معرفی میوه های مضر برای کم کاری تیروئید

 

تأثیر میوه ها بر کم کاری تیروئید : بررسی علمی و پزشکی

برخلاف تصور رایج مبنی بر وجود میوه های مضر برای کم کاری تیروئید واقعیت علمی کمی پیچیده تر است. هیچ میوه ای به تنهایی برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مضر نیست اما برخی از میوه ها حاوی ترکیباتی هستند که می توانند در جذب داروهای تیروئید اختلال ایجاد کنند یا به طور بالقوه بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند به ویژه در صورت مصرف بیش از حد یا در شرایط خاص. در این مقاله جامع به بررسی علمی این موضوع می پردازیم و به شما کمک می کنیم تا با دیدگاهی آگاهانه و مبتنی بر شواهد رژیم غذایی مناسبی را برای مدیریت کم کاری تیروئید خود انتخاب کنید.

کم کاری تیروئید چیست؟ تعریف و معرفی علمی

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم وضعیتی پزشکی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون های تیروئیدی تولید نمی کند. غده تیروئید یک غده پروانه ای شکل کوچک در جلوی گردن نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می کند. هورمون های تیروئید به ویژه تیروکسین (T۴) و تری یدوتیرونین (T۳) تقریباً بر تمام عملکردهای سلولی بدن تأثیر می گذارند از جمله سرعت ضربان قلب دمای بدن متابولیسم کالری و عملکرد سیستم عصبی.

در کم کاری تیروئید کاهش سطح هورمون های تیروئید منجر به کند شدن فرآیندهای متابولیکی بدن می شود. این وضعیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله :

• بیماری خودایمنی هاشیموتو : شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله کرده و آن را تخریب می کند.
• ید ناکافی در رژیم غذایی : ید یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون های تیروئید است. کمبود ید می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود به ویژه در مناطقی که ید به طور معمول به نمک اضافه نمی شود.
• درمان پرکاری تیروئید : درمان هایی مانند ید رادیواکتیو یا جراحی برای پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) می توانند در برخی موارد منجر به کم کاری تیروئید شوند.
• داروها : برخی داروها مانند لیتیوم و آمیودارون می توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند و باعث کم کاری تیروئید شوند.
• مشکلات مادرزادی : در برخی موارد نوزادان با غده تیروئید ناقص یا بدون غده تیروئید به دنیا می آیند (کم کاری تیروئید مادرزادی).
• اختلالات غده هیپوفیز : غده هیپوفیز هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید می کند که غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئید تحریک می کند. مشکلات در غده هیپوفیز می تواند منجر به کم کاری تیروئید ثانویه شود.

علائم و نشانه های کم کاری تیروئید

علائم کم کاری تیروئید می تواند بسیار متنوع باشد و در مراحل اولیه ممکن است خفیف و غیر اختصاصی باشند. به همین دلیل تشخیص کم کاری تیروئید در مراحل اولیه می تواند چالش برانگیز باشد. با پیشرفت بیماری علائم معمولاً آشکارتر می شوند. برخی از علائم و نشانه های شایع کم کاری تیروئید عبارتند از :

• خستگی و بی حالی : احساس خستگی مداوم و کمبود انرژی حتی پس از استراحت کافی.
• افزایش وزن غیر قابل توضیح : افزایش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا سطح فعالیت بدنی.
• یبوست : کاهش حرکات روده و یبوست مزمن.
• خشکی پوست و مو : پوست خشک خشن و پوسته پوسته و موهای خشک و شکننده.
• حساسیت به سرما : احساس سرما بیش از حد معمول حتی در هوای گرم.
• درد عضلات و مفاصل : درد گرفتگی و ضعف عضلات و مفاصل.
• افسردگی و مشکلات حافظه : احساس غم و اندوه کاهش تمرکز و مشکلات حافظه.
• نامنظمی قاعدگی در زنان : تغییر در چرخه قاعدگی خونریزی شدیدتر یا نامنظم.
• ضربان قلب کند : کاهش ضربان قلب (برادی کاردی).
• تورم صورت و بدن : پف کردگی صورت به خصوص اطراف چشم ها و تورم در دست ها و پاها.
• گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید) : در برخی موارد غده تیروئید بزرگ می شود و به صورت یک توده در جلوی گردن قابل لمس یا مشاهده است.

توجه به این نکته ضروری است که این علائم می توانند ناشی از شرایط پزشکی دیگر نیز باشند. بنابراین در صورت تجربه هر یک از این علائم مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.

تشخیص کم کاری تیروئید : روش های علمی و پزشکی

تشخیص کم کاری تیروئید معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی بررسی تاریخچه پزشکی و آزمایش خون انجام می شود.

• معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی : پزشک در مورد علائم سابقه پزشکی و داروهای مصرفی شما سؤال خواهد کرد و غده تیروئید را از نظر اندازه و هرگونه ناهنجاری معاینه می کند.
• آزمایش خون هورمون محرک تیروئید (TSH) : این مهم ترین آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید است. TSH توسط غده هیپوفیز تولید می شود و غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئید تحریک می کند. در کم کاری تیروئید اولیه (مشکل در خود غده تیروئید) سطح TSH معمولاً افزایش می یابد زیرا غده هیپوفیز سعی می کند غده تیروئید را برای تولید هورمون های بیشتر تحریک کند.
• آزمایش خون هورمون تیروکسین (T۴) : این آزمایش سطح هورمون T۴ را در خون اندازه گیری می کند. در کم کاری تیروئید سطح T۴ معمولاً کاهش می یابد.
• آزمایش خون تری یدوتیرونین (T۳) : این آزمایش سطح هورمون T۳ را در خون اندازه گیری می کند. سطح T۳ نیز ممکن است در کم کاری تیروئید کاهش یابد اما آزمایش T۴ معمولاً برای تشخیص کافی است.
• آزمایش آنتی بادی های تیروئید : در صورتی که پزشک به بیماری خودایمنی هاشیموتو مشکوک باشد ممکن است آزمایش آنتی بادی های تیروئید (مانند آنتی بادی های پراکسیداز تیروئید یا TPOAb و آنتی بادی های تیروگلوبولین یا TgAb) را تجویز کند. وجود این آنتی بادی ها از تشخیص هاشیموتو حمایت می کند.
• سایر آزمایش ها : در موارد نادر یا پیچیده پزشک ممکن است آزمایش های دیگری مانند اسکن تیروئید یا سونوگرافی تیروئید را برای بررسی ساختار و عملکرد غده تیروئید تجویز کند.

تشخیص دقیق کم کاری تیروئید بر اساس تفسیر نتایج آزمایش خون در کنار علائم بالینی و تاریخچه پزشکی بیمار انجام می شود.

درمان کم کاری تیروئید : رویکردهای دارویی و پزشکی

درمان اصلی کم کاری تیروئید جایگزینی هورمون تیروئید از دست رفته با استفاده از داروی لووتیروکسین است. لووتیروکسین یک هورمون مصنوعی T۴ است که به صورت قرص خوراکی مصرف می شود.

• لووتیروکسین (Levothyroxine) : این دارو مشابه هورمون T۴ طبیعی است که توسط غده تیروئید تولید می شود. لووتیروکسین به طور موثر سطح هورمون تیروئید را در بدن به حالت طبیعی باز می گرداند و علائم کم کاری تیروئید را بهبود می بخشد. دوز لووتیروکسین به صورت فردی و بر اساس سطح TSH بیمار تنظیم می شود. معمولاً درمان با دوز پایین شروع شده و به تدریج افزایش می یابد تا سطح TSH به محدوده طبیعی برسد.
• نظارت و تنظیم دوز : پس از شروع درمان با لووتیروکسین پزشک به طور منظم سطح TSH را با آزمایش خون بررسی می کند تا دوز دارو را به درستی تنظیم کند. معمولاً آزمایش TSH هر ۶ تا ۸ هفته در ابتدای درمان و سپس سالانه یا طبق نظر پزشک تکرار می شود.
• مصرف صحیح دارو : لووتیروکسین باید صبح ناشتا حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از صبحانه و سایر داروها مصرف شود. مصرف دارو همراه با غذا یا سایر داروها می تواند در جذب آن اختلال ایجاد کند.
• درمان مادام العمر : کم کاری تیروئید معمولاً یک بیماری مزمن است و درمان با لووتیروکسین معمولاً مادام العمر است. قطع خودسرانه دارو می تواند منجر به بازگشت علائم کم کاری تیروئید شود.

در موارد نادر ممکن است از ترکیبات T۴ و T۳ یا داروهای تیروئید طبیعی (خشک شده) استفاده شود اما لووتیروکسین همچنان درمان استاندارد و ارجح برای کم کاری تیروئید است.

میوه ها و کم کاری تیروئید : نقش تغذیه و احتیاطات لازم

همانطور که در ابتدا ذکر شد هیچ میوه ای به طور مطلق برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مضر نیست. با این حال برخی از میوه ها حاوی ترکیباتی به نام گواتروژن ها هستند که می توانند در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کنند به ویژه در صورت مصرف بیش از حد و در افراد با کمبود ید.

گواتروژن ها موادی هستند که می توانند با جذب ید توسط غده تیروئید تداخل داشته باشند و در نتیجه تولید هورمون های تیروئید را کاهش دهند. برخی از میوه ها و سبزیجات خانواده کلمیان (مانند کلم بروکلی گل کلم کلم بروکسل کلم پیچ شلغم و خردل) به طور طبیعی حاوی گواتروژن هستند. میوه هایی مانند هلو گلابی و توت فرنگی نیز حاوی مقادیر کمتری گواتروژن هستند.

نکات مهم در مورد مصرف میوه های گواتروژن دار :

• میزان مصرف : مصرف متعادل و متنوع میوه ها به طور کلی برای سلامتی مفید است و جای نگرانی برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید که دارو مصرف می کنند وجود ندارد. مشکلات معمولاً زمانی رخ می دهند که مقدار بسیار زیادی از این میوه ها به صورت خام و به طور منظم مصرف شوند به ویژه در افرادی که کمبود ید دارند.
• پخت و پز : پختن میوه ها و سبزیجات گواتروژن دار مانند بخارپز کردن یا آب پز کردن می تواند تا حد زیادی میزان گواتروژن ها را کاهش دهد. حرارت باعث غیرفعال شدن آنزیم های گواتروژن زا می شود.
• تأمین ید کافی : مصرف کافی ید در رژیم غذایی از طریق نمک یددار غذاهای دریایی و مکمل های ید (در صورت نیاز و با توصیه پزشک) می تواند اثرات گواتروژن ها را کاهش دهد.
• مصرف داروی لووتیروکسین : برای افرادی که تحت درمان با لووتیروکسین هستند دارو جایگزین هورمون تیروئید از دست رفته می شود و مصرف متعادل میوه های گواتروژن دار معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. با این حال مهم است که دارو را به درستی و طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• تداخل با جذب دارو : برخی میوه ها و غذاها از جمله گریپ فروت و آب گریپ فروت می توانند با جذب لووتیروکسین تداخل داشته باشند. توصیه می شود از مصرف گریپ فروت و آب گریپ فروت همزمان با مصرف لووتیروکسین خودداری کنید و بین مصرف آن ها فاصله زمانی حداقل ۴ ساعته رعایت شود.

به طور خلاصه برای اکثر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید که تحت درمان هستند و ید کافی دریافت می کنند نیازی به حذف کامل میوه های گواتروژن دار از رژیم غذایی نیست. با رعایت اعتدال پختن میوه ها و سبزیجات گواتروژن دار و مصرف داروی لووتیروکسین طبق دستور پزشک می توان از فواید تغذیه ای میوه ها بهره مند شد و در عین حال از هرگونه اثر منفی احتمالی بر عملکرد تیروئید جلوگیری کرد.

میوه های حاوی گواتروژن : بررسی علمی و میزان مصرف مجاز

همانطور که گفته شد برخی میوه ها حاوی گواتروژن هستند. میزان گواتروژن ها در میوه ها معمولاً کمتر از سبزیجات خانواده کلمیان است. میوه هایی که به طور معمول به عنوان منابع گواتروژن در نظر گرفته می شوند عبارتند از :

• هلو : حاوی گواتروژن رزورسینول است.
• گلابی : حاوی گواتروژن آربرین است.
• توت فرنگی : حاوی مقادیر کمی گواتروژن است.

میزان مصرف مجاز :

• مصرف متعادل : برای اکثر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مصرف متعادل این میوه ها در حد ۱ تا ۲ واحد در روز (مثلاً یک عدد هلو یا گلابی متوسط یا یک فنجان توت فرنگی) مشکلی ایجاد نمی کند.
• تنوع در رژیم غذایی : تنوع در رژیم غذایی و مصرف انواع مختلف میوه ها و سبزیجات به جای تمرکز بر مصرف زیاد یک نوع خاص توصیه می شود.
• پختن : در صورت تمایل به مصرف بیشتر میوه های گواتروژن دار پختن آن ها می تواند میزان گواتروژن ها را کاهش دهد.
• توجه به علائم : در صورت مشاهده هرگونه علامت جدید یا تشدید علائم کم کاری تیروئید پس از مصرف میوه های گواتروژن دار بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

میوه هایی که معمولاً به عنوان بی خطر برای تیروئید در نظر گرفته می شوند :

بسیاری از میوه ها فاقد گواتروژن های قابل توجه هستند و برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بی خطر محسوب می شوند از جمله :

• سیب
• موز
• انواع توت ها (به جز توت فرنگی در مقادیر زیاد)
• مرکبات (پرتقال نارنگی لیمو)
• انگور
• انبه
• کیوی
• آناناس

مصرف این میوه ها به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید توصیه می شود.

تداخل میوه ها با داروهای تیروئید : نکاتی برای مصرف صحیح

همانطور که اشاره شد گریپ فروت و آب گریپ فروت می توانند با جذب لووتیروکسین تداخل داشته باشند. این تداخل به دلیل ترکیبات موجود در گریپ فروت است که می توانند فعالیت آنزیم های کبدی را که در متابولیسم داروها نقش دارند مهار کنند. این مهار می تواند منجر به کاهش جذب لووتیروکسین از روده شود و در نتیجه اثربخشی دارو را کاهش دهد.

توصیه های مهم برای جلوگیری از تداخل میوه ها با داروهای تیروئید :

• فاصله زمانی : بین مصرف لووتیروکسین و مصرف گریپ فروت یا آب گریپ فروت حداقل ۴ ساعت فاصله زمانی رعایت کنید. بهتر است لووتیروکسین را صبح ناشتا مصرف کنید و گریپ فروت را در زمان دیگری از روز میل کنید.
• سایر داروها و غذاها : علاوه بر گریپ فروت برخی دیگر از داروها و غذاها نیز می توانند با جذب لووتیروکسین تداخل داشته باشند از جمله مکمل های آهن و کلسیم آنتی اسیدها و برخی غذاهای غنی از فیبر. برای اطمینان از جذب مناسب دارو لووتیروکسین را با آب خالی و حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از صبحانه و سایر داروها مصرف کنید.
• مشورت با پزشک یا داروساز : در صورت مصرف هرگونه داروی دیگر یا داشتن رژیم غذایی خاص با پزشک یا داروساز خود در مورد تداخلات احتمالی با لووتیروکسین مشورت کنید.

توصیه های تغذیه ای برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید

علاوه بر توجه به مصرف میوه ها رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار مهم است. توصیه های تغذیه ای کلی برای این افراد عبارتند از :

• مصرف ید کافی : اطمینان از دریافت ید کافی از طریق نمک یددار غذاهای دریایی لبنیات و تخم مرغ. در صورت کمبود ید مصرف مکمل ید با توصیه پزشک ممکن است لازم باشد.
• رژیم غذایی متعادل : مصرف یک رژیم غذایی متنوع و متعادل شامل میوه ها سبزیجات غلات کامل پروتئین های کم چرب و چربی های سالم.
• مصرف فیبر کافی : مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها سبزیجات و غلات کامل برای کمک به بهبود یبوست که یکی از علائم شایع کم کاری تیروئید است.
• محدود کردن غذاهای فرآوری شده و قندهای افزوده : این غذاها می توانند منجر به افزایش وزن و التهاب در بدن شوند که برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید نامطلوب است.
• توجه به کمبودهای تغذیه ای : کم کاری تیروئید می تواند با کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن ویتامین D و سلنیوم مرتبط باشد. در صورت لزوم مصرف مکمل های غذایی با توصیه پزشک ممکن است مفید باشد.
• مشاوره با متخصص تغذیه : مشاوره با یک متخصص تغذیه می تواند به شما کمک کند تا یک برنامه غذایی شخصی سازی شده و مناسب برای مدیریت کم کاری تیروئید خود تنظیم کنید.

نتیجه گیری علمی و کاربردی

در جمع بندی می توان گفت که هیچ میوه ای به طور خاص برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید مضر نیست. نگرانی اصلی در مورد میوه ها به ویژه میوه های گواتروژن دار مانند هلو گلابی و توت فرنگی به میزان مصرف و نحوه آماده سازی آن ها مربوط می شود. مصرف متعادل و پخته این میوه ها به همراه دریافت کافی ید و مصرف صحیح داروی لووتیروکسین معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند.

توصیه های کاربردی برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید در مورد مصرف میوه ها :

• تنوع در رژیم غذایی : از تنوع در مصرف میوه ها بهره مند شوید و فقط بر مصرف یک نوع خاص تمرکز نکنید.
• اعتدال در مصرف میوه های گواتروژن دار : میوه های گواتروژن دار را به صورت متعادل مصرف کنید (۱ تا ۲ واحد در روز) و در صورت تمایل به مصرف بیشتر آن ها را بپزید.
• پختن میوه ها و سبزیجات گواتروژن دار : پختن می تواند میزان گواتروژن ها را کاهش دهد.
• فاصله زمانی بین مصرف گریپ فروت و لووتیروکسین : حداقل ۴ ساعت فاصله زمانی بین مصرف گریپ فروت و آب گریپ فروت با داروی لووتیروکسین رعایت کنید.
• رژیم غذایی سالم و متعادل : یک رژیم غذایی سالم و متعادل شامل انواع میوه ها سبزیجات غلات کامل و پروتئین های کم چرب را دنبال کنید.
• مشورت با پزشک و متخصص تغذیه : برای دریافت راهنمایی های تغذیه ای شخصی سازی شده و اطمینان از مدیریت صحیح کم کاری تیروئید با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید.

پرسش و پاسخ های متداول

۱. آیا مصرف کلم بروکلی خام برای کم کاری تیروئید مضر است؟

کلم بروکلی خام حاوی گواتروژن است و مصرف زیاد آن به صورت خام ممکن است در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کند به ویژه در افراد با کمبود ید یا کم کاری تیروئید درمان نشده. با این حال مصرف متعادل کلم بروکلی پخته شده به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. پختن کلم بروکلی میزان گواتروژن ها را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

۲. آیا می توانم در دوران بارداری با کم کاری تیروئید میوه های گواتروژن دار مصرف کنم؟

در دوران بارداری نیاز به ید افزایش می یابد و کمبود ید می تواند برای مادر و جنین مضر باشد. اگر کم کاری تیروئید دارید و باردار هستید مهم است که تحت نظر پزشک باشید و داروهای خود را به طور منظم مصرف کنید. مصرف متعادل میوه های گواتروژن دار پخته شده به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متنوع معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. با این حال برای اطمینان بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.

۳. آیا مصرف مکمل سلنیوم برای بهبود عملکرد تیروئید در کم کاری تیروئید مفید است؟

سلنیوم یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد تیروئید است و در تبدیل هورمون T۴ به T۳ نقش دارد. برخی مطالعات نشان داده اند که مصرف مکمل سلنیوم ممکن است در بهبود عملکرد تیروئید در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو مفید باشد. با این حال مصرف مکمل سلنیوم باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود زیرا مصرف بیش از حد سلنیوم می تواند عوارض جانبی داشته باشد. قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارند و نباید به عنوان جایگزین نظر پزشک متخصص تلقی شوند. در صورت داشتن هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد کم کاری تیروئید و رژیم غذایی خود حتماً با پزشک متخصص غدد یا متخصص تغذیه مشورت کنید. تشخیص و درمان کم کاری تیروئید باید تحت نظر پزشک انجام شود و رژیم غذایی مناسب باید با توجه به شرایط فردی شما توسط متخصص تغذیه تنظیم گردد.