چه درس هایی تک ماده دارند

درس هایی که می توانید تک ماده بزنید، معمولاً شامل دروس نظری متوسطه اول و دوم می شوند که در آن ها نمره قبولی نگرفته اید، به شرطی که نمره سالانه تان بالای 7 باشد. خوشبختانه، الان می توانید حداکثر تا 4 درس را، چه نهایی باشند و چه غیرنهایی، با تک ماده پاس کنید.

امتحانات و درس خوندن همیشه هم اونجوری که دلمون میخواد پیش نمیره. گاهی اوقات پیش میاد که توی یکی دو تا درس، یا حتی بیشتر، نمره ای که انتظارش رو داشتیم نمی گیریم و حسابی نگران می شیم که نکنه دیگه نتونیم بریم پایه بالاتر یا دیپلم بگیریم. اما نگران نباشید! آموزش و پرورش برای این جور مواقع یه راه چاره گذاشته به اسم تک ماده و تبصره که می تونه حسابی به دادمون برسه و کمکمون کنه که بدون دغدغه و استرس دوباره امتحان دادن، از اون درس ها رد بشیم و بریم سراغ برنامه های بعدیمون.

قانون تک ماده یه جورایی حکم یه فرصت دوباره رو داره برای دانش آموزایی که توی بعضی از درس ها نتونستن نمره قبولی رو بیارن. حالا این نمره قبولی میتونه تو امتحانات خرداد، شهریور یا حتی دی ماه باشه. خلاصه که هر موقع دیدید نمره تون تو یه درسی اونقدر که باید و شاید نیست، تک ماده میاد وسط تا کار رو براتون راحت کنه. اما خب، همین جوری الکی که نیست، یه سری شرایط و ضوابط داره که باید حواستون بهشون باشه.

تک ماده و تبصره چیست و چرا به درد می خورند؟

ببینید، همه ما دوست داریم که همه درسامون رو با نمره عالی پاس کنیم و اصلا هم به این چیزا فکر نکنیم. ولی واقعیت اینه که گاهی اوقات شرایط اونقدر پیچیده میشه که آدم از دستش در میره. شاید مریض بشیم، یه اتفاق مهم برامون بیفته، یا هر چیز دیگه ای که باعث بشه نتونیم اون طور که باید و شاید روی درسمون تمرکز کنیم و نمره ی خوبی بگیریم.

اینجاست که قانون تک ماده و تبصره خودشون رو نشون میدن. هدف اصلی این قانون اینه که به دانش آموزایی که توی یک یا چند درس نظری نمره قبولی رو به دست نیاوردن، کمک کنه تا بتونن اون درس ها رو بدون اینکه دوباره امتحان بدن، پاس کنن و خیالشون از بابت فارغ التحصیلی راحت بشه. این یعنی اگه شما تو یه درسی نمره خوبی نگرفتید، به جای اینکه غصه دار بشید و فکر کنید باید دوباره برید سر جلسه امتحان، می تونید از این قانون استفاده کنید.

یکی از مهم ترین چیزایی که باید در مورد تک ماده و تبصره بدونید اینه که این قوانین فقط برای دروس نظری کاربرد دارن. یعنی اگه شما توی درسای مهارتی، کارورزی، پودمانی یا هر درس عملی دیگه ای افتاده باشید، متاسفانه نمیتونید از تک ماده استفاده کنید. این قانون فقط مختص همون درساییه که جنبه تئوری دارن و توشون نمره کتبی می گیرید.

شرط کلیدی دیگه برای استفاده از تک ماده اینه که نمره سالانه شما توی اون درس باید حداقل 7 یا بالاتر باشه. اگه نمره سالانه تون از 7 کمتر باشه، دیگه نمیتونید از این قانون استفاده کنید و چاره ای جز امتحان مجدد یا تکرار پایه ندارید. پس حواستون باشه که حتی اگه نمره برگه امتحان نهایی تون کم شده، بازم نمره مستمر و نمره کل سالانه تون رو رصد کنید.

فرق تک ماده و تبصره، داستان قدیمی که الان فرق کرده!

تا همین چند سال پیش، شاید فرق هایی بین تک ماده و تبصره وجود داشت و هر کدوم برای شرایط خاصی استفاده می شد. مثلاً برای دانش آموزان پایه دوازدهم یه سری قواعد خاص تر بود و به اون قانون تبصره می گفتن، ولی برای بقیه پایه ها تک ماده رایج بود. اما خبر خوب اینه که با آیین نامه های جدید آموزش و پرورش، به خصوص برای دوره دوم متوسطه، دیگه تفاوت چندانی بین این دو اصطلاح وجود نداره. یعنی چه بگید تک ماده و چه بگید تبصره، منظور همون قانونیه که به شما اجازه میده درس های افتاده رو بدون آزمون مجدد، پاس کنید.

این یعنی دانش آموزای پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم، همه شون تحت یک سری قواعد کلی می تونن از این قانون استفاده کنن. اگه تو یه درسی، نمره قبولی رو به دست نیاوردید، ولی شرایط استفاده از این قانون رو داشته باشید، می تونید فارغ التحصیل بشید و دیگه لازم نیست نگران امتحان مجدد اون درس باشید.

شرایط استفاده از تک ماده در پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم

برای اینکه بتونید از قانون تک ماده یا تبصره استفاده کنید و خیالتون راحت بشه، یه سری شرایط هست که باید داشته باشید. این قوانین برای دانش آموزان پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم یکسان هستند و باید بهشون دقت کنید:

1. نمره آخرین امتحان: مهم اینه که آخرین نمره شما توی درسی که افتادید (چه نمره سالانه باشه، چه نمره امتحان تابستونی یا غیرحضوری) حداقل 7 باشه. اگه نمره تون از 7 کمتر باشه، متاسفانه نمیتونید از تک ماده استفاده کنید.
2. فقط دروس نظری: همونطور که قبل تر گفتیم، تک ماده فقط برای درس های نظریه. یعنی اگه درس های مربوط به شاخه های کار و دانش، فنی و حرفه ای (مثل دروس شایستگی فنی و غیرفنی که نمره قبولی شون 12 هست) یا دروس مهارتی و کارورزی رو افتاده باشید، نمیتونید از این قانون استفاده کنید.
3. معدل کل: برای استفاده از تک ماده، باید معدل کل شما توی اون دوره تحصیلی (مثلا کل معدل پایه دوازدهم) بالای 10 باشه. این یه شرط خیلی مهمه که اگه معدلتون پایین تر از 10 باشه، حتی با داشتن نمره 7 هم نمیتونید تک ماده بزنید.

این سه تا شرط اصلی ترین مواردی هستن که باید حواستون بهشون باشه. اگه این شرایط رو داشته باشید، می تونید با خیال راحت از تک ماده استفاده کنید و درس های افتاده تون رو به لیست درس های پاس شده اضافه کنید.

چند تا درس رو میشه تک ماده زد؟

این یکی از مهم ترین سوالاتیه که همیشه برای دانش آموزا پیش میاد و باید حسابی حواستون بهش باشه. قبلاً قانون این بود که تعداد درس های نهایی و غیرنهایی که میشه تک ماده زد، با هم فرق می کرد و مثلاً می تونستید 2 درس نهایی و 2 درس غیرنهایی رو تک ماده کنید. اما با آیین نامه های جدید آموزشی و تغییراتی که اخیراً اعمال شده، خبر خوب اینه که انعطاف بیشتری برای شما ایجاد شده.

طبق آخرین قوانین، هر دانش آموز می تونه حداکثر توی 4 درس (چه نهایی و چه غیرنهایی) از قانون تک ماده یا تبصره استفاده کنه. این یعنی دیگه محدودیت خاصی بین درس های نهایی و غیرنهایی وجود نداره و شما می تونید 4 درس رو انتخاب کنید، حالا این 4 درس میتونه همه شون نهایی باشن، همه شون غیرنهایی باشن یا ترکیبی از هر دو. فقط کافیه که اون شرایطی که بالاتر گفتیم (نمره سالانه بالای 7 و معدل کل بالای 10) رو داشته باشید.

این تغییر خیلی به نفع دانش آموزاست چون دستشون بازتره برای اینکه درس هایی رو تک ماده کنن که بیشتر به کمک نیاز دارن و نمی خوان دوباره براشون وقت بذارن. البته، باز هم تاکید می کنم، این قانون فقط برای درس های نظریه و شامل درس های مهارتی نمیشه.

یادتون باشه که در حال حاضر، دانش آموزان می توانند برای حداکثر 4 درس (چه نهایی و چه غیرنهایی) از تک ماده یا تبصره استفاده کنند، به شرط اینکه نمره سالانه هر درس بالای 7 باشد و معدل کل آن ها بالای 10 باشد.

حد نصاب قبولی توی هر درس چقدره؟

برای اینکه شما توی هر درسی قبول بشید و نیازی به تک ماده نداشته باشید، باید نمره ای بالاتر از حد نصاب قبولی رو به دست بیارید. این حد نصاب برای درس های مختلف، فرق می کنه:

• درس های عمومی و نظری: برای بیشتر درس های نظری توی رشته های نظری (ریاضی، تجربی، انسانی)، حد نصاب قبولی نمره 10 هست. یعنی اگه نمره سالانه تون 10 یا بیشتر باشه، اون درس رو قبول شدید.
• درس های فنی حرفه ای: برای درس های شایستگی فنی و غیرفنی توی رشته های فنی حرفه ای، حد نصاب قبولی معمولاً 12 هست. این دروس چون جنبه عملی و تخصصی بیشتری دارن، نمره قبولی شون هم بالاتره.
• درس های کاردانش: توی رشته کاردانش، داستان یه کمی فرق می کنه. حد نصاب قبولی برای درس های این رشته، به خصوص اونایی که مربوط به استانداردهای مهارتی هستن، توسط دستگاه متولی استاندارد مهارت مشخص میشه و ممکنه هر سال تغییر کنه. پس اگه دانش آموز کاردانش هستید، باید از مدرسه یا آموزش و پرورش منطقه تون، آخرین حد نصاب ها رو بپرسید.

اگه شما این نمره ها رو توی هر درس به دست بیارید، دیگه نیازی به فکر کردن به تک ماده و تبصره ندارید و با خیال راحت اون درس رو پاس کردید. تک ماده برای وقتاییه که از این نمره ها کمی پایین تر هستید ولی شرایط دیگه رو دارید.

نمره قبولی دانش آموز چه جوری محاسبه میشه؟

شاید براتون سوال باشه که این نمره هایی که می گیم سالانه و مستمر و برگه، چه جوری با هم جمع میشن تا نمره نهایی شما برای یه درس حساب بشه؟ این سیستم نمره دهی خیلی مهمه، چون اگه خوب متوجهش بشید، می تونید بهتر برای درس خوندن و گرفتن نمره خوب برنامه ریزی کنید. بیایید با هم ببینیم نمره ها چه جوری حساب و کتاب میشن:

نمره سالانه، جمع همه تلاش های شما

نمره سالانه همون نمره ایه که مشخص می کنه شما توی طول سال تحصیلی، چقدر برای اون درس زحمت کشیدید. این نمره از ترکیب نمرات مستمر (همون نمره های کلاسی، پرسش ها، تکالیف و …) و نمرات برگه امتحان (نوبت اول و نوبت دوم) به دست میاد. فرمولش یه کمی طولانیه ولی اگه دقیق نگاه کنید، متوجه میشید که هر بخش چقدر اهمیت داره:

نمره سالانه = [{(نمره مستمر نوبت اول × 1) + (نمره برگه نوبت اول × 2 )} + {(نمره مستمر نوبت دوم × 1) + (نمره برگه نوبت دوم × 4)}] ÷ 8

یعنی چی؟ یعنی نمره مستمر نوبت اول، یه ضریب 1 داره. نمره برگه نوبت اول، ضریب 2. نمره مستمر نوبت دوم، دوباره ضریب 1. و از همه مهم تر، نمره برگه نوبت دوم، ضریب 4 داره! این نشون میده که نمره امتحان پایان سال دوم (خرداد ماه) از همه چیز مهم تره و بیشترین تأثیر رو روی نمره سالانه شما میذاره. برای همین، همیشه می گن امتحانای خرداد رو جدی بگیرید.

مثلاً فرض کنید یه دانش آموز نمره مستمر نوبت اول و دومش هر دو 15 باشه. نمره برگه نوبت اولش 13 و نمره برگه نوبت دومش 6 باشه. با این فرمول، نمره سالانه اون درس میشه:

[{(15 × 1) + (13 × 2)} + {(15 × 1) + (6 × 4)}] ÷ 8

[{15 + 26} + {15 + 24}] ÷ 8

[41 + 39] ÷ 8 = 80 ÷ 8 = 10

در این مثال، با اینکه دانش آموز توی امتحان نوبت دوم نمره خیلی پایینی (6) گرفته، اما چون نمره مستمر و نمره نوبت اولش خوب بوده، نمره سالانه اش به 10 رسیده و اون درس رو قبول شده. پس می بینید که نمره های مستمر و نوبت اول چقدر می تونن به دادتون برسن.

نمره تابستانه، فرصتی برای جبران

گاهی اوقات دانش آموزا توی امتحانات خرداد ماه قبول نمیشن یا اصلا نمی تونن سر جلسه امتحان حاضر بشن. تو این شرایط، یه فرصت دیگه هست به اسم کلاس های تابستانه و امتحانای شهریور ماه. نمره ای که شما توی تابستون می گیرید، یه فرمول جدا برای خودش داره:

نمره تابستانه = [(نمره ارزشیابی پایانی × 3 ) + (نمره مستمر × 1)] ÷ 4

اینجا نمره ارزشیابی پایانی (همون امتحان شهریور) سه برابر نمره مستمر اهمیت داره. پس اگه مجبور شدید برید برای امتحان شهریور، تمام تلاشتون رو بکنید که توی اون امتحان نمره خوبی بگیرید تا از درس مورد نظر قبول بشید. حداقل نمره قبولی در اینجا هم معمولاً 10 هست.

نمره غیرحضوری، برای آموزش از راه دور

اگه شما به صورت غیرحضوری توی کلاس ها شرکت می کنید یا درس های مربوط به استانداردهای مهارتی تو شاخه کاردانش رو می گذرونید، معمولاً نمره مستمری وجود نداره. توی این موارد، نمره امتحان پایانی شما، همون نمره نهایی تون محسوب میشه. پس برای این مدل درس ها، امتحان پایان ترم همه چیزه!

اگه نخواستی از تبصره استفاده کنی، چی میشه؟

گاهی اوقات یه دانش آموز ممکنه شرایط استفاده از تک ماده رو داشته باشه، ولی نخواد از این قانون استفاده کنه. شاید فکر می کنه اگه دوباره امتحان بده، می تونه نمره بهتری بگیره و معدلش بالاتر بره (که تصمیم خیلی خوبیه!). تو این جور موارد، شما کاملاً حق انتخاب دارید.

اگه دلتون خواست که از تک ماده استفاده نکنید، باید به مدرسه مراجعه کنید و یه درخواست کتبی بدید که می خواید توی امتحانات شهریور ماه شرکت کنید. بعد از اینکه توی امتحانات شهریور شرکت کردید، دو تا حالت پیش میاد:

1. نمره شهریور ماهتون بهتر میشه: اگه نمره ای که توی شهریور ماه می گیرید از نمره قبلی تون (مثلاً نمره خرداد ماه) بالاتر باشه، این نمره جدید جایگزین نمره قبلی میشه. این برای معدلتون هم خیلی خوبه.
2. نمره شهریور ماهتون پایین تر میاد: اگه خدای نکرده نمره ای که توی شهریور می گیرید از نمره قبلی تون کمتر باشه، نگران نباشید. تو این حالت، بالاترین نمره توی کارنامه تون ثبت میشه. یعنی نمره بدتر رو حساب نمی کنن. تازه، اگه بازم قبول نشدید، هنوز فرصت دارید که از قانون تک ماده استفاده کنید و اون درس رو پاس کنید.

این نشون میده که سیستم آموزشی به فکر دانش آموزاست و بهشون فرصت میده تا بهترین تصمیم رو برای آینده تحصیلی شون بگیرن. پس اگه فکر می کنید می تونید نمره بهتری بگیرید، حتماً از فرصت امتحان مجدد استفاده کنید.

شرایط قبولی در درس های پایه های دهم و یازدهم

دانش آموزای عزیز دهم و یازدهم، برای اینکه یه درس رو با موفقیت پاس کنید و برید پایه بالاتر، باید یه سری نمره ها رو به دست بیارید. حداقل نمره برگه امتحانی که باید داشته باشید 7 هست. ولی نمره سالانه و کل وضعیتتون مهم تره. بیایید توی یه جدول ببینیم چه جوریه:

حالت های مختلف	نمره سالانه	نمره برگه امتحانی	وضعیت
1	10 و بالاتر	هر نمره ای	قبول
2	بین 7 تا 10	هر نمره ای	استفاده از تبصره و تک ماده
3	کمتر از 7	هر نمره ای	مردود

این جدول بهتون نشون میده که حتی اگه نمره برگه تون پایین باشه ولی نمره سالانه تون خوب باشه، ممکنه قبول بشید یا حداقل بتونید تک ماده بزنید. اما اگه نمره سالانه از 7 پایین تر بیاد، دیگه چاره ای جز مردودی و تکرار اون درس یا پایه ندارید.

شرایط قبولی در درس های پایه دوازدهم

برای دانش آموزای پایه دوازدهم که امتحاناتشون نهاییه و اهمیت بیشتری داره، شرایط قبولی یه کمی با دهم و یازدهم فرق می کنه، البته نه خیلی زیاد. اینجا هم نمره برگه و نمره سالانه نقش اساسی دارن:

حالت های مختلف	نمره برگه	نمره سالانه	وضعیت
1	7 و بالاتر	10 و بالاتر	قبول
2	7 و بالاتر	بین 7 تا 10	استفاده از تبصره و تک ماده
3	کمتر از 7	کمتر از 7	مردود

همونطور که می بینید، برای قبولی توی درس های دوازدهم، باید نمره برگه نهایی تون حداقل 7 باشه. اگه نمره برگه زیر 7 باشه، حتی اگه نمره سالانه تون بالای 7 هم باشه، باز هم اون درس رو قبول نمی شید و ممکنه مردود بشید یا به سختی بتونید از تبصره استفاده کنید. اما اگه نمره برگه تون 7 به بالا باشه و نمره سالانه تون هم بین 7 تا 10 باشه، می تونید از تک ماده یا تبصره استفاده کنید.

شرایط فارغ التحصیلی

حالا که رسیدیم به آخر خط و داریم در مورد فارغ التحصیلی صحبت می کنیم، باید بدونید که شما زمانی به عنوان فارغ التحصیل شناخته میشید که همه درس های دوره دوم متوسطه رشته تون رو با موفقیت پاس کرده باشید. این شامل همه درس ها، از دهم تا دوازدهم میشه.

اما یه نکته مهم هست: اگه نمره آخرین امتحان هر درسی (چه سالانه، چه تابستانی، چه غیرحضوری) توی حداکثر 4 تا از درس هاتون، بین 7 تا 10 باشه و شما با انتخاب خودتون از تک ماده استفاده کرده باشید، باز هم به عنوان فارغ التحصیل شناخته میشید. این یعنی قانون تک ماده واقعاً می تونه جون بخش باشه و بهتون کمک کنه که مسیر تحصیلتون رو با موفقیت به پایان برسونید.

همیشه سعی کنید نمرات خوبی بگیرید، چون نمرات بالا نه تنها مسیر فارغ التحصیلی شما را هموار می کنند، بلکه در آینده برای کنکور و ورود به دانشگاه های بدون کنکور هم تأثیر بسزایی دارند.

تأثیر تک ماده روی معدل، یه نکته مهم!

خب، تا اینجا در مورد اینکه تک ماده چی هست و چه جوری میشه ازش استفاده کرد، حسابی حرف زدیم. ولی یه نکته خیلی مهم هست که باید حتماً بهش توجه کنید: تأثیر تک ماده روی معدلتون.

وقتی شما یه درس رو با استفاده از تک ماده پاس می کنید، اون نمره پایینی که توش افتادید (مثلاً 7 یا 8) همون طور که هست، توی کارنامه تون ثبت میشه. یعنی این طور نیست که یه نمره قبولی خیالی (مثلاً 10) به جای اون نمره پایین براتون لحاظ بشه. شما فقط از امتحان مجدد اون درس معاف میشید و اجازه فارغ التحصیلی پیدا می کنید.

این یعنی نمره پایینی که با تک ماده پاس کردید، روی معدل کل شما تاثیر منفی میذاره. این موضوع به خصوص برای کسایی که قصد ادامه تحصیل توی دانشگاه های خوب رو دارن یا می خوان از طریق سوابق تحصیلی برای رشته های بدون کنکور اقدام کنن، خیلی مهمه. چون معدل دوره دوم متوسطه، نقش تعیین کننده ای توی پذیرش دانشگاه ها و حتی توی کنکور سراسری داره.

پس، با اینکه تک ماده یه راه نجاته و حسابی به کارتون میاد، سعی کنید تا جایی که میشه نمره قبولی رو با تلاش خودتون به دست بیارید. یعنی تا آخرین لحظه برای گرفتن نمره خوب بجنگید و تک ماده رو بذارید برای آخرین راه چاره. اگه نمره خوبی بگیرید، نه تنها خیالتون راحته، بلکه معدلتون هم بالا میره و کلی درب های جدید براتون باز میشه. اما اگه دیدید دیگه چاره ای نیست و مجبور شدید، نگران نباشید، تک ماده هست تا کمکتون کنه، فقط حواستون به تأثیرش روی معدل باشه.

البته اگه بعداً دیدید معدلتون پایینه و برای آینده تحصیلی تون مشکل ساز شده، می تونید از قانون ترمیم معدل استفاده کنید. این قانون بهتون اجازه میده تا نمرات درس های خاصی رو که پایین گرفته اید، دوباره امتحان بدید و معدلتون رو بهبود ببخشید. ولی خب، همیشه پیشگیری بهتر از درمانه، پس از همون اول تلاش کنید که بهترین نمره ها رو بگیرید.