چیز هایی که فکر نمی کنید به کبدتان آسیب می زنند

آفتاب نیوز :

کبد اندامی بزرگ و مهم است که اگر مراقبش نباشید مستعد آسیب است. کبد بعد از پوست، بزرگ ترین اندام بدن است که در بالاتنه تان و در سمت راست قفسه سینه تان قرار دارد. کبد علاوه بر اینکه مسیول جداکردن مواد مغذی از غذا هایی است که از سیستم گوارشتان عبور می کنند است، صفرا نیز ترشح می کند که به بدن در هضم غذا و دفع سموم کمک می کند.

بیماری کبد شامل تعدادی از عوارضی می شود که به کبد آسیب می زنند. به مرورزمان، این آسیب می تواند کبد را زخم کند که به آن سیروز می گویند. وقتی بافت اسکار جایگزین بافت سالم می شود، جلوی عملکرد نرمال کبد را می گیرد و این در نهایت می تواند موجب نارسایی کبد یا سرطان کبد شود.

ازاین رو مهم است که مراقب سلامت کبد خود باشید تا آسیب نبیند و این مراقبت شامل آگاه بودن از راه های گوناگونی می شود که ممکن است تصادفاً به این اندام حساس آسیب بزنند.

در معرض سموم قرارگرفتن

یکی از نقش های اصلی کبد در بدن، دفع سموم است. کبد از طریق چیز هایی به نام کانال های سینوزویید کبد، سموم را دفع می کند. این کانال ها از سلول های ایمنی به نام سلول های کوپفر برای فیلترکردن سموم از طریق کبد استفاده می کنند. سلول های کوپفر این سموم را احاطه و آن ها را تجزیه کرده و سپس آن ها را از بدن خارج می کنند. اگر این سموم از بدن خارج نشوند می توانند در داخل سلول های چربی ذخیره شوند که البته برای کبد مضر است.

کبد معمولاً می تواند سموم را به خوبی پردازش کند، اما سم خیلی زیاد باعث آسیب کبد می شود؛ بنابراین شما باید مقدار سمومی را که وارد بدنتان می کنید محدود نمایید تا مطمین شوید فشار زیاد به کبدتان وارد نمی کنید. شستن میوه ها و سبزی ها پیش از خوردن می تواند کمک کند تا سم کمتری وارد بدنتان شود. یک سری از محصولات شوینده خانگی هم می توانند خطرناک باشند و لازم است پیش از مصرف، برچسب روی آن ها را به دقت بخوانید تا از آن ها درست استفاده کنید.

مکمل های مضر

نظارت بر صنایع تولیدکنندهٔ مکمل های غذایی آن طور که فکر می کنید دقیق نیست. به همین دلیل شما باید در انتخاب مکمل ها دقیق باشید؛ اما به هرحال هیچ تضمینی وجود ندارد که بی ضرر باشند و به کبدتان آسیب نزنند. مکمل های غذایی که برچسب «طبیعی» دارند هم می توانند مضر باشند. بعضی از مکمل های گیاهی نیز به کبد آسیب می زنند، مانند عصاره چای سبز.

مصرف مواد مخدر

مصرف مواد مخدر به چند دلیل می تواند مضر باشد که یکی از آن ها این است که این مواد می توانند حاوی عناصری باشند که انتظارش را ندارید و این مواد به سلامتی تان آسیب می زنند از جمله آسیب به کبد. مثلا هرویین می تواند آسیب جدی به کبد وارد کند؛ چون کبد مجبور است این داروی سمی را از بدن پاک سازی کند.

کبد کارش را خوب انجام می دهد؛ اما استفاده از موادی مانند هرویین باعث می شوند کبد بی نهایت تحت فشار قرار بگیرد و این اتفاق به مرورزمان به کبد آسیب زده و آن را ضعیف می کند و کبد به سختی خواهد توانست دیگر سموم را کنترل کند. یک نمونهٔ دیگر نیز کوکایین است که بر آنزیم های کبد اثر می گذارد و باعث التهاب در کبد یا رابدومیولیز می شود که عارضه ای است که در آن، عضلات به سرعت تحلیل رفته و محتویات خود را به داخل جریان خون می ریزند. متامفتامین یا شیشه نیز با بالابردن دمای بدن و افزایش فشارخون باعث آسیب کبد می شود.

نادیده گرفتن علایم هشداردهنده کبد

اگر تردید دارید که کبدتان مشکلی دارد بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید. مسیله اینجاست که مشکلات کبد ممکن است به سختی شناسایی شوند. خیلی از افراد علایم خاصی ندارند تا زمانی که مشکل کبدشان جدی شود. اما تشخیص به موقع مشکل کبد بهترین راه برای پیشگیری از آسیب جدی آن است.

یکی از شگفتی های کبد این است که می تواند خودش را ترمیم کند، حتی اگر از آسیب قبلی، بافت اسکار در کبدتان داشته باشید. به همین دلیل تشخیص به موقع مشکلات کبد می تواند نجاتتان بدهد. متاسفانه خیلی از افراد متوجه نمی شوند که کبدشان مشکلی دارد تا زمانی که این مشکل جدی و خطرناک می شود. در واقع بسیاری از عوارض کبدی هیچ علامت بارزی ندارند.

اگر زودتر جلوی مشکل کبد گرفته نشود و کبد آسیب زیادی ببیند، خطر نارسایی کبد یا سرطان کبد را به دنبال دارد که هر دو بی نهایت جدی اند. پزشک می تواند با آزمایش خون، تست های تصویری و یا در برخی موارد با بیوپسی کبد، تشخیص دهد که کبد آسیب دیده یا نه.

مصرف الکل

الکل می تواند آسیب زیادی به کبد وارد کند. مصرف زیاد الکل به مرورزمان موجب سیروز کبد خواهد شد. در میان تمام ارگان های بدن، کبد بیشترین آسیب را از الکل می بیند؛ چون الکل اساساً در کبد متابولیز می شود. مصرف الکل می تواند سبب عوارض کبدی مانند کبد چرب، سیروز و هپاتیت شود.

مصرف چربی های ناسالم

انواع چربی ها در غذا هایی که می خورید وجود دارد و برخی از آن ها سالم تر از بقیه اند. بیماری کبد چرب غیرالکلی زمانی رخ می دهد که چربی زیاد در کبد انباشته می شود. کبد به طور نرمال دارای مقداری چربی است؛ اما اگر بیشتر از 5 تا 10 درصد کبد از چربی باشد، مشکل ساز خواهد شد.

مطالعات نشان می دهند مصرف کالری زیاد منجر به بیماری کبد چرب می شود؛ اما غذایی که می خورید هم مهم است. چربی اشباع یکی از عوامل ایجاد بیماری کبد چرب است و خوردن مقدار کمتری از این نوع چربی که معمولاً در منابع حیوانی مانند کره و لبنیات و گوشت چرب و روغن نارگیل وجود دارد می تواند به پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب کمک کند. محققان دریافته اند چربی غیراشباع که معمولاً در روغن های گیاهی، روغن ماهی و مغز ها وجود دارد در واقع محافظ کبد است.

مصرف زیاد قند

علاوه بر اینکه باید چربی های سالم مصرف کنید، مصرف قند کمتر و استفاده از منابع سالم تر کربوهیدرات ها نیز به پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی کمک می کند. شما باید از مصرف نوشیدنی های قندی مثل نوشابه های گازدار و نوشیدنی های ورزشی و آبمیوه های صنعتی و چای و قهوه شیرین پرهیز کنید.

عاقلانه است که از مصرف محصولاتی که شربت فروکتوز دارند نیز خودداری کنید. فروکتوز نوعی قند است که به طور طبیعی در میوه ها و عسل وجود دارد. در واقع شما باید به دنبال خوراکی هایی باشید که شاخص گلیسمی پایین دارند. بیشتر میوه ها، سبزی ها و غلات کامل در این دسته قرار می گیرند. این نوع غذا ها در مقایسه با منابع ساده کربوهیدرات مثل نان سفید و برنج سفید و سیب زمینی، دارای اثر کمتری بر قند خون هستند.

ضمناً توصیه می شود به طورکلی، کمتر کربوهیدرات مصرف کنید؛ چون خوردن کربوهیدرات زیاد هم باعث می شود کبد آن ها را به صورت چربی ذخیره کند.

مصرف زیاد استامینوفن

وقتی تب یا بدن درد دارید احتمالاً سراغ دارو های مسکن می روید تا ناراحتی تان را تسکین بدهید. یکی از عناصر فعال در مسکن ها، استامینوفن است که درد را تسکین داده و تب را پایین می آورد. مصرف زیاد استامینوفن، استفاده نامناسب از آن یا ترکیب آن با دارو های اشتباهی می تواند به کبد آسیب بزند.

اگر از استامینوفن درست استفاده کنید نباید به کبدتان آسیبی برسد. اما پزشکان و کارشناسان هشدار می دهند که مصرف زیاد آن می تواند آسیب شدیدی به کبد وارد کند، تاحدی که ممکن است نیاز به پیوند کبد وجود داشته باشد. سعی کنید به یک باره بیشتر از یک استامینوفن یا هر دارویی که حاوی این ماده است مصرف نکنید. در واقع مجازید روزانه حداکثر 4000 میلی گرم استامینوفن مصرف کنید.

غذا و نوشیدنی آلوده

یکی از انواع ویروس هپاتیت، هپاتیت E است که بیشتر در میان مسافران معمول می باشد. اگر در ناحیه ای زندگی می کنید که آب آشامیدنی یا غذای تمیز و طبق استاندارد ها وجود ندارد، پس به احتمال بسیار زیاد در معرض ابتلا به ویروس هپاتیت E قرار دارید. متاسفانه این ویروس واکسنی ندارد و اگر به آن مبتلا شوید احتمالاً علامتی نخواهید داشت، اما ویروس هپاتیت E به مرورزمان به کبد آسیب می زند.

افرادی که در حال حاضر بیماری کبدی دارند در صورت آلوده شدن به ویروس هپاتیت E بیماری شان شدید خواهد شد. اما بیشتر افراد سالمی که به این ویروس مبتلا می شوند می توانند بهبود پیدا کنند. اگر هپاتیت E علامتی داشته باشد شامل تهوع، تب، کاهش اشتها، شکم درد و درد مفاصل خواهد بود. علایم ممکن است دو تا سه ماه طول بکشند. برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت E هیچ آب و غذایی را تا زمانی که از پاکیزه بودن آن مطمین نشده اید مصرف نکنید. شیر و ماست را حتماً به صورت پاستوریزه مصرف کنید و غذای خام را از منبعی که اطمینانی به آن ندارید نخورید.

نداشتن وزن سالم

به طورکلی زندگی با یک سبک زندگی سالم می تواند جلوی آسیب کبد را بگیرد. وزن سالم بدن به پیشگیری از بیماری کبد کمک می کند و انتخاب های سالم در سبک زندگی مثل تغذیه سالم و درست و ورزش منظم نیز نقش مهمی در جلوگیری از مشکلات کبدی دارد. سبک زندگی سالم به افرادی که در حال حاضر بیماری کبد دارند نیز کمک می کند دچار عوارض جدی تر نشوند.

مطالعات نشان داده اند کاهش وزن برای افرادی که بیماری کبد چرب غیرالکلی دارند مفید است. البته نکته اصلی اینجاست که خیلی از افراد موفق می شوند وزن کم کرده و به وزن سالمی برسند؛ اما در حفظ و تداوم آن چندان موفق نیستند و وزن ازدست رفته را در مدت کوتاهی دوباره به دست می آورند.

به اندازه کافی ورزش نکردن

وقتی پای پیشگیری از بیماری های کبد در میان است، نقش ورزش منظم را نیز نمی توانید نادیده بگیرید. به طورکلی ورزش برای سلامتی خوب است و افراد بزرگسال باید تقریباً 150 تا 300 دقیقه در هفته فعالیت بدنی داشته باشند که می تواند شامل پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری یا درگیر فعالیت های هوازی شود. تمرینات قدرتی را نیز باید در کنار تمرینات هوازی انجام دهید و در هفته دو جلسه تمرینات بدنسازی و قدرتی داشته باشید و تمام گروه های عضلانی تان را درگیر کنید.

یافته ها نشان می دهند ورزش کردن باعث کاهش چربی کبد می شود و این کار از طریق موثرتر کردن انسولین در بدن صورت می گیرد که کمک می کند اسید های چرب در کبدتان متابولیز شوند و عملکرد میتوکندری ها در کبد بهتر شود. محققان می گویند افرادی که بیماری کبد چرب دارند با ورزش منظم حتی اگر وزن کم نکنند، باز هم شرایط سالم تری خواهند داشت و این نقش بسیار مهم ورزش را در پیشگیری و درمان بیماری کبد چرب نشان می دهد.

استفاده از وسایل مشترک آلوده به خون

انواعی از ویروس هپاتیت از طریق خون منتقل می شوند. توصیه می کنیم از وسایل مشترکی که آلوده به خون هستند هرگز استفاده نکنید. مثلاً مسواک یا ژیلت مشترک می تواند باعث انتقال هپاتیت شود. حتی وسایل پیرسینگ و مانیکور هم می توانند این ویروس را انتقال دهند.

هپاتیت C یکی از انواع هپاتیت است که اساساً از طریق استفاده از سوزن های مشترک منتقل می شوند. هپاتیت C هرچند که اغلب یک بیماری کوتاه مدت است؛ اما این بیماری در تقریباً نیمی از افراد مزمن می شود. این بیماری در صورت مزمن شدن می تواند باعث سیروز کبد و حتی سرطان کبد شود. هپاتیت C مشابه هپاتیت E هیچ واکسنی ندارد و بهترین راه پیشگیری از این عفونت، اجتناب از تماس با خون فرد آلوده است.

واکسینه نشدن

ویروس هپاتیت انواعی دارد که همهٔ آن ها به کبد آسیب می زنند. هر چند همهٔ انواع این ویروس واکسن ندارند؛ اما واکسن بیشتر آن ها موجود است. به هرحال توصیه می شود واکسن هپاتیت A و هپاتیت B را بزنید تا از ابتلا به این عفونت ایمن بمانید. هر دو واکسن اثرگذاری بالایی دارند و بی خطر هستند.

واکسن هپاتیت B بین 95 تا 100 درصد موثر است و جلوی آسیب کبد و سرطان کبد را که می تواند ناشی از عفونت باشد می گیرد. واکسن هپاتیت A نیز موثر است و تقریباً 100 درصد افراد با این واکسن در عرض یک سال از دریافت اولین دوز، در برابر این ویروس ایمنی پیدا می کنند.

واکسن هپاتیت B برای بیشتر بچه ها توصیه می شود. کودک می تواند اولین دوز این واکسن را خیلی زود و 24 ساعت بعد از تولد دریافت کند و دو دوز دیگر پیش از 18 ماهگی توصیه می شود. اما نوجوانان و بزرگسالان درصورتی که طی کودکی واکسینه نشده اند می توانند این واکسن را در هر سنی بزنند.