فصل ناباروری به اتمام رسیده است/ ۲۰ درصد زوج ها مشکل ناباروری دارند+ فیلم

رئیس مرکز ناباروری ابن سینا در گفتگو با گولوپ؛

به گزارش خبرنگار خبرگزاری گولوپ- مهسا روحی مطمعناً داشتن فرزند یکی از بهترین حس های دنیا است. زوج های جوان مدتی پس از ازدواجشان علاقه دارند که صاحب فرزند شوند تا علاوه بر شیرین شدن زندگیشان یک حامی و پشتوانه نیز برای آینده داشته باشند. در این مسیر برخی زوج ها با لطف خداوند به راحتی و بدون داشتن مشکل صاحب فرزند می شوند؛ اما برخی دیگر مدتی زمان لازم دارند تا خداوند این نعمت الهی را قسمت و روزی آنها کند.

امروزه به دلیل وجود بسیاری از مشکلات محیطی اقتصادی و اجتماعی ناباروری به طرز عجیبی گسترش یافته و خانواده های مختلفی را با مشکلات درمان مواجه کرده است.

در همین راستا خبرنگار سلامت خبرگزاری علم و فناوری گولوپ با علی صادقی تبار مدیر مرکز فوق تخصصی درمان ناباروی و سقط مکرر ابن سینا در رابطه با روش های مختلف درمان ناباروری گفتگو کرد.

مرکز ناباروری ابن سینا چه خدماتی را به بیماران ارائه می دهد؟

صادقی تبار: این مرکز یکی از بزرگترین مراکز ناباروری کشور و خاورمیانه است. مرکز ناباروری ابن سینا کلیه خدمات مورد نیاز یک زوج نابارور و همه نیاز های تخصصی متخصصینی که درمان ها را بر عهده دارند در یک مجموعه جمع آوری کرده و به عنوان یک نان استاپ کلینیک خدمات را به گونه ای در اختیار زوجین و متخصصین قرار می دهد که در کوتاه ترین زمان ممکن با بهترین کیفیت خدمات را دریافت کنند. این مرکز قریب به ۳۵۰ نفر پرسنل و ۱۵۰ نفر متخصص در گروه های مختلف حضور دارند که درمان را به بیماران ارائه می دهند. بیماران می توانند با اطمینان خاطر تخصصی ترین امکانات و خدماتی که در کل دنیا وجود دارد را در این مرکز دریافت کنند. متخصصینی که در مرکز ابن سینا حضور دارند از ۱۸ گروه تخصصی مختلف مانند زنان زایمان و فلوشیپ های ناباروری و لاپاراسکوپی هستند. گروه های دیگری همچون متخصصین اورولوژی برای بررسی ناباروری و درمان مشکلات مردان متخصصین جنین شناسی متخصصین ژنتیک پاتولوژی علوم آزمایشگاهی رادیولوژی سونوگرافی و ایمونولوژی پزشکی داخلی غدد قلب فوق تخصص اکوی قلب جنین تغذیه روان پزشک و خیلی از تخصص های دیگر که ممکن است در برخی افراد نیاز باشد در این مرکز حضور دارند. همچنین متخصصین جنسی و متخصصین عفونی از گروه هایی هستند که در زمان ضرورت به ما کمک می کنند.

معمولا چند درصد زوج های نابارور حس شیرین پدر و مادر شدن را می چشند و درمان می شوند؟

صادقی تبار: براساس آمار جهانی به ازای هر سه بار درمان یک بار شانس موفقیت وجود دارد. این پدیده ارتباط مستقیمی با فیزیولوژی تولید مثل بشر دارد.

 

 

به چه زوج هایی نابارور می گویند؟ زوج های جوان از چه مدتی به بعد می توانند تحت درمان های ناباروری قرار گیرند؟

صادقی تبار: اساسا ناباروری عبارت است از یک سال پیاپی اقدام برای بچه دار شدن به روش صحیح و بدون روش جلوگیری. اگر در این مدت بارداری رخ ندهد آنگاه به آن زوج نابارور گفته می شود؛ اما اگر در ماه دهم اقدام بارداری صورت گرفت باز هم نمی توان گفت که این زوج نابارور است زیرا آنها نرمال و طبیعی هستند و این تاخیر در بارداری طبیعی بوده است.

اکنون سوالی پیش می آید و آن هم این است که چرا برخی زوج ها با وجود یک سال اقدام به بارداری بازم هم موفق نمی شوند؟ دلیل این ناباروری چیست؟

صادقی تبار: نظام فیزیولوژیک تولید مثل بشر به گونه ای طراحی شده که هر ماه یک تخمک خاص از تخمدان مادر آزاد می شود و این تخمک الزاماً ممکن است تخمک خوبی نباشد یا اگر هم تخمک خوب باشد ممکن است اسپرم خوبی به آن نرسد. از سوی دیگر ممکن است اسپرم خوب به تخمک برسد برسد؛ اما شرایط رحم برای استقرار جنین فراهم نباشد. حتی ممکن است شرایط رحم هم مساعد باشد و تمام پیش شرط ها فراهم باشد؛ اما اتفاقاتی رخ دهد که جنین از رحم جدا شود و آن پیوند گسسته شود و در نهایت جنین سقط شود. همه این مسائل و اتفاقات طبیعی تلقی می شود. این فرآیند در درمان ناباروری هم وجود دارد؛ بنابراین با توجه به دلایل گفته شده ممکن است بارداری یک زوج تا یک سال تاخیر داشته باشد و آن هم طبیعی است. نکته مهمی که زوجین باید در این مدت به آن توجه کنند این است که حتما باید از استرس دور باشند.

 

 

زوج های جوان بسیاری با مشکل ناباروری دست و پنجه نرم می کنند و برخی این اضطراب را دارند که شاید هیچ وقت صاحب فرزند نشوند. آیا ممکن است زوجی درمان نشود؟

صادقی تبار: ما معتقدیم فصل ناباروری گذشته و تقریبا تمام شده است. ۴ تیپ درمانی وجود دارد که با استفاده از آن یک زوج حتما می تواند صاحب فرزند شود و ناباروری خاتمه یابد. البته با این شرط که مصمم و با اراده درمان ها را پیگیری و به نتیجه برسانند. اگر زوجین درمان ها را ادامه دهند برخی در مرحله اول و برخی دیگر در دفعات بعدی حتما باردار می شوند. لازم است بگویم مدت زمان بارداری هرچقدر هم طولانی شود باز هم جای نگرانی نیست زیرا معتقدیم امروزه زوج نابارور مطلق وجود ندارد و حتما برای ناباروری درمانی وجود دارد. متأسفانه آمار ناباروری بسیار بالا است. در کل دنیا یک پنجم تا یک ششم زوجین هر جامعه و در ایران ۲۰ درصد زوجین (یعنی یک پنجم آنها) با مشکلات بارداری مواجه هستند.

متأسفانه آمار ناباروری بسیار بالا است. در کل دنیا یک پنجم تا یک ششم زوجین هر جامعه و در ایران ۲۰ درصد زوجین (یعنی یک پنجم آنها) با مشکلات بارداری مواجه هستند

هر بار انتقال جنین چقدر شانس موفقیت دارد؟

صادقی تبار: بر اساس آمار جهانی هر بار انتقال جنین یک سوم شانس موفقیت دارد؛ اما از نظر تکرار این شانس موفقیت صد درصد است. فقط باید اراده ای وجود داشته باشد که درمان ها از سوی زوجین کامل شود و خدمات به پایان برسد.

 

 

گفتید برای درمان ناباروری چهار روش درمانی جود دارد. در رابطه با این چهار راه درمان توضیح دهید. هر کدام از این روش ها چند درصد شانس موفقیت دارند؟

صادقی تبار: برای درمان ناباروری ابتدا از ساده ترین روش استفاده می شود. درمان دارویی و سرپایی در مرحله اول درمان ناباروری قرار دارد. بسیاری از بیماران با درمان دارویی مشکلشان حل می شود. به عنوان مثال ممکن است فردی به دلیل اختلالات غدد درون ریز نابارور شده باشد. یا پدری به دلیل ضعف در تحرک اسپرم نابارور تلقی شده باشد. همچنین ممکن است مادری به علت مشکلات عفونی بیماری های عفونی نابارور نامیده شود. پزشک با بررسی زوجین و تشخیص مشکل آنها درمان دارویی را آغاز و زوج ها پس از گذشت مدتی به طور طبیعی باردار می شوند.

اگر روش اول درمان که درمان دارویی است به نتیجه نرسد گروه دوم درمان یعنی «آی یو آی» برای بیمار آغاز می شود. در این روش مادر در روز مشخصی که روز تخمک گذاری و آزادسازی تخمک از لوله تخمدان او است به مرکز ناباروری مراجعه کرده و در همان روز سلول های جنسی پدر گرفته و شسته می شوند و با بهترین کیفیت با کمک یک وسیله به نام «کَتِتِر» به رحم مادر منتقل می شود. این فرایند موجب می شود که سلول های جنسی پدر به سلول جنسی مادر برسد و سلول های جنسی اولیه جنین را تشکیل دهند. این روش ۱۵ تا ۱۸ درصد شانس موفقیت دارد.

 

 

روش بعدی «آی وی اف» یا «آی سی اس آی» است در این روش مادر از شروع سیکل ماهانه تحت تأثیر دارو های تخمک گذاری قرار می گیرد. با استفاده از این دارو ها تخمدان یک مادر قدری بیشتر از حالت طبیعی شروع به فعالیت می کند. به این معنا که بعد از گذراندن یک دوره درمان کامل که تقریبا برابر نیمی از سیکل ماهیانه یک خانم است به جای اینکه یک تخمک آزاد شود تعداد بیشتری از مادر استحصال می شود به طوری که پزشکان بین ۱۰ تا ۲۰ و بعضا بالاتر از ۲۰ تخمک از مادر می گیرند. گرفتن این تخمک ها با یک عمل جراحی ساده در اتاق عمل انجام می شود و در نهایت این سلول ها به یک آزمایشگاه جنین شناسی منتقل شده تا تخمک ها بررسی شوند. سپس مواد زاید جداسازی شده و تخمک ها آماده آی وی اف یا تزریق می شوند. در نهایت بعد از اینکه سلول ها در اختیار جنین شناس قرار گرفت سلول های مرغوب جدا شده و در معرض سلول های پدر قرار می گیرند.

درمان چهارم درمان های جایگزین از جنس پیوند اعضا است. برای این درمان فرآیند قانونی و حقوقی وجود دارد. خوشبختانه کامل ترین فرم درمان های جایگزین یا خدمات اهدا در مرکز ابن سینا از بیش از ۲۰ سال پیش پایه گذاری و برنامه ریزی شده و امروز شاهد کامل ترین نوع درمان (درمان اهدا) هستیم. با رعایت کامل ترین سنگین ترین و وسیع ترین ملاحظات در حوزه حقوق اخلاق مسائل پزشکی فقهی و قانونی در مرکز ابن سینا این کار را انجام می دهیم. این اقدام برای خانواده ها کاملا سالم است. در این روش قرار است برای پدر و مادری که قصد بچه دار شدن دارند اما بنا به دلایلی خودشان امکان فرزنددار شدن ندارند از خدمات جایگزین استفاده شود تا حس دلنشین پدر و مادر شدن را بچشند. یکی از این خدمات رحم جایگزین است که اگر مادری اشکالاتی در رحم دارد و نمی تواند فرزند را به دنیا بیاورد می تواند از این روش استفاده کند.

با تیپ چهارم درمان معتقدیم ناباروری خاتمه پیدا کرده است به شرط آن که این اقدامات و درمان ها دقیق و با کیفیت انجام شود. در این روش ها لازم است زوجین مصمم و با اراده باشند و در صورت طولانی شدن زمان درمان را رها نکرده و خسته نشوند.

 

 

در میان مردم کلمه «جنین آزمایشگاهی» یا «جنین خارج از رحم» بسیار شنیده می شود. این واژه به چه روش درمانی اشاره دارد؟

صادقی تبار: در تمام دنیا این روش وجود دارد. معمولا یک سلول اسپرم و یک سلول تخمک از پدر و مادر گرفته می شود. «این کار به گونه ای انجام می شود که دیواره سیتوپلاسم آسیب نبیند» در نهایت این سلول ها به رحم مادر تزریق می شوند. لازم به ذکر است که تزریق با سوزن های بسیار ظریف و دقیق انجام می شود. لقاح در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ رخ می دهد. به این دسته از نوزادان و جنین ها جنین های آزمایشگاهی و خارج از رحم می گوییم. بلافاصله بعد از شکل گیری جنین ها به فضایی که شرایط نگهداری آن مشابه رحم مادر است منتقل می شوند. در روز های اول مورد بررسی تیم جنین شناس مرکز قرار می گیرند و کیفیت جنین ها بررسی می شود. جنین ها به سه حالت عالی معمولی و بی کیفیت تقسیم بندی می شوند و در نهایت جنین های خوب را جدا می کنند. در این مرحله تصمیم گیری انجام می شود که در همان سیکل ماهیانه به مادر انتقال داده شوند یا فریز شده و در سیکل های بعدی انتقال انجام شود. «زیرا در همان دوره مادر تحت التهابات و تأثیر دارو هایی است که در حین تخمک گذاری مصرف کرده است.» در نهایت در شرایط نرمال رحمی جنین ها را یکی یکی یا دو تا دو تا به رحم مادر منتقل می کنند. در این روش فرصتی وجود دارد که جنین ها چندین بار به مادر منتقل شوند و مزیت آن هم این است که اگر بارداری رخ نداد به جای اینکه سیکل های درمانی طولانی انجام شود از جنین های آماده و ذخیره شده استفاده کنیم.

 

 

در هر دوره چند جنین فریز می شود؟ شرایط فریز و نگه داری تا چند سال وجود دارد؟

صادقی تبار: هر تعداد جنینی که سالم و خوب باشد ذخیره می شوند. ممکن است گاهی دو تا سه جنین خوب وجود داشته باشد و گاهی ممکن است ۱۰-۲۰ جنین خوب داشته باشیم. هر تعدادی که وجود داشته باشد استخراج شده و در شرایط مناسب نگه داری می شوند و هر زمانی که لازم باشد از آن استفاده شده و به رحم مادر تزریق می شوند. مدت زمان نگهداری این جنین ها ممکن است ۱۰ الی ۲۰ سال باشد در این مدت جنین ها کاملا سالم و خوب نگه داری می شوند و جای نگرانی وجود ندارد. مدت زمان ماندگاری جنین ها بستگی به شرایط استانداردها قواعد و کیفیت آزمایشگاه جنین شناسی دارد.

 

 

می توان این جنین ها را مورد بررسی و آزمایشات ژنتیکی مختلف برای مشخص کردن سالم بودن آنها قرار داد؟

صادقی تبار: اگر نگران اختلالات کروموزومی در جنین ها باشیم می توانیم به خوبی از این سلول ها یک سلول را جدا کرده و تحت آزمایشات ژنتیکی قرار دهیم. به این خدمات تشخیص های قبل از لانه گزینی می گویند. پزشک می تواند بررسی کند که آیا بیماری خاصی در جنین وجود دارد یا خیر. علاوه بر آن با تکنیک «ان جی اس» می توان ده ها یا صد ها بیماری خاص را که منجر به سقط جنین می شود شناسایی کرد. همه اینها امکانات وسیعی است که در اختیار مراکز ناباروری قرار می گیرد و ما این امکان را داریم از این جنین ها و تکنیک ها برای داشتن یک نوزاد سالم استفاده کنیم.

این روز ها بازار تعیین جنسیت دلخواه از سوی والدین بسیار داغ است. این کار چگونه انجام می شود؟ چند درصد جنسیت مد نظر زوج ها تشکیل می شوند؟

صادقی تبار: می توانیم بررسی کنیم که کروموزم ۲۳ شکل گرفته در جنین xx یا XY است. جنین دختر یا پسر جدا سازی شده و به رحم مادر انتقال داده می شود. تعیین جنسیت با روش ivf بیشتر از ۹۰ درصد احتمال درستی دارد.

 

 

در رابطه با رحم اجاره ای توضیح دهید. در رحم اجاره ای مادر هم نقش دارد یا فقط از پدر استفاده می شود؟

صادقی تبار: در رحم جایگزین قرار است فردی دیگر نقش مادر اصلی را برای به دنیا آوردن نوزاد ایفا کند. قرار نیست از فرد سلول گرفته شود. به عبارتی دیگر سلول جنسی پدر و مادری که خودشان می توانند به طور طبیعی بچه دار شوند؛ اما رحم مادر توانایی انجام این کار را ندارد مسئولیت تولد و ۹ ماه نگه داری در رحم به خانم دیگری سپرده می شود. در واقع جنینی که خودشان باید به دنیا می آوردند به خانم دیگری داده می شود. به محض تولد نوزاد به پدر و مادر اصلی تحویل داده می شود. این اقدام براساس یک توافق و قرارداد روشن واضح و محکم انجام می شود که حقوق طرفین کاملا رعایت شود.

توافق می شود که نوزاد متولد شده متعلق به یک پدر و مادر بیولوژیک است که امر تولد را خودشان انجام نداده اند؛ بلکه یک فرد دیگر با دریافت مبلغی ۹ ماه جنین را در رحم خود نگه داری کرده و مراقب او بوده است. این توافق براساس اصول اخلاقی و اصول قانونی صورت می گیرد. طبق قرارداد حقوق مادی مادر جایگزین را نمی توان پایمال کرد و مادر جایگزین حقی برای تصاحب فرزند نخواهد داشت زیرا این فرزند متعلق به پدر و مادر بیولوژیک خواهد بود. معمولا این مطالب شفاف روشن و براساس قرارداد های سفت و سخت انجام می شود. همه این خدمات و درمان های جایگزین براساس ضوابط و قوانینی است که در کشور حاکم است به طوری که مجوز دادگاه و قوه قضائیه لازم است.

 

 

هوش مصنوعی و فناوری های جدید تا چه میزان وارد درمان ناباروری شده است؟

صادقی تبار: هوش مصنوعی در برخی موارد ماننده مشاوره می تواند به مردم کمک کند؛ اما نمی تواند جایگزین درایت و تبحر یک پزشک باشد. چرا که درمان هر بیمار کاملا به صورت فردی و اختصاصی توسط پزشک خاص خودش انجام می شود و ما نمی توانیم درمان یک بیمار را به هوش مصنوعی واگذار کنیم. از سوی دیگر ورود تکنولوژی تجهیزات و تکنیک های درمانی جدید بسیار موثر است. در واقع می توان گفت برای این که بتوانیم شانس باروری را افزایش دهیم و جنین سالم تری را انتخاب کنیم به تکنولوژی و فناوری های جدید نیاز داریم. به عنوان مثال می توانیم از هوش مصنوعی در آزمایشگاه برای انتخاب جنین بهتر در بین جنین های شکل گرفته و یا انتخاب بهترین اسپرم در بین هزاران اسپرمی که زیر میکروسکوپ هستند استفاده کرد.

به نظر شما دلیل افزایش تعداد زوج های نابارور چیست؟ چه چیزی ممکن است در زیاد شدن تعداد امار ناباروری دخیل باشد؟

صادقی تبار: عوامل محیطی در هر جامعه ای در افزایش میزان ناباروری نقش دارد. آلاینده های محیطی نگهدارنده های غذایی استایل و سبک زندگی در پدر و مادر ها می تواند روی باروری آنها اثر بگذارد. علاوه بر این عمده مشکل زوجین نابارور عدم دسترسی به منابعی است که دولت به زوجین نابارور اختصاص داده است. به زبان دیگر نظام بیمه ای کشور نظام مفید و کارآمدی برای حمایت از زوجین نابارور نیست. صراحتا و به قطعیت اعلام می کنم که نظام سنتی بیمه ها برای پرداخت هزینه درمان زوج نابارور به هیچ عنوان موثر و کارامدی نیست. به عبارت دیگر دولت میلیارد ها و بعضا بیش از چند هزار میلیارد بودجه به زوج های نابارور اختصاص می دهد سازمان های بیمه ای این پول را در اختیار می گیرند؛ اما از آنجایی که پول را به درستی به بیمار نمی رسانند نه بیماران طعم این پول را می چشد نه این پول به درستی خرج می شود. متاسفانه هرساله بخش قابل توجهی از این بودجه به خزانه بازمی گردد. دلیل این اتفاق هم ناکارآمدی نظام بیمه ای کشور است. اگر ۳.۵ میلیون زوج نابارور بدانند دولت تصمیم دارد هزینه درمان آنها را پرداخت کند با اطمینان از خدمات موجود استفاده می کنند. متاسفانه در ادوار گذشته پیش آمده است که مسئولین در تریبون ها اعلام کرده اند که ۹۰ درصد هزینه های درمان را می دهند؛ اما زوجین با مراجعه متوجه شدند که چنین خبری نیست و حکایت چوپان دروغگو اتفاق افتاده است. لازم به ذکر است که بیمه های تکمیلی در درمان ناباروری پوشش بهتری دارند؛ اما متاسفانه بیمه های پایه به درستی عمل نمی کنند. البته باید توجه داشته باشیم که همه اقشار جامعه بیمه تکمیلی ندارند.

عمده مشکل زوجین نابارور عدم دسترسی به منابعی است که دولت به زوجین نابارور اختصاص داده است. به زبان دیگر نظام بیمه ای کشور نظام مفید و کارآمدی برای حمایت از زوجین نابارور نیست. دولت میلیارد ها و بعضا بیش از چند هزار میلیارد بودجه به زوج های نابارور اختصاص می دهد سازمان های بیمه ای این پول را در اختیار می گیرند؛ اما از آنجایی که پول را به درستی به بیمار نمی رسانند نه بیماران طعم این پول را می چشد نه این پول به درستی خرج می شود. متاسفانه هرساله بخش قابل توجهی از این بودجه به خزانه بازمی گردد

 

 

فاکتور سن در ناباروری زوجین اثر گذار است؟

صادقی تبار: سن نکته مهمی است که باید به آن توجه شود. به طور نرمال خانم هایی که مشکل ناباروری هم ندارند از سنین ۳۵ تا ۴۲ سال به بالا توان باروری شان کاهش پیدا می کند و بعد از ۴۲ سال توصیه می شود بارداری صورت نگیرد. طبیعتا باید فردی که در سن بالا ازدواج می کند به این فکر باشد که در آینده چه شرایطی دارد و اگر شرایط ازدواج فراهم نیست به فکر حفظ باروری خود باشد و فریز تخمک انجام دهد. فریز تخمک می تواند در سنین پائین تر انجام شود.

نکته ای که معمولا در مصاحبه ها اشاره می کنم این است که جوانان بدانند که شرایط اقتصادی و شرایط اجتماعی در همه دوره ها سخت بوده است؛ اما همه به امید زنده هستیم و تلاش می کنیم. باروری رکن مهمی برای نشاط امید و بقا خودمان است اگرچه ممکن است در یک دورانی برای ما جدی و مهم نباشد اما باید بدانیم که این مسئله مهم است و ان را جدی بگیریم.