نمونه دادخواست ابطال و استرداد لاشه چک

نمونه دادخواست ابطال و استرداد لاشه چک، برای مواقعی کاربرد داره که یا پول چک رو پرداخت کردید و دارنده پسش نمیده، یا چک رو بابت تضمین یا امانت صادر کردید و الان می خواهید اون رو پس بگیرید ولی دارنده امتناع می کنه و حتی ممکنه علیه چک شما اجراییه هم صادر کرده باشه. این مقاله راهنمای جامع شماست.

چک، دیگه فقط یه برگه برای پرداخت نیست؛ شده پای ثابت خیلی از معاملات و بده بستان های ما. از خرید و فروش خونه و ماشین گرفته تا یه عالمه معامله و قرارداد دیگه. ولی خب، همیشه همه چیز طبق برنامه پیش نمیره. گاهی اوقات همین چک که قرار بود کارگشا باشه، خودش میشه منشأ یه عالمه دردسر حقوقی و قضایی.

فرض کنید یه چک دادید برای تضمین یه کاری، یا یه چکی رو به عنوان امانت به کسی سپردید، یا حتی یه بدهی رو با چک پرداخت کردید ولی حالا طرف مقابل به هر دلیلی، یا لاشه چک رو بهتون پس نمیده، یا بدتر از اون، رفته از طریق دادگاه یا اداره ثبت، علیه چک شما اجراییه گرفته و حساب و کتابتون رو به هم ریخته. تو این شرایط، دونستن حقوق خودتون و اینکه چطور باید از پس این ماجرا بربیاید، واقعاً حیاتیه. اینجا قراره صفر تا صد ماجرا رو با هم بررسی کنیم تا اگه خدای نکرده تو همچین موقعیتی قرار گرفتید، بدونید باید چی کار کنید.

چک چیه و چرا گاهی دردسر میشه؟ آشنایی با تعهدات و چالش های حقوقی

راستش رو بخواید، چک تو اقتصاد ما یه جایگاه ویژه داره. همون قدر که می تونه به سرعت و سهولت معاملات کمک کنه، همون قدر هم اگه ازش درست استفاده نشه یا قوانینش رو ندونیم، می تونه کلی دردسر برامون بتراشه. اهمیت آشنایی با این موضوع دقیقاً همینه که بتونیم از حقمون دفاع کنیم و اجازه سوءاستفاده رو به کسی ندیم.

تو این مقاله، از مفهوم لاشه چک و اجراییه گرفته تا دلایل قانونی ابطال اجراییه و استرداد لاشه چک، و بعدش مراحل عملی کار رو قدم به قدم با هم مرور می کنیم. یه نمونه دادخواست کامل و حسابی هم براتون می ذاریم که راه رو براتون هموارتر کنه. پس بزن بریم تا ببینیم از این ماجرا چطوری میشه سر درآورد.

مفاهیم اولیه: لاشه چک، اجراییه و دعوای استرداد – چی به چیه؟

قبل از اینکه وارد جزئیات بشیم، بهتره اول چند تا مفهوم کلیدی رو با هم مرور کنیم تا همه چیز برامون روشن باشه و گیج نشیم. این مفاهیم پایه های اصلی بحث ما هستند.

لاشه چک چیه و چرا باید پسش بگیریم؟

خب، «لاشه چک» به زبان ساده، همون برگه فیزیکی چک بعد از اینکه تعهدش انجام شده یا وجهش پرداخت شده، هست. یعنی چی؟ یعنی وقتی شما چکی رو صادر کردید و حالا پولش رو دادید یا کاری که بابتش چک دادید تموم شده، اون برگه چک دیگه نباید دست طرف مقابل باشه. پس گرفتنش خیلی مهمه، چون اگه اون برگه دست طرف بمونه، خدای نکرده ممکنه ازش سوءاستفاده کنه و دوباره اقدام به مطالبه کنه یا حتی به شخص سومی منتقلش کنه و شما رو تو یه دردسر جدید بندازه.

پس گرفتن لاشه چک مثل گرفتن رسید از صندوق داره؛ یعنی دیگه با اون چک کاری ندارید و حساب و کتابش صاف شده. این کار از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری می کنه.

اجراییه چک یعنی چی و از کجا میاد؟

اجراییه چک یعنی اینکه اگه شما چکی رو صادر کردید و موعد پرداختش رسیده و پولش رو ندادید یا طرف مقابل ادعا می کنه که پولش رو نگرفته، دارنده چک می تونه با مراجعه به مراجع قانونی، یه دستور رسمی برای وصول وجه چک بگیره. این دستور رسمی رو میگیم «اجراییه».

اجراییه می تونه از دو مرجع صادر بشه: یا از دادگاه (یعنی دارنده از طریق دادگاه اقدام می کنه و حکم می گیره) یا از اداره اجرای اسناد رسمی ثبت (اگه چک شرایط قانونی لازم رو داشته باشه، دارنده می تونه مستقیماً بره اداره ثبت و درخواست اجراییه کنه). وقتی اجراییه صادر میشه، یعنی دارنده چک می تونه به صورت قانونی اموال شما رو توقیف کنه، حساب بانکی تون رو مسدود کنه یا حتی جلوی خروج شما از کشور رو بگیره. برای همین ابطال اجراییه خیلی حیاتیه.

فرق ابطال اجراییه با استرداد لاشه چک چیه؟

اینجا یه نکته مهم وجود داره که خیلی ها رو گیج می کنه: ابطال اجراییه با استرداد لاشه چک فرق داره، هرچند که معمولاً تو پرونده های حقوقی این دو تا خواسته با هم مطرح میشن. بگذارید اینطوری توضیح بدم:

• ابطال اجراییه: وقتی علیه چک شما یه اجراییه صادر شده (چه از دادگاه چه از اداره ثبت)، یعنی یه دستور رسمی برای وصول وجه چک تو جریان هست. «ابطال اجراییه» یعنی شما میخواید اون دستور رو لغو کنید و از ادامه عملیات اجرایی (مثل توقیف اموال یا مسدود کردن حساب) جلوگیری کنید. این خواسته بیشتر جنبه دفاعی داره، یعنی دارید از خودتون در برابر یه اقدام حقوقی دفاع می کنید.
• استرداد لاشه چک: این خواسته یعنی شما میخواید برگه فیزیکی چک رو از دست دارنده پس بگیرید. این خواسته بیشتر جنبه تهاجمی داره و شما主动انه می خواهید اون برگه رو برگردونید.

گاهی اوقات شما فقط نیاز به استرداد لاشه چک دارید، مثلاً وقتی که پول رو پرداخت کردید ولی طرف هنوز اقدامی برای اجراییه نکرده. گاهی اوقات هم فقط نیاز به ابطال اجراییه دارید، مثلاً وقتی که چک گم شده و شما نمیتونید لاشه رو پس بگیرید ولی اجراییه صادر شده. اما تو اکثر مواقع، اگه اجراییه ای صادر شده باشه و شما بخواید چک رو هم پس بگیرید، باید هر دو خواسته رو تو دادخواستتون بنویسید.

یادتون باشه، ابطال اجراییه برای متوقف کردن اقدامات قانونی فعلیه، در حالی که استرداد لاشه چک برای جلوگیری از اقدامات احتمالی آینده با همون برگه چک هست. هر دو به نوعی تکمیل کننده همدیگه هستند.

چه وقت می تونیم اجراییه چک رو باطل کنیم؟ دلایل قانونی ابطال اجراییه

خب، رسیدیم به یه بخش مهم. کی می تونیم بگیم این اجراییه که علیه ما صادر شده، اشتباهه و باید باطل بشه؟ دلایل مختلفی برای این کار وجود داره که باید با مدارک و مستندات قوی اثبات بشن. در ادامه، رایج ترین دلایل رو با هم مرور می کنیم:

چک های تضمینی یا امانی

یکی از پرتکرارترین دلایل ابطال اجراییه، مربوط به چک هایی هست که بابت تضمین یا امانت داده شدن. مثلاً برای تضمین تخلیه ملک، تضمین انجام یه پروژه، یا ضمانت حسن انجام کار. اگه اینجور چک ها بدون اینکه شرط یا تعهد اصلی زیر پا گذاشته شده باشه، به اجرا گذاشته بشن، شما می تونید برای ابطال اجراییه اقدام کنید. خیلی مهمه که ثابت کنید:

• شرطی که برای ضمانت چک گذاشته بودید، محقق نشده (یعنی شما تخلفی نکردید)
• یا اینکه اصلا خسارتی وارد نشده که دارنده چک بخواد بابتش طلبکار باشه.

تفاوت چک تضمین قرارداد و چک تضمین انجام کار: این دو تا به هم شبیهن ولی کمی فرق دارن. چک تضمین قرارداد معمولاً برای کل مدت قرارداد داده میشه، اما چک تضمین انجام کار ممکنه مربوط به یه بخش خاص از کار باشه. هر دوشون اگه بدون اثبات تخلف و خسارت به اجرا گذاشته بشن، قابل ابطال هستند.

چک بابت بدهی که پرداخت شده

این مورد کاملاً واضحه. اگه شما چکی رو برای پرداخت یه بدهی صادر کردید و حالا اون بدهی رو به صورت کامل پرداخت کرده اید (مثلاً پول رو واریز کردید، یا یه فیش واریز دارید، یا رسید کتبی دریافت کردید، یا حتی طرف مقابل خودش اقرار کرده که پول رو گرفته)، دیگه دلیلی برای به اجرا گذاشتن اون چک وجود نداره. تو این شرایط، می تونید با ارائه مدارک پرداخت، برای ابطال اجراییه اقدام کنید.

چک ربوی یا بابت معاملات غیرقانونی

گاهی اوقات چک بابت یه معامله ای صادر شده که خودش از نظر قانونی باطل و غیرمجازه، مثلاً معاملات ربوی (سود غیرقانونی) یا معاملات قماربازی یا خرید و فروش مواد مخدر و… . اگه بتونید ثابت کنید که معامله اصلی که منجر به صدور چک شده، غیرقانونی بوده، می تونید درخواست ابطال اجراییه رو بدید. البته اثبات این موارد خیلی سخته و نیاز به دلایل محکم داره.

سوءاستفاده از چک سفید امضا

تصور کنید یه چک رو سفید امضا به کسی دادید و باهاش یه توافقی داشتید که چقدر و تحت چه شرایطی پر بشه، اما طرف مقابل برخلاف اون توافق عمل کرده و مبلغ بیشتری نوشته یا تاریخی رو وارد کرده که توافق نداشتید. اگه بتونید این سوءاستفاده رو ثابت کنید (مثلاً با شهادت شهود یا پیامک و اسناد دیگه)، می تونید برای ابطال اجراییه اقدام کنید. اینجا پای خیانت در امانت هم ممکنه وسط بیاد.

چک گم شده یا دزدیده شده

اگه خدای نکرده دسته چکتون یا یه فقره چک ازتون گم یا دزدیده شده و شما سریعاً به بانک اطلاع دادید و اقدامات لازم رو انجام دادید، اما با این حال چک به دست یه نفر افتاده و اون فرد رفته اجراییه گرفته، می تونید با ارائه مدارک مربوط به مفقودی یا سرقت و اعلام به بانک، درخواست ابطال اجراییه رو بدید.

امضا یا متن چک جعلی باشه

اگه امضای روی چک، امضای شما نیست یا متن چک (مثل مبلغ یا تاریخ) جعل شده، این هم یکی از دلایل محکمه پسند برای ابطال اجراییه است. البته اینجا نیاز به کارشناسی خط و امضا دارید تا اثبات بشه.

عدم رعایت شرایط شکلی چک

چک یه سند تجاریه و برای اینکه معتبر باشه، باید یه سری شرایط شکلی رو رعایت کنه. مثلاً مبلغ باید به عدد و حروف نوشته شده باشه، تاریخ داشته باشه، امضای صادرکننده روش باشه و… . اگه چک از نظر شکلی ایرادی داشته باشه که باعث عدم اعتبارش بشه (البته نه هر ایرادی، ایرادات اساسی)، ممکنه بشه اجراییه رو باطل کرد.

وقتی که دیگه از نظر قانونی زمان زیادی گذشته باشه (مرور زمان)

تو برخی موارد خاص، اگه از تاریخ چک یا از تاریخ صدور گواهی عدم پرداختش مدت زمان زیادی گذشته باشه و دارنده اقدامی برای وصول نکرده باشه، ممکنه دعوای اجراییه با مرور زمان مواجه بشه. البته این موضوع در مورد چک های بانکی کمتر اتفاق میفته ولی در هر حال، یکی از دلایل قانونیه.

صادرکننده چک صلاحیت قانونی نداشته

این مورد کمتر پیش میاد ولی اگه کسی که چک رو صادر کرده، در زمان صدور صلاحیت قانونی برای انجام این کار رو نداشته (مثلاً صغیر بوده یا مجنون)، اجراییه صادر شده علیه اون چک می تونه باطل بشه.

کی می تونیم لاشه چک رو پس بگیریم؟ دلایل قانونی استرداد لاشه

پس گرفتن لاشه چک از نظر حقوقی خیلی مهمه، چون همونطور که گفتیم از سوءاستفاده های بعدی جلوگیری می کنه. در ادامه، به مهمترین دلایلی که شما حق دارید لاشه چک رو پس بگیرید، اشاره می کنیم:

وقتی کامل پول چک رو پرداخت کردیم

این واضح ترین حالته. وقتی شما وجه چک رو به صورت کامل به دارنده پرداخت کردید، چه نقدی، چه با واریز به حساب، یا حتی با دادن یه چک دیگه که پاس شده، دیگه دارنده حق نداره اون لاشه چک رو نگه داره و باید پسش بده. این حقتونه.

تعهد یا ضمانت تموم شده باشه

اگه چکی رو بابت تضمین یه تعهد یا ضمانت انجام کاری دادید و اون تعهد به صورت کامل انجام شده یا مدت ضمانت به پایان رسیده، دیگه دلیلی برای باقی موندن چک دست طرف مقابل وجود نداره. مثلاً چکی که بابت ضمانت تخلیه ملک داده شده، بعد از تخلیه ملک و تحویل اون، باید پس گرفته بشه.

قرارداد اصلی فسخ یا اقاله شده

خیلی وقت ها چک بابت انجام یه قرارداد یا معامله اصلی صادر میشه. اگه اون قرارداد اصلی به هر دلیلی فسخ یا اقاله (یعنی با توافق طرفین باطل) شده باشه، دیگه مبنای قانونی برای وجود چک از بین میره و شما حق دارید لاشه چک رو پس بگیرید.

چک امانی که امانت گیرنده پس نمیده

چک های امانی برای مدت یا منظور خاصی به امانت گذاشته میشن. اگه اون مدت تموم شده یا منظور از امانت گذاری برآورده شده و امانت گیرنده از پس دادن چک خودداری می کنه، شما می تونید دعوای استرداد لاشه چک رو مطرح کنید.

چک هایی که صرفاً برای رویت یا حساب وکتاب صادر شده اند

گاهی اوقات چک صرفاً برای نشون دادن اعتبار مالی یا برای انجام یه حساب وکتاب داخلی و بدون قصد واقعی پرداخت صادر میشه. اگه بتونید ثابت کنید که قصد واقعی پرداخت نبوده و توافق بر این بوده که چک به شما برگردانده بشه، می تونید درخواست استرداد رو مطرح کنید.

گام به گام تا پس گرفتن حقمون: مراحل عملی ابطال اجراییه و استرداد لاشه چک

خب، تا اینجا با مفاهیم و دلایل حقوقی آشنا شدیم. حالا وقتشه که ببینیم عملاً باید چی کار کنیم. این مراحل رو قدم به قدم دنبال کنید:

قدم اول: مدارک و شواهد رو جمع کنید

مثل همیشه تو کارهای حقوقی، مدرک حرف اول رو می زنه. هرچی دلیل و سند محکمه پسندتری داشته باشید، شانس موفقیتتون بیشتره. این مدارک می تونن شامل موارد زیر باشن:

• قراردادها، تفاهم نامه ها و صورتجلسات: اگه چک بابت یه قرارداد صادر شده، اصل یا کپی مصدق قرارداد (یعنی کپی برابر اصل شده) حتماً لازمه.
• رسیدهای پرداخت: اگه وجه چک رو پرداخت کردید، فیش واریزی، رسید بانکی، یا رسید کتبی دریافت وجه رو آماده کنید.
• اظهارنامه های قبلی: اگه قبلاً برای استرداد چک اظهارنامه فرستادید، کپی برابر اصل شده اون رو هم بذارید.
• شهادت شهود: اگه کسی شاهد بوده که چک بابت چی داده شده یا وجهش پرداخت شده، مشخصاتش رو یادداشت کنید.
• نتایج کارشناسی: مثلاً اگه ادعای جعل امضا دارید، نظریه کارشناس خط و امضا لازمه.
• مدارک مربوط به مفقودی یا سرقت چک: گزارش پلیس، نامه به بانک و… .

قدم دوم: اگه لازم شد اظهارنامه بفرستید (برای پس گرفتن لاشه)

برای دعوای استرداد لاشه چک، معمولاً توصیه میشه که قبل از ثبت دادخواست، یه اظهارنامه رسمی به دارنده چک ارسال کنید و ازش بخواید که لاشه چک رو بهتون پس بده. این کار چند تا مزیت داره:

• اولاً نشون میده که شما قصد دوستانه برای حل مشکل رو داشتید.
• ثانیاً می تونه یه مدرک محکم باشه برای اثبات اینکه دارنده چک از پس دادن اون امتناع کرده و ممکنه بعداً به درد دعوای خیانت در امانت هم بخوره.

یه نمونه مختصر اظهارنامه می تونه اینطوری باشه:

خواهان: (مشخصات کامل شما)
خوانده: (مشخصات کامل دارنده چک)
موضوع: درخواست استرداد لاشه چک

با سلام و احترام،
بدین وسیله به اطلاع می رساند که اینجانب [نام و نام خانوادگی شما]، یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک] ریال را بابت [دلیل صدور چک، مثلاً تضمین قرارداد شماره ...] در اختیار جنابعالی قرار داده بودم.
از آنجا که [دلیل استرداد، مثلاً تعهدات اینجانب طبق قرارداد مذکور به صورت کامل انجام گردیده است / وجه چک به شماره ...]، لذا خواهشمند است در اسرع وقت نسبت به استرداد لاشه چک فوق الذکر به اینجانب اقدام فرمایید. در صورت عدم استرداد، اینجانب ناچار به طرح دعوای حقوقی خواهم بود.

قدم سوم: برید سراغ دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

بعد از جمع آوری مدارک و در صورت لزوم ارسال اظهارنامه، دیگه وقتشه که دعوای حقوقی رو شروع کنید. برای این کار باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. اونجا می تونید دادخواستتون رو ثبت کنید. البته قبلش باید دادخواست رو به درستی تنظیم کرده باشید.

قدم چهارم: دادخواست رو حسابی بنویسید (چطوری؟)

نوشتن دادخواست، خصوصاً برای اینجور پرونده ها، خیلی مهمه. حتی یه کلمه اشتباه می تونه روند پرونده رو عوض کنه. دادخواست باید شامل این موارد باشه:

• خواهان: شما (یا وکیلتون).
• خوانده: کسی که لاشه چک دستشه یا علیه شما اجراییه گرفته.
• وکیل: اگه وکیل دارید، مشخصات وکیل.
• خواسته تون چی باشه؟ اینجا باید دقیقاً مشخص کنید چی می خواید. معمولاً چند تا خواسته با هم مطرح میشه:
  1. ابطال اجراییه شماره [شماره اجراییه] صادره از [مرجع صادرکننده] به دلیل [دلیل ابطال].
  2. صدور دستور موقت مبنی بر توقف عملیات اجرایی (شامل لغو ممنوع الخروجی و مسدودی حساب).
  3. الزام خوانده به استرداد لاشه چک/چک ها به شماره های [شماره چک ها].
  4. مطالبه خسارات دادرسی (شامل حق الوکاله، هزینه های دادرسی و…).
• مدارک و دلایل (منضمات): یه لیست کامل از تمام مدارکی که تو قدم اول جمع کردید.
• شرح دادخواست: این بخش، قصه پرونده شماست. باید به صورت واضح و منطقی توضیح بدید که چه اتفاقی افتاده، چک چرا صادر شده، تعهد شما انجام شده یا شرط محقق نشده، و چرا الان حق دارید لاشه چک رو پس بگیرید یا اجراییه رو باطل کنید.

قدم پنجم: درخواست دستور موقت برای توقف عملیات اجرایی

اگه علیه چک شما اجراییه صادر شده و مثلاً حسابتون مسدود شده یا ممنوع الخروج هستید، خیلی مهمه که همزمان با دادخواست اصلی، یه درخواست «دستور موقت» هم برای توقف عملیات اجرایی مطرح کنید. دادگاه اگه ببینه که ادامه عملیات اجرایی می تونه ضرر جبران ناپذیری به شما بزنه (مثلاً مانع از سفر ضروری شما بشه یا به کسب وکارتون آسیب بزنه)، می تونه دستور موقت صادر کنه. البته برای صدور دستور موقت معمولاً باید یه مبلغی رو به عنوان تأمین خواسته (مثلاً معادل وجه چک) به صندوق دادگستری واریز کنید تا اگه بعداً ادعای شما ثابت نشد، طرف مقابل از اون مبلغ ضرر و زیانش رو بگیره.

کدوم دادگاه باید رسیدگی کنه؟

معمولاً دعوای ابطال اجراییه و استرداد لاشه چک، تو دادگاه عمومی حقوقی رسیدگی میشه. اما اینکه کدوم دادگاه عمومی حقوقی؟ بستگی داره:

• محل اقامت خوانده: اغلب اوقات دادگاهی صالح به رسیدگیه که خوانده (یعنی کسی که چک دستشه یا علیه شما اجراییه گرفته) اونجا زندگی می کنه.
• محل صدور چک: تو بعضی موارد خاص، دادگاهی که چک در حوزه قضایی اون صادر شده هم می تونه صالح باشه.

تو اینجور پرونده ها، اگه شک دارید، بهتره با یه وکیل مشورت کنید تا دادخواست رو تو دادگاه صالح ثبت کنید.

یه نمونه دادخواست کامل برای ابطال اجراییه و استرداد لاشه چک

خب، حالا که مراحل رو دونستیم، وقتشه یه نمونه دادخواست عملی رو با هم ببینیم. این نمونه رو می تونید برای پرونده خودتون شخصی سازی کنید. فقط حواستون باشه که هر پرونده ای شرایط خاص خودشو داره و مشاوره با وکیل همیشه بهترین کاره.

عنوان دادخواست

دادخواست ابطال اجراییه و توقف عملیات اجرایی چک به دلیل تضمینی بودن و درخواست استرداد لاشه چک

مشخصات خواهان، خوانده و وکیل

عنوان	مشخصات
خواهان	خانم/آقای: [نام و نام خانوادگی]، کد ملی: [کد ملی]، به نشانی: [آدرس کامل]
خوانده	شرکت: [نام شرکت] (در صورت شخص حقوقی) / خانم/آقای: [نام و نام خانوادگی] (در صورت شخص حقیقی)، شناسه ملی/کد ملی: [شناسه ملی/کد ملی]، به نشانی: [آدرس کامل]
وکیل خواهان	خانم/آقای: [نام و نام خانوادگی وکیل]، کد ملی: [کد ملی وکیل]، به نشانی: [آدرس کامل دفتر وکیل] (در صورت داشتن وکیل)

خواسته

با احترام، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح ذیل از محضر محترم دادگاه است:

1. صدور دستور موقت مبنی بر توقف عملیات اجرایی صادره از [مرجع صادرکننده اجراییه، مثلاً اداره چهارم اجرای اسناد رسمی تهران] به شماره اجراییه [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه]، شامل لغو ممنوع الخروجی و مسدودی حساب های بانکی خواهان.
2. صدور حکم بر ابطال اجراییه فوق الذکر به دلیل تضمینی بودن چک و عدم تحقق شرایط مطالبه.
3. صدور حکم بر الزام خوانده به استرداد لاشه یک فقره چک به شماره [شماره چک]، مورخ [تاریخ چک]، به مبلغ [مبلغ چک] ریال، عهده بانک [نام بانک]، شعبه [نام شعبه].
4. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های دادرسی، کارشناسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه های قانونی) از خوانده.

دلایل و منضمات

مدارکی که به دادخواست پیوست شده و به عنوان دلایل ارائه می شوند:

1. تصویر مصدق قرارداد/صورتجلسه/تفاهم نامه (مثلاً قرارداد عاملیت فروش به شماره ۰۱ مورخ ۱۳۹۵/۱۱/۱۲).
2. تصویر مصدق اجراییه ثبتی/بانکی/دادگاهی به شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه].
3. تصویر مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال] (در صورت وجود).
4. تصویر مصدق اسناد واریز وجه یا گواهی ایفای تعهد (در صورت پرداخت وجه یا انجام تعهد).
5. استشهاد محلی/شهادت شهود (در صورت لزوم).
6. ارجاع به کارشناسی (در صورت نیاز به بررسی فنی، حسابداری یا خط و امضا).
7. تصویر مصدق وکالت نامه (در صورت داشتن وکیل).
8. کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح دادخواست (نمونه کامل روایت پرونده)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]،

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار عالی می رساند: اینجانب [نام خواهان] (یا: موکل اینجانب، خانم/آقای [نام موکل])، در تاریخ [تاریخ] طی قراردادی به شماره [شماره قرارداد] با خوانده محترم، [نام خوانده/شرکت]، بابت [توضیح هدف قرارداد، مثلاً همکاری تحت عنوان عاملیت فروش محصولات]، اقدام به انعقاد قرارداد نموده است.

بر اساس ماده [شماره ماده] از قرارداد مذکور، یک فقره چک به شماره [شماره چک]، مورخ [تاریخ چک]، به مبلغ [مبلغ چک] ریال، عهده بانک [نام بانک]، شعبه [نام شعبه]، به عنوان تضمین [هدف تضمین، مثلاً تضمین حسن انجام کار / تضمین ایفای تعهدات قراردادی] در اختیار خوانده محترم قرار گرفت. تأکید می شود که این چک صرفاً جنبه تضمینی داشته و مبلغ آن به هیچ عنوان بابت پرداخت بدهی یا انجام معامله ای نبوده است و صرفاً برای اطمینان خاطر خوانده از انجام تعهدات از سوی اینجانب صادر گردیده است.

با وجود اینکه [توضیح دهید که تعهد شما انجام شده یا شرایط تحقق تضمین پیش نیامده، مثلاً: کلیه تعهدات قراردادی اینجانب به صورت کامل و دقیق انجام گردیده و هیچ گونه تخلفی از مفاد قرارداد صورت نگرفته است / مدت قرارداد به پایان رسیده و هیچ خسارتی به خوانده وارد نشده است]، خوانده محترم متأسفانه بدون در نظر گرفتن ماهیت تضمینی چک و بدون اثبات هرگونه تخلف یا ورود خسارت در مرجع صالح قضایی، اقدام به مطالبه وجه چک مذکور نموده و سپس از طریق [مرجع صادرکننده اجراییه، مثلاً اداره چهارم اجرای اسناد رسمی تهران]، تقاضای صدور اجراییه به شماره [شماره اجراییه] را نموده است.

در پی صدور این اجراییه، متأسفانه حساب های بانکی اینجانب مسدود و ممنوع الخروجی صادر گردیده که این امر موجب اخلال جدی در امور مالی و زندگی شخصی و شغلی اینجانب شده است. (اگر ممنوع الخروجی هستید، حتماً به نیازتان به سفر اشاره کنید: به عنوان مثال، از آنجا که اینجانب [شغل/وضعیت، مثلاً تاجر هستم و نیاز مبرم به سفرهای بین المللی برای کسب وکارم دارم / دانشجو هستم و جهت امور پژوهشی و شرکت در مجامع بین المللی نیاز به خروج از کشور دارم]، لذا توقف عملیات اجرایی و لغو ممنوع الخروجی برای اینجانب از اهمیت بالایی برخوردار است.)

بر اساس اصول حقوقی و رویه قضایی، چک های تضمینی صرفاً پس از اثبات تخلف و ورود خسارت در محاکم قضایی قابل مطالبه هستند و دارنده نمی تواند بدون اثبات این موارد، اقدام به وصول چک نماید. در مورد پرونده حاضر، هیچ دلیلی مبنی بر تخلف اینجانب یا ورود خسارت به خوانده وجود ندارد و ایشان نیز تاکنون در هیچ محکمه ای این موارد را اثبات نکرده اند.

لذا با توجه به مراتب فوق و با عنایت به ماهیت تضمینی چک، عدم تحقق شرط مطالبه، و نیاز فوری به توقف عملیات اجرایی جهت رفع ضرر و زیان وارده، از ریاست محترم دادگاه استدعا دارم:

1. ابتدا با صدور دستور موقت، عملیات اجرایی را متوقف و نسبت به لغو ممنوع الخروجی و مسدودی حساب های بانکی اینجانب اقدام فرمایند.
2. سپس با رسیدگی شایسته به ماهیت دعوا، حکم بر ابطال اجراییه صادره و الزام خوانده به استرداد لاشه چک مذکور را صادر فرمایند.
3. و در نهایت، خوانده را به پرداخت کلیه خسارات دادرسی در حق اینجانب محکوم نمایند.

پیشاپیش از بذل توجه و عنایت قضایی آن مقام محترم، کمال تشکر و امتنان را دارم.

با احترام فراوان،

نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل خواهان

نکات مهم در استفاده از نمونه:

این نمونه فقط یک قالب کلی است و باید با جزئیات پرونده شما تطبیق داده شود. حتماً قبل از ثبت دادخواست، با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا از صحت و کامل بودن دلایل و خواسته هایتان مطمئن شوید. گاهی اوقات یک تغییر کوچک در شرایط پرونده، نیاز به تغییرات اساسی در متن دادخواست دارد.

اگه لاشه چک رو پس ندادن چی میشه؟ خیانت در امانت و مسئولیت هاش

یکی از بزرگترین نگرانی ها بعد از پرداخت وجه چک یا پایان یافتن تعهد، اینه که دارنده چک از پس دادن لاشه خودداری کنه. این خودداری می تونه عواقب حقوقی جدی برای دارنده چک داشته باشه، از جمله جرم «خیانت در امانت».

ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی چی میگه؟

ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی به صراحت می گه: هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته، چک، سند، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود ننماید، عمل وی خیانت در امانت بوده و به حبس از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.

دیدید؟ این ماده دقیقاً شامل لاشه چک هم میشه. اگه شما چک رو به عنوان امانت یا برای یه منظور خاص به کسی دادید و قرار بوده بعد از انجام اون منظور یا گذشت زمان، چک به شما برگردونده بشه، اما دارنده چک از پس دادنش خودداری می کنه، ممکنه مرتکب جرم خیانت در امانت شده باشه.

چطوری ثابت کنیم که دارنده چک خیانت در امانت کرده؟

اثبات جرم خیانت در امانت نیاز به چند رکن داره:

1. سند (لاشه چک) به دارنده سپرده شده باشه.
2. قرارداد یا توافقی برای استرداد یا مصرف معین وجود داشته باشه. یعنی چک بهش امانت داده شده یا برای انجام کاری بهش سپرده شده و قرار بوده بعداً برگردونده بشه.
3. دارنده چک از پس دادن (استرداد) اون امتناع کرده باشه. (همینجا اظهارنامه ای که فرستادید، خیلی به دردتون می خوره!)
4. قصد اضرار به شما وجود داشته باشه. یعنی دارنده چک عمداً و با علم به اینکه شما ضرر می کنید، چک رو پس نداده.

با جمع آوری مدارک مثل اظهارنامه، قرارداد اصلی، شهادت شهود، پیامک ها یا هر مدرک دیگه ای که نشون بده چک به عنوان امانت یا تضمین داده شده و قرار بوده پس داده بشه و دارنده امتناع کرده، می تونید این جرم رو ثابت کنید.

مجازات قانونی خیانت در امانت چیه؟

همونطور که تو ماده ۶۷۴ دیدیم، مجازات این جرم ۶ ماه تا ۳ سال حبس هست. پس اگه کسی از پس دادن لاشه چک شما امتناع کرد، علاوه بر دعوای حقوقی استرداد لاشه چک، می تونید از طریق دادسرای عمومی و انقلاب، شکوائیه کیفری با عنوان «خیانت در امانت» هم علیهش مطرح کنید.

اگه چک به دست یه نفر دیگه افتاد، صادرکننده چه مسئولیتی داره؟

این یکی از دلایل اصلی برای اهمیت پس گرفتن لاشه چک هست. اگه دارنده اولیه چک، بعد از اینکه باید چک رو به شما پس می داد، اون رو به شخص ثالثی منتقل کنه، اون وقت اوضاع کمی پیچیده میشه. تو این حالت، شخص ثالثی که چک رو در اختیار داره (و از جزئیات قرارداد اولیه شما خبر نداره)، می تونه وجه چک رو از شما مطالبه کنه. شما نمی تونید در برابر شخص ثالث، به اینکه قبلاً پول رو پرداخت کردید یا چک تضمینی بوده استناد کنید. تو این وضعیت، شما باید پول رو به دارنده سوم پرداخت کنید و بعداً از دارنده اولیه چک (که خیانت در امانت کرده) مطالبه ضرر و زیان کنید.

برای همین، هیچ وقت از پس گرفتن لاشه چک غافل نشید!

نظرات حقوقی و آرای مهم در مورد ابطال و استرداد چک

تو مسائل حقوقی، علاوه بر قوانین، نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور هم خیلی مهم هستند. اینها راهنمایی هایی هستند که قضات برای تصمیم گیری تو پرونده های مشابه ازشون استفاده می کنند.

نظریه های مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه

اداره حقوقی قوه قضاییه تو پاسخ به سوالات حقوقی مختلف، نظریه هایی صادر می کنه که می تونن به روشن شدن ابهامات کمک کنن. چند مورد مرتبط با استرداد لاشه چک:

• نظریه شماره ۱۰۴۶/۷: این نظریه می گه که دارنده چک در هر حال حق مراجعه به صادرکننده رو داره. یعنی حتی اگه چک از شما دزدیده شده باشه و اعلام مفقودی کرده باشید، باز هم دارنده جدید چک (اگه اثبات بشه که از سوءنیت دارنده قبلی خبر نداشته) می تونه از شما طلب کنه. این نظریه نشون میده که چقدر پس گرفتن لاشه چک مهمه.
• نظریه شماره ۸۹۳۵/۷: این نظریه ضابطه تشخیص دعاوی مالی از غیرمالی رو روشن می کنه و می گه که ملاک، نتیجه حاصله از دعواست. بر این اساس، دعوای استرداد لاشه چک، یک دعوای غیرمالی محسوب میشه. این موضوع تو بحث هزینه دادرسی اهمیت پیدا می کنه.

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور

آرای وحدت رویه، آرایی هستند که توسط هیئت عمومی دیوان عالی کشور صادر میشن و برای تمام دادگاه ها و شعب دیوان عالی کشور لازم الاتباع هستند. این آرا برای ایجاد رویه واحد قضایی صادر میشن. اگه در مورد ابطال اجراییه یا استرداد لاشه چک، رای وحدت رویه خاصی وجود داشته باشه، اون رای می تونه سرنوشت ساز باشه. معمولاً این آرا بیشتر به مباحث کلی تری مثل ماهیت چک تضمینی یا صلاحیت دادگاه ها می پردازند.

سخن پایانی و چندتا توصیه مهم

تا اینجا حسابی با هم گشتیم و از صفر تا صد ماجرای دادخواست ابطال و استرداد لاشه چک رو بررسی کردیم. دیدید که چقدر این موضوع پیچیده و پر از ظرافته، و چقدر دونستن جزئیاتش می تونه براتون حیاتی باشه.

یادتون باشه:

• اهمیت لاشه چک: پس گرفتن برگه فیزیکی چک بعد از انجام تعهد یا پرداخت، از ده ها مشکل بعدی جلوگیری می کنه.
• دلایل ابطال و استرداد: از تضمینی بودن و امانی بودن چک گرفته تا پرداخت وجه و فسخ قرارداد، همه می تونن دلایل محکمی برای خواسته شما باشن.
• گام به گام تا احقاق حق: جمع آوری مدارک، ارسال اظهارنامه (اگه لازم بود)، تنظیم دقیق دادخواست و درخواست دستور موقت، مراحل کلیدی کار شما هستند.
• پیامدهای قانونی: اگه کسی لاشه چک رو پس نده، ممکنه مرتکب جرم خیانت در امانت شده باشه و پیگرد کیفری داشته باشه.

حالا دیگه می دونید که اگه تو همچین موقعیتی قرار گرفتید، نباید دست روی دست بگذارید. ولی خب، همونطور که بارها تأکید کردیم، پرونده های حقوقی مثل اثر انگشت، منحصر به فردند و هر کدوم قلق خودشون رو دارن. یه اشتباه کوچک تو تنظیم دادخواست یا ارائه مدارک، می تونه زحمتتون رو به باد بده.

به همین خاطر، بهترین و عاقلانه ترین کار اینه که قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل متخصص تو حوزه اسناد تجاری و دعاوی چک مشورت کنید. یه وکیل با تجربه می تونه بر اساس شرایط خاص پرونده شما، بهترین راه حل رو بهتون نشون بده، تو جمع آوری مدارک کمکتون کنه، دادخواست رو به بهترین شکل ممکن تنظیم کنه و گام به گام کنارتون باشه تا به حقتون برسید. یادتون باشه، «کار را به کاردان بسپارید» تا هم تو وقتتون صرفه جویی بشه و هم خیالتون راحت باشه که بهترین نتیجه رو می گیرید.