسابی به درد کنکور و امتحانات نهایی می خورن. اگه حس می کنید این درس یه خورده سنگینه یا نکته هاش قاطی پاتی شده، نگران نباشید! این مقاله دقیقاً برای شماست. قراره اینجا همه چیز رو مو به مو، از معنی کلمات سخت و آرایه های قشنگش گرفته تا پیام های عمیق و امتحان پسندش رو با هم یاد بگیریم، اونم با یه لحن خودمونی که مستقیم تو ذهنتون ثبت بشه.

هدفمون چیه؟ اینکه این درس رو نه تنها بخونیم، بلکه حسابی هضم کنیم و بتونیم تو هر امتحانی، چه نهایی و چه کنکور، از پس سوالاتش بربیایم. پس کمربندها رو ببندید که بریم یه سفر کوتاه از پاریز کوچیک تا پاریس بزرگ، با راهنمایی استاد باستانی پاریزی!

نگاهی اجمالی به درس از پاریز تا پاریس: داستان یک سفر به یاد ماندنی

اول از همه، بیایید یه دید کلی به این درس داشته باشیم. «از پاریز تا پاریس» یه سفرنامه خیلی خاصه که نویسنده، یعنی استاد محمدابراهیم باستانی پاریزی، خاطرات سفرش رو از زادگاهش پاریز در کرمان، تا پاریس و شهرهای اروپایی دیگه تعریف می کنه. اما این فقط یه سفرنامه ساده نیست! باستانی پاریزی با قلم شیوای خودش، این سفر رو بهانه ای برای بیان دغدغه های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی ایران و مقایسه ش با اروپا قرار داده.

شناسنامه اثر و نویسنده

  • نویسنده: محمدابراهیم باستانی پاریزی (یکی از مشهورترین تاریخ نگاران و ادیبان معاصر ایران که سبک نگارش منحصر به فردی داشت).
  • عنوان اصلی اثر: این بخش از کتاب فارسی دوازدهم، از سفرنامه بزرگ تر ایشون به نام از پاریز تا پاریس انتخاب شده.
  • نوع ادبی: سفرنامه، که در اون نویسنده تجربه ها و دیده های خودش رو از سفرش بیان می کنه و معمولاً با چاشنی نقد و نظر همراهه.
  • موضوع کلی درس: مقایسه فرهنگ، تاریخ، پیشرفت و توسعه ایران و غرب، گذر زمان، ناپایداری قدرت ها و البته، برتری قلم بر شمشیر و تاثیر اندیشه.

درون مایه های اصلی درس

تو این درس، چند تا موضوع مهم هست که حسابی روشون تاکید شده و دونستنشون برای قلمرو فکری خیلی مهمه:

  • مقایسه ایران و اروپا: نویسنده با هوشمندی، فرهنگ، تاریخ و وضعیت دو منطقه رو با هم مقایسه می کنه و سوال هایی رو تو ذهن ما ایجاد می کنه.
  • گذر زمان و ناپایداری قدرت: می بینیم که چطور امپراتوری های بزرگ هم یه روزی به پایان می رسن و هیچ قدرتی ابدی نیست.
  • اهمیت قلم در برابر شمشیر: شاید مهم ترین پیام درس این باشه که قدرت اندیشه و نوشتن، از قدرت نظامی و شمشیر خیلی بیشتر و ماندگارتره.
  • تأثیر امید و ناامیدی: شعرها و متن درس نشون می دن که نگاه ما به زندگی، چقدر می تونه تو ساختن آینده مون تأثیرگذار باشه.

قلمرو زبانی: واژگان، دستور و املای مهم

یکی از بخش های کلیدی برای موفقیت تو امتحان، تسلط بر قلمرو زبانیه. تو این درس کلی کلمه جدید و نکته دستوری جذاب داریم که باید حسابی حواسمون بهشون باشه. بیاین دونه دونه بررسی شون کنیم.

واژگان کلیدی درس (معنی کلمات درس هشتم فارسی دوازدهم)

اینجا لیستی از مهم ترین کلمات و معنی شون رو براتون آماده کردم. اینا رو باید حسابی حفظ باشید:

  • اتراق: توقف کردن در جایی برای مدت کوتاه یا بلند، اقامت گزیدن موقت.
  • استبعاد: بعید و دور دانستن چیزی، بعید شمردن. (مثلاً: چه استبعادی دارد که…؟ یعنی چه چیز عجیبی دارد که…؟)
  • غایت القصوی: نهایت، آخرین حد، کمال مطلوب.
  • چریغ آفتاب: طلوع آفتاب، صبح زود.
  • طیلسان: نوعی ردا یا لباس بلند و گشاد.
  • جرّاره: ویژگی نوعی عقرب زرد و بسیار سمی که دمش روی زمین کشیده می شود.
  • کازیه: جاکاغذی، جعبه ای برای قرار دادن کاغذ روی میز.
  • مُحصّل: دانش آموز، دانشجو.
  • حواله: نوشته ای که به وسیله آن، پول یا مالی از جایی به جای دیگر فرستاده می شود.
  • قریب: نزدیک (هم آوای غریب به معنای ناآشنا).
  • مستعجل: زودگذر، شتابنده.
  • سوءِ هاضمه: بدگواری، اختلال در هضم غذا.
  • طاق ضربی: سقف خمیده و گنبدی شکل.
  • طَبَق: سینی گرد بزرگ و معمولاً چوبی برای حمل اشیاء.
  • پانوراما: پرده نقاشی گسترده ای که منظره ای وسیع را نشان می دهد.
  • مغان: موبدان زرتشتی، در ادبیات عرفانی به معنی پیر و مرشد کامل.
  • فرخنده پی: خوش قدم، نیک پی، خوش یمن.
  • صباح: بامداد، صبح.
  • قطور: ضخیم، کلفت.
  • بارو: قلعه، دیوار قلعه.

نکات دستوری و نگارشی مهم

برای قلمرو زبانی درس هشتم ادبیات دوازدهم باید به این نکات دستوری هم توجه کنیم:

  • وابسته های وابسته: مثلاً تو عبارت «بانک اعتبارات ایران»، «بانک» هسته، «اعتبارات» مضاف الیه و «ایران» مضاف الیه مضاف الیه هست. یا تو «سیصد تومان پول»، «پول» هسته، «سیصد» صفت شمارشی و «تومان» ممیّز به حساب میاد. اینا رو خوب دقت کنید.
  • انواع «ی»: گاهی «ی» نشانه نکره ست (مثلاً «سفری» یعنی یک سفر)، گاهی هم «ی» اضافه (مثلاً «دلگرمی» یعنی گرمی دل).
  • جهش ضمیر: تو بعضی از بیت ها، ضمیر از جای اصلی خودش جهش پیدا کرده. مثلاً تو شعر «کاووس کیانی که کی اش نام نهادند»، «اش» (او را) مفعول یا مضاف الیه است که جابجا شده.
  • نقش های مختلف «کی»: تو بیت «کاووس کیانی که کی اش نام نهادند / کی بود و کجا بود و کی اش نام نهادند؟»، «کی» اول نقش مسند داره (یعنی پادشاه)، اما «کی» دوم و سوم قید زمان هستن (یعنی چه زمانی).

کلمات مهم املایی

بعضی از کلمات تو این درس هستن که امکان داره املای غلط داشته باشن یا با کلمات مشابه اشتباه بشن. حواستون باشه:

  • غریب / قریب: قریب به معنی نزدیکه اما غریب به معنی ناآشنا.
  • نواحی / نواهی: نواحی جمع ناحیه به معنی منطقه و نواهی جمع نهی به معنی کارهای ممنوع.
  • حیات / حیاط: حیات به معنی زندگی و حیاط به معنی محوطه داخلی خونه.
  • طاق / تاق: طاق سقف خمیده و تاق اسم مکان به معنی غرفه.
  • سواحل / سوانح: سواحل جمع ساحل و سوانح جمع سانحه به معنی حوادث.

قلمرو ادبی: آرایه ها، قالب و شگردهای بلاغی

آرایه های درس 8 فارسی دوازدهم بخش مهمیه که زیبایی متن رو نشون می ده. باستانی پاریزی استاد استفاده از آرایه های ادبی مختلفه. بیاین با هم مهم ترین هاشون رو یاد بگیریم.

آرایه های ادبی پرتکرار

این آرایه ها رو تو متن و شعرهای درس حسابی می بینیم:

  • تشبیه:

    • دریای تصوّرات: تصورات مثل دریا هستند (اضافه تشبیهی).
    • جزیره های کوچک و بزرگ، مثل وصله های رنگارنگ: تشبیه جزیره ها به وصله.
    • عقرب جرّارۀ دموکراسی / مار غاشیۀ حکومت سرهنگ ها: تشبیه دموکراسی به عقرب و حکومت سرهنگ ها به مار (اضافه تشبیهی).
    • چراغ امپراتوری: امپراتوری مثل چراغ است (اضافه تشبیهی).
    • تیغ جفا: جفا مثل تیغ است (اضافه تشبیهی).
  • استعاره:

    • شوخی روزگار: روزگار مثل انسانی است که شوخی می کند (تشخیص و استعاره مکنیه).
    • طیلسان آبی مدیترانه: مدیترانه مثل انسانی است که طیلسان (لباس بلند) به تن دارد (تشخیص و استعاره مکنیه).
    • دیوار و بارو بازگو کند: دیوار مثل انسانی است که حرف می زند (تشخیص).
    • چراغ امپراتوری را روشن کرد: چراغ در اینجا استعاره از رونق و شکوه است.
    • چوب سر و تن دید: چوب مانند انسانی است که سر و تن دارد و جفا را تحمل می کند (تشخیص).
    • دل دهات: دهات مانند انسانی است که دل دارد (تشخیص).
  • کنایه و مجاز:

    • این و آن: کنایه از افراد مختلف و متعدد.
    • سرپَرزدن: کنایه از توقف کوتاه.
    • از این حکومت چیزهای چشمگیری دیده اند: کنایه از اینکه چیزی ندیده اند (طعنه).
    • برای آب خوردن: کنایه از کوچک ترین کار.
    • چند صباحی: کنایه از مدت کوتاهی.
    • چشم داشتن: کنایه از امیدوار بودن و توجه داشتن.
    • از آن چشم می زد: کنایه از فرمانبرداری و ترس.
    • قلم: مجاز از نویسندگی و اندیشه.
    • سواحل دریای سیاه / کرانه های فرات: مجاز از مردمان ساکن در آن مناطق.
    • رنگین شدن خاک از خون: کنایه از کشته شدن عده زیاد.
    • نابرده رنج، گنج میسر نمی شود: تلمیح به ضرب المثل معروف.
    • دولت مستعجل: کنایه از حکومت زودگذر (و تلمیح به شعر حافظ).
    • از بیم عقرب جرّارۀ … به مار غاشیۀ … پناه بردن: زبانزد به معنای از چاله به چاه افتادن.
  • تلمیح:

    • خضر: تلمیح به داستان حضرت خضر که آب حیات نوشید و عمر جاودانه یافت.
    • کاووس کیانی: تلمیح به پادشاهان اسطوره ای ایران.
    • ناپلئون، موسولینی، شارلمانی، دوگل: تلمیح به شخصیت های تاریخی.
    • بینوایان ویکتور هوگو: تلمیح به رمان معروف.
    • حافظ (دولت مستعجل): تلمیح به شعر معروف حافظ.
  • تضاد:

    • کوچک و بزرگ.
    • دلگرمی و دمسردی.
    • مرداد و دی.
  • مراعات نظیر (تناسب):

    • کازیه، پاکت، کاغذ، میز، ماشین تحریر، ماشین نویس، ثبت.
    • امّان، آتن، مدیترانه، دریا، سواحل، جزیره.
    • خورشید، ابر، شعاع، آفتابی.
    • سر و تن.
    • بغداد و ری.
  • واج آرایی:

    • ک، ی، ن در شعر «کاووس کیانی…»
    • ن در شعر «خاکی است که رنگین…»
    • ن در شعر «صد تیغ جفا…»
    • د، م، ن در شعر «دلگرمی و دمسردی…»
    • ن در شعر «آیین طریق…»
  • جناس:

    • کی و کی در شعر «کاووس کیانی…» (جناس تام).
    • پاریز و پاریس در داستان نامه (جناس ناقص اختلافی).

قالب و وزن اشعار

اشعاری که تو این درس اومدن، همه تو قالب قطعه هستن. این قالب معمولاً برای بیان مسائل اخلاقی، اجتماعی و حکیمانه به کار می ره و پیام های اونها اغلب با متن اصلی درس در ارتباطه و اون رو تکمیل می کنه.

شگردهای بلاغی نویسنده

باستانی پاریزی برای جذابیت بیشتر متن، از شگردهای مختلفی استفاده کرده:

  • طنز و طعنه: جاهایی که از «الاغ تور» حرف می زنه یا «چشمگیر» بودن کارهای حکومت سرهنگ ها رو بیان می کنه، یه لحن طنز و کنایه آمیز داره.
  • پرسش انکاری: مثل «چه استبعادی دارد که…؟» که منظور انکار محتواست.
  • استفاده از زبانزدها و ضرب المثل ها: «دولت مستعجل»، «از بیم عقرب جراره… به مار غاشیه پناه بردن».
  • مقایسه و تمثیل: برای رساندن پیام های عمیق تر، از مقایسه وضعیت ایران و اروپا یا تمثیل امپراتوری ها به آدم های ثروتمند استفاده می کنه.

قلمرو فکری: مفاهیم و پیام های اصلی

قلمرو فکری درس از پاریز تا پاریس جاییه که باید عمیق تر به متن نگاه کنیم و پیام های اصلی رو درک کنیم. این درس پر از حرف های حسابی و نکته هاییه که با زندگی ما هم ربط دارن.

پیام های کلیدی هر بخش از متن

  • سفر و تلاش برای علم: بخش های اول متن، اهمیت سفر کردن برای کسب علم و دانش رو نشون می ده.
  • ساده زیستی و اعتماد: ماجرای حواله از تجارتخانه امین، سادگی و اعتماد حاکم در اون زمان رو بیان می کنه.
  • پایان ناپذیری آرزوها و دانش: نویسنده میگه با اینکه اروپا رو دیده، شاید روزی به ماه هم سفر کنه! این یعنی آرزوها و جستجوگری انسان حد و مرز نداره.
  • ناپایداری قدرت ها: توصیف یونان و رم نشون می ده که حتی قدرتمندترین حکومت ها هم بالاخره زوال پیدا می کنن. «دنیا همیشه به یک رو نمی ماند.»
  • برتری قلم بر شمشیر: این مهم ترین پیام درس در بخش پایانی نامه ویکتور هوگو است. قدرت نویسندگی و اندیشه، از قدرت نظامی و زور، تاثیرگذارتر و ماندگارتره.
  • از ترس چاله به چاه افتادن: مثال عقرب جراره دموکراسی و مار غاشیه حکومت سرهنگ ها این رو نشون می ده که گاهی مردم برای فرار از یک مشکل، به مشکل بزرگ تری پناه می برند.

ارتباط معنایی اشعار با متن درس

شاعر باستانی پاریزی تو این درس پنج تا شعر کوتاه آورده که هر کدومشون با قسمت های مختلف متن یه ارتباط معنایی عمیق دارن. بیاین ببینیم هر شعر چه پیامی داره و چطور به متن وصل میشه:

  • شعر ۱: «کاووس کیانی که کی اش نام نهادند…» این شعر به ناپایداری قدرت و حکومت های گذشته اشاره داره. این موضوع دقیقاً با صحبت های نویسنده درباره عظمت از دست رفته آتن و رم هماهنگه.
  • شعر ۲: «خاکی است که رنگین شده از خون ضعیفان…» این شعر می گه که آبادی و شکوه سرزمین ها (مثل بغداد و ری) با رنج و خون انسان ها به دست اومده. این مفهوم با نگاه انتقادی نویسنده به قدرت های گذشته و تاثیر جنگ ها همخوانی داره.
  • شعر ۳: «صد تیغ جفا بر سر و تن دید یکی چوب…» این شعر پیام خیلی مهمی داره: پیشرفت و کمال، با تحمل سختی ها و رنج ها به دست میاد (چوب نی با تراشیده شدن به نوای دلنشین می رسه). این بیت درسی برای کسانیه که می خوان به جایگاهی برسن.
  • شعر ۴: «دلگرمی و دم سردی ما بود که گاهی…» این شعر می گه نگاه و اندیشه ما، روزگار رو می سازه و به اون معنی می ده. یعنی امیدواری و ناامیدی ماست که تابستان و زمستان زندگی رو تعیین می کنه. این پیام به قدرت ذهن و نگرش انسان اشاره داره.
  • شعر ۵: «آیین طریق از نفس پیر مغان یافت…» این شعر بر لزوم داشتن مرشد و استاد تاکید می کنه و میگه که حتی حضرت خضر هم با راهنمایی پیر مغان به کمال رسید. این پیام اهمیت آموزش و پیروی از راهنما رو گوشزد می کنه.

نکات عمیق تر و فلسفی درس

باستانی پاریزی فقط روایتگر نیست، بلکه فیلسوف هم هست. تو این درس، یه سری نکته عمیق تر هم به چشم می خوره:

  • تأثیر جغرافیا بر فرهنگ: مثلاً مقایسه شرق مدیترانه با اروپا، یا پاریز با پاریس.
  • اهمیت تاریخ نگاری: نشون میده چطور تاریخ فراموشکار نیست و وقایع گذشته رو حفظ می کنه.
  • مفهوم پیشرفت و توقف: چرا بعضی جوامع پیشرفت می کنن و بعضی ها درجا می زنن.

تحلیل جزء به جزء درس (متن و اشعار)

حالا وقتشه که بریم سراغ بخش اصلی و درس رو پاراگراف به پاراگراف و بیت به بیت بررسی کنیم. این بخش، تحلیل درس هشتم فارسی دوازدهم و درسنامه درس 8 فارسی دوازدهم کامله که باید حسابی روش تمرکز کنید. معنی دقیق، نکات زبانی، ادبی و فکری رو زیر هر بخش آوردیم.

متن از پاریز تا پاریس (پاراگراف به پاراگراف)

سفر از پاریز تا سیرجان (صفحه ۶۰)

تو این قسمت، نویسنده از روزهای بچگیش و سختی های درس خوندن تو پاریز میگه. پاریز مدرسه ششم ابتدایی نداشته و ایشون مجبور میشه ۱۰ فرسخ راه رو با الاغ طی کنه تا به سیرجان برسه. اینجاست که عبارت «الاغ تور» به طنز به کار رفته. سفر ۱۲ ساعته برای ۱۰ فرسخ راه! یعنی اون موقع ها چقدر اوضاع فرق داشته. «چریغ آفتاب» هم که یعنی طلوع آفتاب. «اتراق» کردن هم یعنی توقف و اقامت کوتاه.

  • نکات قلمرو زبانی: فرسخ (حدود ۶ کیلومتر)، اتراق (توقف)، چریغ آفتاب (طلوع آفتاب).
  • نکات قلمرو ادبی: الاغ تور (طنز و کنایه).
  • نکات قلمرو فکری: سخت کوشی برای کسب علم، سفر به عنوان ابزار یادگیری.

از سیرجان تا کرمان و تهران (صفحه ۶۱)

سفر ادامه پیدا می کنه، این بار از سیرجان به کرمان و بعد هم به تهران. نویسنده برای ادامه تحصیل باید به تهران میومده و ۳۰۰ تومن پول تهیه کرده که مخارج حدود شش ماهش رو تأمین کنه. اینجاست که ماجرای مراجعه به بانک اعتبارات ایران براش «تداعی» میشه. «دانشسرای مقدّماتی» همون مرکز تربیت معلم قدیمه.

  • نکات قلمرو زبانی: تداعی (یادآوری)، قریب (نزدیک)، دانشسرای مقدّماتی (مرکز تربیت معلم). وابسته های وابسته مثل «بانک اعتبارات ایران».
  • نکات قلمرو فکری: اهمیت تحصیلات عالی، سختی های مهاجرت برای کسب علم.

ماجرای حواله و تجارتخانه امین

رسیدیم به یکی از شیرین ترین قسمت ها. برای اینکه ۳۰۰ تومن پول رو با خودش تا تهران نبره، بهش میگن از یه تجارتخانه معتبر حواله بگیره. میره سراغ تجارتخانه «امین» و با یه اتاق ساده، یه میز و دو صندلی روبرو میشه. پیرمردی که اسمش امینه، بدون هیچ کاغذبازی و ماشین تحریری، روی یه پاکت کهنه، حواله سیصد تومن رو می نویسه و امضا می کنه! این قسمت نشون دهنده سادگی و اعتماد اون دوران و تفاوتش با پیچیدگی های امروز هست. «کازیه» هم یعنی جاکاغذی.

  • نکات قلمرو زبانی: مُحصّل (دانش آموز)، حواله (نوشته پرداخت پول)، دهاتی (روستایی)، کازیه (جاکاغذی).
  • نکات قلمرو ادبی: این و آن (کنایه از افراد مختلف)، تناسب بین کلمات مرتبط با تجارتخانه.
  • نکات قلمرو فکری: سادگی و اعتماد گذشته، تفاوت های فرهنگی و اجتماعی قدیم و جدید.

سیرجان آخر دنیا تا سفر به اروپا

نویسنده از سیرجان به عنوان «آخر دنیا» در سال ۱۳۱۶ یاد می کنه و بعد در سال ۱۳۴۹ به اروپا سفر می کنه و می بینه «عالمی را دیده ام». اما با این حال میگه «چه استبعادی دارد که عمری باشد و روزی خاطراتی از سفر ماه هم بنویسم! آرزوها پایان ندارد». این قسمت نشون دهنده روحیه جستجوگر و بلندپروازی انسانه و اینکه هیچ نقطه پایانی برای دانش و آرزو وجود نداره. «غایت القصوی» هم یعنی کمال مطلوب.

  • نکات قلمرو زبانی: استبعاد (بعید دانستن)، غایت القصوی (نهایت).
  • نکات قلمرو ادبی: پرسش انکاری (چه استبعادی دارد؟).
  • نکات قلمرو فکری: پایان ناپذیری آرزوها و دانش، روحیه جستجوگری انسان.

مدیترانه، امّان و آتن (صفحه ۶۲)

در سفر هوایی از روی دریای مدیترانه، نویسنده غرق دریای تصورات تاریخی میشه. توقف کوتاهی تو امّان (پایتخت اردن) و آتن (پایتخت یونان) دارن که به قول بیرجندی ها یه «سرپَری» می زنن (یعنی توقف کوتاه). سواحل شرقی مدیترانه رو زیبا توصیف می کنه و جزیره های کوچیک و بزرگ رو مثل «وصله های رنگارنگ بر طیلسان آبی مدیترانه» تشبیه می کنه. «طیلسان» هم یه نوع ردای بلند و گشاده.

  • نکات قلمرو زبانی: امّان (پایتخت اردن)، آتن (پایتخت یونان)، سرپَرزدن (توقف کوتاه)، طیلسان (ردا).
  • نکات قلمرو ادبی: دریای تصوّرات (اضافه تشبیهی)، جزیره ها مثل وصله های رنگارنگ (تشبیه)، طیلسان مدیترانه (استعاره مکنیه و تشخیص).
  • نکات قلمرو فکری: غرق شدن در تاریخ، زیبایی های طبیعی.

آتن و مهد دموکراسی تا مار غاشیه

این بخش خیلی جالبه. نویسنده میگه آتن که مهد دموکراسی جهانه، و دو هزار و هشتصد سال پیش مردمش حتی برای آب خوردن هم رأی می دادن، حالا از ترس «عقرب جرّارۀ دموکراسی قرن بیستم»، به «مار غاشیۀ حکومت سرهنگ ها» پناه برده. این جمله با طعنه و کنایه نوشته شده و نشون میده که گاهی مردم برای فرار از یه مشکل، به مشکل بزرگ تری پناه می برن. اصطلاح «از بیم عقرب جراره… به مار غاشیه پناه بردن» هم اینجا معنی پیدا می کنه.

«شوخی روزگار است که مهد دموکراسی عالم، یعنی آتن، از بیم عقرب جرّارۀ دموکراسی قرن بیستم، ناچار شده به مار غاشیۀ حکومت سرهنگ ها پناه ببرد.»

  • نکات قلمرو زبانی: جرّاره (ویژگی عقرب سمی)، غاشیه (نام سوره و ماری در دوزخ).
  • نکات قلمرو ادبی: شوخی روزگار (تشخیص و استعاره)، عقرب جرارۀ دموکراسی و مار غاشیه حکومت سرهنگ ها (اضافه تشبیهی)، سرهنگ ها (مجاز از نظامیان)، چشمگیر (کنایه از بی ارزش)، زبانزد «از چاله به چاه افتادن».
  • نکات قلمرو فکری: چرخه قدرت و سقوط، طنز تلخ تاریخ، نقد دموکراسی های ناکارآمد.

رم، ایتالیا و امپراتوری های بزرگ

رم، پایتخت ایتالیا، با دیوارهای قطور و باروهای دودخورده اش، داستان عظمت گذشته رو روایت می کنه. نویسنده میگه از فراز این برج ها به سواحل دریای سیاه و کرانه های فرات (مجاز از مردم این مناطق) فرمان می دادن، اما «دنیا همیشه به یک رو نمی ماند». اشاره ای به موسولینی میشه که «آخرین چراغ امپراتوری روم» رو روشن کرد ولی حکومتش «دولت مستعجل» (زودگذر) بود. بعد یه ضرب المثل زیبا میاره: «امپراتوری های بزرگ هم مانند آدم های ثروتمند، معمولاً از سوءِ هاضمه می میرند» که یعنی از درون متلاشی میشن.

  • نکات قلمرو زبانی: قطور (ضخیم)، بارو (قلعه)، صباح (صبح، مدت کوتاه)، مستعجل (زودگذر)، سوءِ هاضمه (بدگواری).
  • نکات قلمرو ادبی: دیوار و بارو بازگو کنند (تشخیص)، سواحل و کرانه ها (مجاز)، خط می خواندند (کنایه از فرمانبرداری)، دنیا همیشه به یک رو نمی ماند (ضرب المثل)، چراغ امپراتوری (اضافه تشبیهی)، دولت مستعجل (کنایه و تلمیح به حافظ).
  • نکات قلمرو فکری: ناپایداری قدرت و ثروت، زوال امپراتوری ها، غفلت از درون.

دیوارهای کهن روم و اعتصاب کارگران

نویسنده از دیوارهای کهن روم و طاق ضربی دروازه هاش صحبت می کنه که هنوز باقی ان. روزگاری دنیا به روم چشم داشت (توجه داشت) و از اون چشم می زد (می ترسید و فرمان می برد)، اما امروز شاهد اعتصاب کارگران فقیر ماهیگیر و کشتی ساز ایتالیاست. این تناقض تاریخی، نویسنده رو به فکر فرو می بره و باعث میشه شعر «کاووس کیانی…» رو به یاد بیاره.

  • نکات قلمرو زبانی: طاق ضربی (سقف گنبدی شکل).
  • نکات قلمرو ادبی: دنیا (مجاز از مردم)، روم (مجاز از پادشاهان روم)، چشم داشتن و چشم زدن (کنایه).
  • نکات قلمرو فکری: ناپایداری قدرت و جایگاه کشورها، تضاد گذشته پرعظمت و حال حاضر.

سفر به بروکسل، یادبود نازی ها و واترلو (صفحه ۶۳)

سفر ادامه پیدا می کنه به بروکسل، پایتخت بلژیک. در راه، تو فرانسه، یه یادبود میبینن که نوشته «۴۸ هزار نفر در برابر سپاه نازی ایستادند و همه کشته شدند». نکته جالب اینجاست که تهش نوشته «این مطلب را هیچ وقت فراموش نکنید!». نویسنده با تعجب میگه «دنیا عجیب فراموشکار است!» اما بلافاصله خودش رو اصلاح می کنه: «نه، تاریخ فراموشکار نیست».
بعد میرن واترلو، جایی که جنگ عظیم ناپلئون رخ داده. اونجا یه تپه یادگاری هست که زنانی که شوهر و اقوامشون رو تو جنگ از دست دادن، هر کدوم یه «طَبَق» خاک آوردن و ریختن تا این تپه شکل بگیره. این یعنی حتی تپه ها هم می تونن نماد درد و رنج انسان ها باشن.

  • نکات قلمرو زبانی: واترلو (مکان جنگ ناپلئون)، طَبَق (سینی گرد بزرگ).
  • نکات قلمرو ادبی: دنیا فراموشکار است (تشخیص و استعاره)، تاریخ فراموشکار نیست (تشخیص)، از دست دادن (کنایه از فقدان).
  • نکات قلمرو فکری: اهمیت یادبودها و تاریخ، فراموشکاری یا عدم فراموشکاری تاریخ، رنج و فداکاری انسان ها در جنگ.

پانوراما، ویکتور هوگو و بینوایان

تو واترلو یه «پانوراما» هم ساخته شده، یه نقاشی بزرگ که صحنه جنگ واترلو رو خیلی دقیق به تصویر کشیده. جالب اینه که راهنما میگه این نقاشی بر اساس توصیفات ویکتور هوگو، نویسنده معروف فرانسوی، تو جلد دوم کتاب «بینوایان» ساخته شده. نویسنده میگه که خودش هم ۳۵ سال پیش تو پاریز این شرح رو خونده بوده و حالا دوباره تو ذهنش زنده میشه. این قسمت پیوند عجیبی بین پاریز (زادگاه نویسنده) و واترلو (میدان جنگ تاریخی اروپا) ایجاد می کنه، با واسطه قلم ویکتور هوگو.

  • نکات قلمرو زبانی: پانوراما (نقاشی گسترده)، ویکتور هوگو (نویسنده فرانسوی)، بینوایان (رمان معروف).
  • نکات قلمرو ادبی: ابرها نکته ای را بازگو کنند (تشخیص و استعاره)، خورشید و ابر و شعاع و آفتابی (مراعات نظیر).
  • نکات قلمرو فکری: قدرت هنر و ادبیات در ثبت تاریخ، پیوند فرهنگ ها از طریق کتاب.

نامه از پاریز به پاریس و قدرت قلم (صفحه ۶۴)

این بخش، نقطه اوج درس و یکی از مهم ترین پیام درس 8 ادبیات دوازدهم رو داره. تو پاریس یه نامه از «پاریز» (زادگاهش) به «پاریس» (پایتخت فرانسه) به دستش میرسه! نویسنده نامه معلم کلاس سوم و چهارمش، آقای هدایت زاده ست. معلمش سفارش کرده که اگه سر قبر ویکتور هوگو رفت، از جانب اون فاتحه ای (مجاز از دعای خیر) برای این نویسنده بخونه. این نامه باعث میشه نویسنده به فکر فرو بره که قدرت قلم این نویسنده چقدر زیاده که حتی فرهنگ و تمدن فرانسوی رو تا دل دهات دورافتاده ایران مثل پاریز هم برده. و نتیجه می گیره: «کاری که نه سپاه ناپلئون می توانست بکند و نه نیروی شارلمانی و نه سخنرانی های دوگل».

  • نکات قلمرو زبانی: شارلمانی (بنیانگذار امپراتوری روم)، دوگل (رئیس جمهور فرانسه).
  • نکات قلمرو ادبی: پاریز و پاریس (جناس ناقص اختلافی و تناسب)، فاتحه (مجاز از دعای خیر)، قلم (مجاز از نویسندگی)، دل دهات (اضافه استعاری و تشخیص).
  • نکات قلمرو فکری: برتری قدرت اندیشه و قلم بر زور و نظامی گری، نفوذ فرهنگ و ادبیات، احترام به معلم و ریشه ها.

تحلیل اشعار پنج گانه (بیت به بیت)

حالا بریم سراغ تحلیل دقیق اشعار درس که همشون تو قالب قطعه هستن. این بخش آرایه های ادبی درس هشتم فارسی دوازدهم و معنی درس هشتم فارسی دوازدهم رو کامل پوشش میده.

شعر ۱: کاووس کیانی…

«کاووس کیانی که کی اش نام نهادند / کی بود و کجا بود و کی اش نام نهادند؟»

معنی روان: کاووس کیانی که او را پادشاه نامیدند، چه زمانی و کجا زندگی می کرد و چه زمانی این نام را به او دادند؟

  • قلمرو زبانی: کیانی (منسوب به کیان، پادشاهان داستانی)، کی اول (پادشاه، مسند)، کی دوم و سوم (چه زمانی، قید). «-َش» در هر دو مصراع (او را، مفعول یا مضاف الیه) نمونه جهش ضمیر است.
  • قلمرو ادبی: تلمیح به پادشاهی کاووس، جناس تام بین «کی» اول و «کی» دوم و سوم، واج آرایی «ک»، «ی» و «ن».
  • پیام/مفهوم اصلی: ناپایداری و گذرا بودن قدرت و حکومت ها.

شعر ۲: خاکی است که رنگین…

«خاکی است که رنگین شده از خون ضعیفان / این ملک که بغداد و ری اش نام نهادند»

معنی روان: این سرزمینی که ما آن را بغداد و ری نامیده ایم، در حقیقت خاکی است که از خون انسان های ستم دیده و ضعیف رنگین شده است.

  • قلمرو زبانی: ملک (سرزمین)، «-َش» در ری اش (مفعول یا مضاف الیه).
  • قلمرو ادبی: خاک (مجاز از کشور)، رنگین شدن خاک از خون (کنایه از کشته شدن افراد زیاد)، بغداد و ری (مراعات نظیر)، واج آرایی «ن».
  • پیام/مفهوم اصلی: آبادانی و شکوه سرزمین ها معمولاً با رنج و فداکاری انسان ها به دست می آید.

شعر ۳: صد تیغ جفا…

«صد تیغ جفا بر سر و تن دید یکی چوب / تا شد تهی از خویش و نی اش نام نهادند»

معنی روان: یک تکه چوب (نی) جفاها و ستم های بسیاری (صد تیغ جفا) را بر سر و تن خود تحمل کرد تا از وجود خود تهی شد و تبدیل به نی (ساز نی) نامیده شد.

  • قلمرو زبانی: صد (مجاز از بسیار)، جفا (ستم)، تهی (خالی).
  • قلمرو ادبی: تیغ جفا (اضافه تشبیهی)، سر و تن (تناسب و مجاز از تمام وجود)، چوب (مجاز از درخت نی)، جانبخشی (چوب جفا دید)، مراعات نظیر (چوب و نی و تهی)، واج آرایی «ن». بیت دارای حسن تعلیل است.
  • پیام/مفهوم اصلی: پیشرفت، کمال و رسیدن به هدف، با تحمل رنج، سختی و تهی شدن از خود (خودخواهی) ممکن می شود.

شعر ۴: دلگرمی و دم سردی…

«دلگرمی و دم سردی ما بود که گاهی / مرداد مه و گاه دی اش نام نهادند»

معنی روان: این امیدواری (دلگرمی) یا ناامیدی (دم سردی) ما انسان هاست که به روزگار و ایام معنا می دهد و آن ها را گاهی مردادماه (تابستان) و گاهی دی (زمستان) می نامد.

  • قلمرو زبانی: دلگرمی (شادی، امیدواری)، دم سردی (ناراحتی، ناامیدی)، مرداد مه (مردادماه).
  • قلمرو ادبی: دلگرمی و دمسردی (تضاد و کنایه)، مرداد و دی (تناسب و مجاز از تابستان و زمستان)، واج آرایی «د»، «م» و «ن». بیت دارای حسن تعلیل و لف و نشر مرتّب است.
  • پیام/مفهوم اصلی: نگرش و اندیشه انسان (امید یا ناامیدی) تعیین کننده خوشی و ناخوشی اوضاع زندگی است.

شعر ۵: آیین طریق…

«آیین طریق از نفس پیر مغان یافت / آن خضر که فرخنده پی اش نام نهادند»

معنی روان: حضرت خضر که او را خوش قدم نامیدند، راه و رسم طریقت را از سخن و دعای پیر و مرشد کامل (پیر مغان) آموخت.

  • قلمرو زبانی: طریق (راه، طریقت)، مغان (موبدان زرتشتی، در عرفان به معنی مرشد کامل)، فرخنده پی (خوش قدم، خوش یمن). «-َش» در پی اش (مفعول یا مضاف الیه).
  • قلمرو ادبی: نَفَس (مجاز از سخن و دعا)، تلمیح به داستان حضرت خضر و پیر مغان، واج آرایی «ن».
  • پیام/مفهوم اصلی: لزوم پیروی از استاد و راهنما، تأثیر کلام و دعای مرشد بر سالک.

جمع بندی و نکات نهایی برای موفقیت در امتحان

خب، تا اینجا که با هم این سفر پر از نکته رو تموم کردیم، وقتشه چند تا نکته اساسی برای مطالعه درس هشتم ادبیات دوازدهم رو بهتون بگم تا حسابی تو امتحانات و کنکور بترکونید.

چگونه درس هشتم را برای امتحان نهایی مطالعه کنیم؟

درس «از پاریز تا پاریس» از اون درس هاست که باید با وسواس خاصی خونده بشه. اینا چند تا راهکار امتحان پسند و عملیه:

  1. اول معنی واژگان: بدون اینکه معنی کلمات رو بلد باشی، نمی تونی مفهوم اصلی متن رو بفهمی. پس، اول برو سراغ لغات درس هشتم دوازدهم و همه رو حفظ کن. می تونی از فلش کارت یا خلاصه نویسی استفاده کنی.
  2. بعد آرایه ها: بعد از معنی، حالا وقتشه که آرایه های ادبی رو تو متن و شعرها پیدا کنی و حفظشون کنی. سعی کن دلیل استفاده از هر آرایه رو هم بفهمی، نه فقط حفظش کنی. مثال های توی این مقاله رو بارها مرور کن.
  3. تمرکز روی مفاهیم و پیام ها: این بخش، یعنی قلمرو فکری درس از پاریز تا پاریس، برای کنکور و امتحانات نهایی حیاتیه. بفهم که هر پاراگراف و هر شعر چه پیامی داره و چطور به هم ربط دارن. باستانی پاریزی الکی چیزی ننوشته.
  4. تحلیل جزء به جزء: مثل کاری که ما تو این مقاله کردیم، متن و شعرها رو خط به خط تحلیل کن. این کار باعث میشه هیچ نکته ای از قلم نیفته و همه چیز رو دقیق یاد بگیری.
  5. مرور سریع: نزدیک امتحان، به جای اینکه دوباره کل کتاب رو بخونی، برو سراغ خلاصه نویسی ها و نکات کلیدی که خودت یا ما برات آماده کردیم. این مرور سریع، اطلاعات رو تو ذهنت تثبیت می کنه.
  6. نکات دستوری و املایی: کلمات هم آوا و نکات دستوری رو حتماً چند بار مرور کن تا اشتباه املایی نداشته باشی و سوالات دستوری رو هم جواب بدی.

سوالات پرتکرار امتحانی

بعضی از سوالات هستن که معمولاً تو امتحانات نهایی یا کنکور از این درس تکرار میشن. مثلاً:

  • «پیام اصلی فلان بیت چیست؟» (این نشون میده که قلمرو فکری چقدر مهمه!)
  • «در عبارت عقرب جرارۀ دموکراسی و مار غاشیه حکومت سرهنگ ها، کدام آرایه ادبی به کار رفته است؟»
  • «قلمرو زبانی عبارت سیصد تومان پول را مشخص کنید.»
  • «معنی واژه استبعاد چیست و جمله ای با آن بنویسید.»
  • «منظور نویسنده از دنیا همیشه به یک رو نمی ماند چیست؟»

پاسخ به دغدغه های دانش آموزان

شاید بپرسی: «آقا این درس برای رشته ریاضی یا تجربی خیلی سنگینه؟» یا «آیا این جزوه برای نهایی کافیه؟» راستش رو بخوای، درس ادبیات برای همه رشته ها، ادبیاته! تفاوتی نداره رشته ت چیه. شاید بعضی آرایه های خیلی ریز برای رشته انسانی مهم تر باشن، اما کلیت درس و پیام ها و معنی کلمات برای همه لازمه. این جزوه هم به عنوان یه گام به گام درس 8 فارسی دوازدهم کامله و می تونی روش حساب کنی. فقط یادت باشه که خودت هم باید تمرین و تکرار داشته باشی.

به طور خلاصه، «از پاریز تا پاریس» نه تنها یه درس تاریخیه، بلکه پر از درس های زندگیه. درس هایی درباره گذر زمان، ناپایداری قدرت، و از همه مهم تر، قدرت بی حد و حصر قلم و اندیشه. امیدوارم با خوندن این مقاله، همه نکات درس هشتم ادبیات دوازدهم رو خوب یاد گرفته باشی و بتونی تو امتحانات، بهترین نتیجه رو بگیری.

پس با همین دید، برو جلو و بدون که تلاش و پشتکار تو، قطعاً نتیجه میده. موفق باشی!

آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "۱۰ نکته درس هشتم ادبیات دوازدهم | آمادگی امتحان و کنکور" هستید؟ با کلیک بر روی آموزش، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "۱۰ نکته درس هشتم ادبیات دوازدهم | آمادگی امتحان و کنکور"، کلیک کنید.

نوشته های مشابه