چه اموالی برای مهریه قابل توقیف نیست

بعضی از اموال رو، حتی برای پرداخت مهریه هم نمیشه توقیف کرد. این اموال که بهشون مستثنیات دین مهریه میگن، بر اساس قانون، برای اینکه مرد بتونه حداقل زندگی رو داشته باشه، از توقیف شدن در امانن. شناختن این اموال هم برای خانوم ها مهمه که بیخودی دنبال توقیفشون نرن، هم برای آقایون که از حقشون دفاع کنن.

مهریه، همونطور که می دونید، یکی از حقوق مالی مهم خانوم هاست که به محض عقد نکاح، مالک اون میشن. یعنی اگه خدای نکرده زندگی مشترک به مشکل خورد، زن میتونه مهریه اش رو از شوهرش مطالبه کنه. تو این مسیر مطالبه مهریه، یکی از کارهایی که خانوم ها انجام میدن، توقیف اموال آقا برای اطمینان از دریافت مهریه شونه. اما این وسط یه سری اموال هستن که قانون میگه آقا باید داشته باشه تا بتونه زندگی کنه و سرپا بمونه، واسه همین، دست کسی بهشون نمیرسه. این ها همون اموال غیر قابل توقیف برای مهریه هستن.

هدف قانونگذار از تعیین مستثنیات دین اینه که مرد بدهکار حتی بعد از پرداخت بدهی های مالی مثل مهریه، از حداقل امکانات زندگی برای خودش و خانواده اش محروم نشه و بتونه به زندگی عادی برگرده. این یعنی حفظ کرامت انسانی و جلوگیری از آسیب های اجتماعی بیشتر. پس دونستن دقیق لیست اموال غیر قابل توقیف برای مهریه هم برای زن و هم برای مرد، خیلی مهمه تا هم وقتشون تلف نشه و هم به حقوق همدیگه احترام بذارن.

مهریه چیه و چرا بعضی اموال برای اون قابل توقیف نیستن؟ (مبانی قانونی مستثنیات دین)

اول از همه بیایم یه مرور کوتاه داشته باشیم روی مهریه. مهریه در واقع اون چیزیه که مرد توی عقد ازدواج به زن خودش متعهد میشه بپردازه. این حق به محض اینکه صیغه عقد خونده میشه، برای زن ثابت میشه و میتونه هر وقت بخواد، اون رو مطالبه کنه. حالا اگه مرد مهریه رو نپردازه و زن هم از طریق قانونی بخواد اون رو بگیره، کار به توقیف اموال میکشه.

اینجاست که بحث اموال غیر قابل توقیف مهریه یا همون مستثنیات دین داغ میشه. قانونگذار ما با در نظر گرفتن یه اصل مهم اخلاقی و انسانی، اومده و یه سری اموال رو از توقیف شدن استثنا کرده. یعنی حتی اگه مرد به خاطر مهریه بدهکار باشه، بازم نمیشه همه چیزش رو توقیف کرد. فلسفه این کار اینه که زندگی حداقل برای بدهکار و خانواده اش ادامه داشته باشه و اون به خاطر بدهی، کاملاً آواره و بی چیز نشه.

مهم ترین سندی که تو این زمینه باید بشناسیم، ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۳ هست. این ماده به صورت شفاف مشخص میکنه که چه چیزایی جزء مستثنیات دین هستن و به هیچ وجه نمیشه برای وصول بدهی هایی مثل مهریه توقیفشون کرد. دونستن این قانون برای همه، چه خانوم ها چه آقایون، حیاتیه تا توی دادگاه ها و مراحل قانونی، سردرگم نشن و بتونن درست از حقشون دفاع کنن.

کدوم اموال رو برای مهریه نمیشه توقیف کرد؟ (لیست کامل و جزئی مستثنیات دین)

حالا بریم سر اصل مطلب و ببینیم دقیقاً چه چیزایی طبق قانون، جزء اموال غیر قابل توقیف برای مهریه هستن. این لیست بر اساس ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی تنظیم شده و شامل مواردی میشه که برای ادامه یک زندگی معمولی و حفظ کرامت انسانی ضروری هستن.

خونه ای که مرد توش زندگی می کنه و متناسب با شانشه

اولین و شاید مهمترین چیزی که قابل توقیف نیست، همون خونه ای هست که مرد و خانواده اش توش زندگی می کنن. البته این خونه یه سری شرط داره:

• باید مورد نیاز مرد باشه. یعنی اگه مرد چند تا خونه داره، فقط یکی که خودش توش ساکنه مستثنی هست.
• باید متناسب با شان مرد باشه. اینجا دیگه پای عرف و موقعیت اجتماعی مرد وسطه. مثلاً برای یه کارگر ساده، یه خونه ویلایی لوکس و چندصد متری متناسب با شانش نیست، اما یه خونه کوچیک و معمولی بله. دادگاه بر اساس وضعیت مالی، موقعیت اجتماعی، تعداد اعضای خانواده و عرف منطقه تصمیم میگیره.

اگه مرد یه خونه خیلی بزرگ و لوکس داشته باشه که از شان اون فراتر باشه، ممکنه دادگاه دستور بده اون خونه به فروش برسه و از پولش یه خونه کوچیک تر برای مرد تهیه بشه و بقیه اش صرف پرداخت مهریه بشه. پس منظور از خونه دقیقاً همون سرپناهی هست که برای زندگی عادی ضروریه، نه لزوماً هر نوع ملکی.

وسایل ضروری زندگی (اثاثیه منزل)

فکرشو بکنید، اگه بخوایم همه وسایل زندگی یه آدم رو توقیف کنیم، دیگه چی براش میمونه؟ قانون این رو هم پیش بینی کرده. وسایلی که برای یه زندگی عادی و عرفی ضروری هستن، قابل توقیف نیستن.

• این شامل چیزایی مثل یخچال، اجاق گاز، ماشین لباسشویی، تلویزیون (یکی)، یک دست مبلمان معمولی، فرش (یکی برای هر اتاق)، و کلاً وسایل ضروری برای زندگی روزمره میشه.
• اما اگه مرد چند تا یخچال، چند دست مبل گران قیمت، فرش های دستباف آنتیک و اضافی، یا لوازم دکوری لوکس و غیرضروری داشته باشه، این چیزای اضافی جزء مستثنیات دین نیستن و میشه توقیفشون کرد. پس تفاوت بین ضروری و لوکس/مازاد خیلی مهمه.

مواد غذایی و مایحتاج روزمره خونه

این مورد هم کاملاً منطقیه. قانون میگه آذوقه موجود در منزل و مایحتاج روزمره مرد و کسایی که تحت تکفلشن (مثل بچه هاش)، به اندازه ای که عرفاً برای یه مدت معقول ذخیره میشه، قابل توقیف نیست. مثلاً مواد غذایی که تو آشپزخونه هست، سوخت لازم برای گرمایش یا پخت و پز، و اینجور چیزا. البته اینجا هم نباید زیاده روی بشه و منظور مقدار مصرفی عادی و نه انبار بزرگ مواد غذایی هست.

کتاب و ابزار علمی و تحقیقاتی (برای اهل علم)

این مورد یه کم خاص تره و برای یه قشر خاصی از جامعه هست. اگه مرد اهل علم، تحقیق و پژوهش باشه (مثلاً دانشجو، استاد دانشگاه، نویسنده یا پژوهشگر)، کتاب ها و ابزار علمی و تحقیقاتی ای که برای شغل یا تحصیلاتش ضروری هستن، قابل توقیف نیستن. مثلاً یه میکروسکوپ برای یه زیست شناس، یا یه لپ تاپ برای یه برنامه نویس یا نویسنده، اگه واقعاً ابزار کارش باشه.

ابزار کار و کاسبی (برای امرار معاش)

یکی از مهمترین بندهای مستثنیات دین، ابزار کار هست. تصور کنید اگه ابزار کار یه نجار، یه پزشک، یه راننده یا یه کشاورز رو توقیف کنیم، دیگه چطور میتونه نون زن و بچه اش رو دربیاره؟

• قانون میگه وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و هر کسی که برای امرار معاش خودش و خانواده اش به اون ابزار نیاز داره، قابل توقیف نیست.
• مثال های بارز این مورد: تاکسی برای راننده تاکسی، ابزار و لوازم پزشکی برای پزشک، تراکتور و زمین کشاورزی کوچک برای کشاورز.
• نکته مهم اینه که این ابزار باید ضروری باشن. اگه یه راننده دو تا تاکسی داشته باشه، فقط یکی از اونها مستثنی میشه و دومی قابل توقیف هست.

«ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی به صراحت می گوید هدف از مستثنیات دین، حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی بدهکار و افراد تحت تکفل اوست تا بعد از پرداخت بدهی هایش، کاملاً بی پناه نماند.»

خط تلفن همراه (همون که دستمونه!)

تو دنیای امروز که همه چیز به ارتباطات وصله، داشتن یه خط تلفن همراه دیگه جزء وسایل لوکس حساب نمیشه، بلکه یه ضرورت ارتباطی به حساب میاد. به همین خاطر، خط تلفن همراه اصلی مرد، جزو اموال غیر قابل توقیف برای مهریه محسوب میشه.

پول پیش اجاره خونه (ودیعه مسکن)

اگه مرد مستاجر باشه و برای اجاره خونه اش پول پیش (ودیعه) داده باشه، این پول پیش هم تحت شرایطی قابل توقیف نیست:

• خونه ای که با اون پول پیش اجاره کرده، باید برای زندگی خودش و خانواده اش ضروری باشه.
• اگه این پول پیش نباشه، پرداخت اجاره اش با سختی و عسر و حرج همراه باشه.
• خونه مورد اجاره هم باید متناسب با شان مرد باشه و از حد نیاز اون بیشتر نباشه.

پس اگه مرد تو یه خونه اجاره ای خیلی لوکس و گران قیمت زندگی کنه که شانش نیست، یا اگه میتونه بدون اون پول پیش هم اجاره بده، ممکنه دادگاه تشخیص بده که اون ودیعه کاملاً جزء مستثنیات دین نیست.

چه چیزایی رو معمولاً اشتباهی فکر می کنیم قابل توقیف نیست، ولی هستن!

گاهی اوقات تو پرونده های مهریه، خانوم ها و آقایون، به اشتباه فکر می کنن بعضی از اموال قابل توقیف نیستن، در حالی که قانون چیز دیگه ای میگه. بیایم یه نگاهی به این موارد بندازیم:

• حقوق و مزایای کارکنان دولت و بخش خصوصی: خیلی ها فکر می کنن حقوق مرد اصلاً قابل توقیف نیست. در صورتی که اینطوری نیست. قانون اجازه میده تا یک سوم (اگه مرد همسر و فرزند نداشته باشه) یا یک چهارم (اگه همسر و فرزند داشته باشه) از حقوق و مزایای مرد برای پرداخت مهریه توقیف بشه. این بخش توقیف میشه و بقیه حقوق به مرد برگردونده میشه.
• خودرو شخصی: اگه ماشین، وسیله امرار معاش مرد نباشه (مثلاً راننده تاکسی نباشه و برای رفت و آمد شخصی ازش استفاده کنه)، قابل توقیف هست. یعنی اگه مرد یه ماشین مدل بالا داره و شغلش رانندگی نیست، زن میتونه اون رو برای مهریه توقیف کنه.
• مبالغ مازاد در حساب های بانکی و سپرده های سرمایه گذاری: اگه مرد تو حساب بانکی خودش پول زیادی داشته باشه، هر مبلغی که مازاد بر نیازهای ضروری ماهیانه اش باشه، قابل توقیف هست. همینطور سپرده های بلندمدت، کوتاه مدت و سرمایه گذاری های دیگه هم قابل توقیف محسوب میشن.
• سهام، اوراق مشارکت و سایر سرمایه گذاری ها: هر نوع سهامی که مرد در بورس یا شرکت ها داره، یا اوراق مشارکت و سرمایه گذاری های مشابه، همگی جزء اموال قابل توقیف هستن.
• اموال موروثی: حتی اگه مرد تازه ارث برده باشه و هنوز اموال تقسیم نشده باشن، سهم الارث اون قابل توقیف هست. یعنی زن میتونه برای توقیف سهم مرد از ارث اقدام کنه.
• اموال لوکس و غیر ضروری: هر چیزی که برای زندگی ضروری نباشه و جنبه تجملی داشته باشه، مثل جواهرات اضافی، کلکسیون های گران قیمت، یا وسایل دکوری خیلی خاص و گران، قابل توقیف هستن.

اگه مال غیرقابل توقیفم رو توقیف کردن، چیکار کنم؟ (راه اعتراض)

گاهی اوقات ممکنه به اشتباه، مالی از مرد توقیف بشه که جزء مستثنیات دین باشه. تو این جور مواقع، مرد نباید دست روی دست بذاره و باید اعتراض کنه. قانون این امکان رو برای مرد فراهم کرده که بتونه از حقوق خودش دفاع کنه:

مراحل اعتراض در اداره ثبت

اگه توقیف مال از طریق اداره ثبت اسناد و املاک انجام شده باشه، مرد میتونه ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ توقیف، به رئیس اداره ثبت مراجعه کنه و اعتراض خودش رو اعلام کنه. اونجا باید مدارک و دلایلی رو ارائه بده که نشون بده مال توقیف شده، جزء مستثنیات دین هست. مثلاً اگه خونه اش توقیف شده، باید ثابت کنه همین یه خونه رو داره و برای زندگی خودش و خانواده اش ضروریه و متناسب با شانش هست.

مراحل اعتراض در دادگاه

اگه اداره ثبت به اعتراض مرد رسیدگی نکرد یا مرد از تصمیم اداره ثبت راضی نبود، میتونه بعد از اون به دادگاه مراجعه کنه. همینطور اگه توقیف مال از ابتدا توسط دادگاه انجام شده باشه، مرد میتونه مستقیماً به دادگاه مراجعه و دادخواست اعتراض به توقیف مال رو بده. تو دادگاه، قاضی با بررسی مدارک و شواهد، و همینطور در نظر گرفتن وضعیت مالی و اجتماعی مرد، در مورد مستثنیات دین بودن یا نبودن مال تصمیم میگیره.

مدارک لازم برای اثبات مستثنیات دین بودن مال، میتونه شامل سند مالکیت (اگه ملک هست)، قرارداد اجاره (برای ودیعه)، فاکتور خرید وسایل (برای اثبات ضروری بودن)، گواهی از محل کار (برای ابزار کار) و هر مدرک دیگه ای باشه که به قاضی کمک کنه تا واقعیت رو تشخیص بده. نقش قاضی اینجا خیلی مهمه چون با توجه به اوضاع و احوال هر پرونده، باید تشخیص بده که اون مال واقعاً برای زندگی حداقلی مرد ضروری هست یا نه.

یه سری نکته های مهم دیگه درباره توقیف مهریه

توی پرونده های مهریه، ممکنه چالش ها و سوالات دیگه ای هم پیش بیاد که خوبه بهشون اشاره کنیم:

• اگه مرد عمداً اموالش رو انتقال بده: گاهی اوقات مرد برای اینکه مهریه رو نده، قبل از توقیف، اموالش رو به اسم کس دیگه ای (مثل پدر، مادر یا دوستش) میکنه. به این کار میگن معامله صوری یا فرار از دین. زن میتونه تو دادگاه ثابت کنه که این معامله ها برای فرار از دین بوده و صوری انجام شده، در این صورت دادگاه اون معامله ها رو باطل میکنه و میشه اون اموال رو توقیف کرد.
• توقیف اموال مشترک: اگه مرد و شخص دیگه ای (مثلاً همسر دومش) اموالی رو به صورت مشترک داشته باشن، فقط سهم مرد از اون اموال قابل توقیف هست، نه کل مال. مثلاً اگه یه آپارتمان مشترک دارن، فقط نصف سهم مرد توقیف میشه.
• شان زوج یعنی چی؟ همونطور که گفتیم، یکی از معیارهای تشخیص مستثنیات دین، متناسب بودن با شان زوج هست. این موضوع رو دادگاه با در نظر گرفتن چیزایی مثل شغل مرد، درآمدش، جایگاه اجتماعی خانوادگی اش و عرف جامعه تعیین میکنه. مثلاً شان یه کارمند معمولی با شان یه مدیرعامل شرکت بزرگ فرق داره.
• آیا کل حقوق بازنشستگی یا کارمندی توقیف میشه؟ نه، همونطور که بالا گفتیم، فقط بخش مشخصی از حقوق (یک سوم یا یک چهارم) قابل توقیف هست و بقیه حقوق به مرد برمیگرده.
• خط تلفن همراه هرگز توقیف نمیشه؟ بله، خط تلفن همراه اصلی و ضروری مرد که برای ارتباطات روزمره ازش استفاده میکنه، جزء مستثنیات دین هست و قابل توقیف نیست.

چرا باید حتماً با یه وکیل خوب مشورت کنیم؟

شاید با خوندن این مقاله کلی اطلاعات به دست آورده باشید، اما باور کنید موضوع مهریه و توقیف اموال، خصوصاً تشخیص مستثنیات دین، اونقدر پیچیده و ریزه کاری های قانونی داره که هیچ مقاله و متنی نمیتونه تمام ابعادش رو پوشش بده.

هر پرونده مهریه شرایط خاص خودش رو داره. دادگاه با در نظر گرفتن هزار و یک فاکتور مثل وضعیت مالی زوجین، تعداد فرزندان، شان اجتماعی، و حتی عرف منطقه، تصمیم میگیره که آیا یک مال خاص، جزء اموال غیر قابل توقیف برای مهریه هست یا نه. اینجا دیگه دانش حقوقی و تجربه یک وکیل متخصص به دادتون میرسه.

یه وکیل خوب و باتجربه در امور خانواده و مهریه، میتونه هم به خانوم ها کمک کنه که از مسیرهای درست و قانونی برای مطالبه مهریه اقدام کنن و وقت و انرژی شون هدر نره، و هم به آقایون کمک میکنه که از حقوق خودشون در مورد مستثنیات دین دفاع کنن و به اشتباه اموال ضروری زندگیشون توقیف نشه. مشاوره حقوقی تخصصی میتونه جلوی ضررهای مالی و زمانی زیادی رو بگیره و روند پرونده رو خیلی هموارتر کنه.

نتیجه گیری

در نهایت، فهمیدیم که مهریه حق مسلم زن هست و برای وصول اون، میشه به جز مستثنیات دین، هر مال منقول و غیرمنقولی رو توقیف کرد. اما قانون با یه نگاه انسانی، یه سری اموال رو از توقیف شدن معاف کرده تا زندگی برای مرد بدهکار و خانواده اش کاملاً مختل نشه. شناخت دقیق چه اموالی برای مهریه قابل توقیف نیست، هم برای زن که بدونه دنبال چه اموالی بگرده و وقتش تلف نشه، و هم برای مرد که بتونه از حقوقش دفاع کنه، خیلی خیلی مهمه.

یادمون باشه، همیشه یه تعادلی بین حق زن برای دریافت مهریه و حق مرد برای حفظ حداقل زندگی وجود داره که قانون تلاش کرده این تعادل رو برقرار کنه. برای اینکه این مسیر پر پیچ و خم حقوقی رو بدون دغدغه و با خیال راحت طی کنید و بهترین نتیجه رو بگیرید، پیشنهاد میکنیم حتماً با یه وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده و مهریه مشورت کنید. این کار میتونه راهنمای خوبی برای شما باشه و از اشتباهات احتمالی جلوگیری کنه.